Thủ tướng Ấn Độ thăm đồng minh Nam Á: Từ cân bằng tới xoay trục

Ngày 9/6, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã có chuyến công du nước ngoài đầu tiên trong nhiệm kỳ thủ tướng thứ hai. Hai địa điểm mà người đứng đầu Chính phủ Ấn Độ lựa chọn là hai đồng minh Nam Á: Maldives và Sri Lanka, nơi được coi là địa bàn cạnh tranh ảnh hưởng chiến lược giữa New Delhi với Bắc Kinh.

Nỗ lực cân bằng

Theo lịch trình, Sri Lanka sẽ là điểm dừng chân thứ hai của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, sau chuyến thăm chính thức tới nước láng giềng Maldives để tham dự lễ khánh thành hệ thống rada ven biển và trung tâm huấn luyện quân sự.

Truyền thông Ấn Độ đưa tin, vị Thủ tướng 68 tuổi vừa đắc cử đã được đón tiếp tại sân bay thủ đô Colombo bởi Thủ tướng Sri Lanka Ranil Wickremeinghe, trước khi hội đàm với Tổng thống Maithripala Sirisena và lãnh đạo phe đối lập Mahinda Rajapaksa.

Năm 2017, Sri Lanka đã cho Bắc Kinh thuê cảng biển Hambantota trong vòng 99 năm để trả nợ khoản vay của Trung Quốc nhằm xây dựng hạ tầng cơ sở. Với vị trí địa chính trị vô cùng quan trọng, cảng biển Hambantota nằm gần tuyến đường giao thương Đông - Tây bận rộn nhất thế giới là một phần trong Sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Bắc Kinh, trải dài từ vùng biển của Trung Quốc đến Vịnh Ba Tư.

Ngoài ra, tháng 3/2019, Trung Quốc đã đồng ý cung cấp khoản vay trị giá 989 triệu USD cho Sri Lanka để xây dựng thêm tuyến đường cao tốc kết nối miền Trung, vựa trà của Hòn ngọc Ấn Độ Dương, với cảng biển phía Nam đất nước.

Với vị trí chiến lược quan trọng, Sri Lanka được cho là đang cố gắng “cân bằng” cả hai gã khổng lồ châu Á khi giới chức Colombo cho biết, an ninh của các cảng biển sẽ được chính phủ quản lý, nhằm xoa dịu nỗi lo rằng Trung Quốc có thể sử dụng Sri Lanka như một căn cứ quân sự.

Là quốc gia đồng minh và láng giềng thân cận tại Nam Á, Ấn Độ đã tài trợ cho Sri Lanka ngân sách xây dựng nhà ở, cơ sở vật chất tại các trường đại học và dịch vụ xe cứu thương miễn phí trong một nỗ lực nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Trung Quốc. Bên cạnh đó, cường quốc Nam Á đã mở rộng quy mô của các tổ chức tài chính để phát triển giao thông đường sắt và dự án thuỷ điện tại Sri Lanka.

“Mặc dù chuyến thăm tới Sri Lanka diễn ra rất ngắn, nhưng đây là nỗ lực nhằm củng cố quan hệ láng giềng Nam Á, cũng như là bước đệm để quan hệ song phương phát triển hơn nữa”, Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Vijay Gokhale khẳng định với báo chí trước thềm chuyến đi của Thủ tướng Modi.

Maldives “xoay trục”

Trước đó, chuyến thăm của người đứng đầu Chính phủ Ấn Độ tới Maldives ngày 8/6 là chuyến thăm đầu tiên của một Thủ tướng Ấn Độ trong 8 năm. Tại thủ đô Malé, vị Thủ tướng thứ 14 của Ấn Độ đã hội kiến Tổng thống Ibrahim Mohamed Solih vào tối ngày 8/6.

Trong tuyên bố chung Ấn Độ - Maldives, Tổng thống Solih tái khẳng định chính sách “Ấn Độ trước tiên” của Malé và cam kết hỗ trợ đầy đủ nhằm làm sâu sắc “mối quan hệ đối tác nhiều mặt, cùng có lợi giữa Ấn Độ và Maldives”. Giới phân tích nhận định, quan điểm chính sách của nhà lãnh đạo Maldives có sự thay đổi rõ rệt so với người tiền nhiệm Abudalla Yameen Gayoom.

Trong nhiệm kỳ của mình, cựu Tổng thống Yameen Abdul được đánh giá là đã ngả hẳn về phía Bắc Kinh. Một số thỏa thuận quan trọng được ký kết giữa hai nước bao gồm: y tế, hàng hóa, vận tải biển, dịch vụ hải quan và các lĩnh vực khác. Bên cạnh đó, ông Yameen cam kết hỗ trợ cho sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc và cho phép cường quốc Đông Bắc Á này đầu tư vào nhiều dự án cơ sở hạ tầng ở Maldives.

Trong bối cảnh New Delhi coi Malé là "sân sau", động thái nói trên được cho là thu hút sự quan tâm của Ấn Độ, đặc biệt khi nước này muốn tìm kiếm thêm ảnh hưởng tại khu vực Ấn Độ Dương.

Nhân chuyến thăm này, Ấn Độ và Maldives đã đồng ý thành lập một uỷ ban hợp tác về chống khủng bố, chống lại chủ nghĩa bạo lực và cực đoan. Tuyên bố chung Ấn Độ - Maldives cho biết, hai nước cũng nhất trí tăng cường phối hợp trong việc đảm bảo an ninh hàng hải ở khu vực Ấn Độ Dương “thông qua việc phối hợp tuần tra và giám sát trên không, trao đổi thông tin và xây dựng năng lực trên biển”.

Kể từ khi trở thành Thủ tướng vào năm 2014, Thủ tướng Modi đã nhấn mạnh chính sách “láng giềng trước tiên” cho khu vực Nam Á, với kỳ vọng các nước láng giềng sẽ mang lại lợi ích cho tăng trưởng kinh tế Ấn Độ.

Maldives đã hàn gắn mối quan hệ với Ấn Độ thông qua cuộc bầu cử Tổng thống với chiến thắng của nhà lãnh đạo Solihor vào năm 2018. Chuyến công du nước ngoài đầu tiên của Tổng thống Solih là tới Ấn Độ, và kể từ đó, một số bộ trưởng của Malé đã tới thăm New Delhi để hội đàm song phương.