Thượng đỉnh Nga-Mỹ: Cuộc gặp vội vã?

Triển vọng khó lạc quan

Tổng thống Mỹ Joe Biden bắt đầu chuyến công du châu Âu từ ngày 10/6, trong bối cảnh Washington hướng đến việc làm dịu quan hệ Mỹ-châu Âu, vốn từng gặp nhiều trắc trở dưới thời chính quyền Donald Trump.

Bên cạnh đó, với quan điểm đa phương, Tổng thống Biden cũng sẽ tìm cách tập hợp các đồng minh trong nhóm G7, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh châu Âu (EU) để đối phó với ba thách thức chính là Covid-19, Nga và Trung Quốc.

Mục tiêu tập hợp đồng minh đã được chính cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan xác nhận với các phóng viên tại cuộc họp báo ngày 7/6: “Về cơ bản, chuyến đi sẽ phát huy các yếu tố nền tảng trong chính sách đối ngoại của Tổng thống Joe Biden nhằm tập hợp các nền dân chủ trên thế giới để giải quyết những thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta”.

Các cuộc họp theo phương châm mới - “Nước Mỹ trở lại” - sẽ là dịp để Tổng thống Biden thuyết phục các đồng minh, từng bị vỡ mộng trong nhiệm kỳ Tổng thống Trump, vốn đang muốn thấy những hành động rõ ràng và bền vững từ phía Mỹ. Vấn đề Nga sẽ chiếm vị trí hàng đầu tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Cornwall.

Sau khi gặp gỡ các đồng minh, nhà lãnh đạo Mỹ sẽ có hội nghị cấp cao đầu tiên trực tiếp với Tổng thống Nga Vladimir Putin, tuy nhiên, đã có rất nhiều nhận định không mấy lạc quan về sự kiện này.

Cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton cho rằng cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào tuần tới là “chưa chín muồi”. Trả lời phóng viên trong chương trình “Andrea Mitchell Reports” của kênh MSNBC, ông Bolton nhận định chưa có những chuẩn bị phù hợp và đầy đủ cho cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo.

Cựu cố vấn John Bolton bình luận: “Tôi không nghĩ ông ấy có thể thu hoạch được nhiều thứ. Khá là tiêu cực. Tôi nghĩ rằng cuộc gặp này là hơi quá sớm… Tôi không nghĩ ông Biden hoàn toàn hiểu rõ những mục tiêu đối với Nga là gì và làm thế nào để đạt được chúng. Có một danh sách dài những bất đồng và xung đột với Nga. Việc tiến hành một cuộc gặp chỉ để điểm lại danh sách và nêu lên vấn đề - như kiểu chúng tôi đã nói đến việc Nga can thiệp bầu cử, Nga can thiệp tại vùng Donbass và Ukraine – sẽ không đem lại gì nhiều”.

Nhiều người sẽ không khỏi so sánh cuộc gặp sắp tới với hội nghị thượng đỉnh mà người tiền nhiệm của ông Biden là Donald Trump, đã tiến hành với ông Putin. Sự kiện đã vấp phải những chỉ trích nặng nề sau khi ông Trump gần như đứng về phía nhà lãnh đạo Kremlin trong vấn đề Nga can thiệp cuộc bầu cử tổng thống tại Mỹ năm 2016.

Ông Trump và ông Putin cũng đã nhiều lần có các cuộc trao đổi riêng mà không có trợ lý hay thông dịch viên. Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan cho biết, Nhà Trắng vẫn đang xác định thể thức cuộc gặp Biden-Putin và chưa rõ sẽ có một cuộc họp báo chung sau đó hay không.

Nội bộ trái chiều

Một ngày trước khi Nhà Trắng thông báo về cuộc gặp đầu tiên giữa Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Geneva, Thụy Sỹ, Đại sứ Mỹ tại Nga John Sullivan đã trao đổi với các nhà lập pháp rằng ông lo ngại về việc Washington có thể nhượng bộ Moscow mà không nhận lại bất cứ điều gì.

Theo 2 nguồn thạo tin, trong phiên điều trần ngắn với Ủy ban Đối ngoại Thượng viện vào tháng Năm, Đại sứ John Sullivan cho rằng Tổng thống Putin hành động không thiện chí với Mỹ và chính quyền Biden có nguy cơ lặp lại những sai lầm tương tự của những người tiền nhiệm nếu không tiếp cận vấn đề với sự sáng suốt và thận trọng.

Một nguồn tin cho biết, chủ đề bao trùm trong phiên điều trần của nhà ngoại giao này là việc ông nhấn mạnh Tổng thống Putin "chưa thực sự thay đổi đường lối", bất chấp những nỗ lực gây sức ép của chính quyền hiện tại.

Cảnh báo của Đại sứ Sullivan cũng tương đồng với những lo ngại của nhiều quan chức và nhà lập pháp trước hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ. Ngay trong nội bộ chính quyền của Biden cũng đang diễn ra nhiều cuộc tranh luận sôi nổi về phương án tương tác phù hợp với Putin.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price đã từ chối bình luận "về những gì đã được nhắc đến trong phiên điều trần bí mật" của Đại sứ Sullivan, song cho rằng tinh thần của buổi điều trần này là "hoàn toàn không có cơ sở”.

Ông Price nói: “Ngài Đại sứ đã can thiệp sâu vào công tác chuẩn bị cho cuộc gặp sắp tới của Tổng thống (Biden) với Tổng thống Putin… Chúng tôi giao thiệp với Nga theo những cách thức để đảm bảo thúc đẩy lợi ích của Mỹ, và chúng tôi vẫn rõ ràng về những thách thức mà Nga đặt ra cũng như sẽ nỗ lực để buộc Nga phải giải trình cho các hành động liều lĩnh và ngang ngược của mình".

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao nhấn mạnh Đại sứ Sullivan sẽ trở lại Moscow trong những tuần tới và chính quyền vẫn "cam kết mở các kênh liên lạc với chính phủ Nga, nhằm thúc đẩy lợi ích của Mỹ và giảm nguy cơ nảy sinh tính toán sai lầm giữa hai phía".

Ông Biden, vốn được biết đến với những cuộc nói chuyện thẳng thắn với các nhà lãnh đạo nước ngoài, có thể sẽ kết hợp giữa những phát biểu lên án mạnh mẽ những động thái của Điện Kremlin trong khu vực, các nỗ lực can thiệp bầu cử và an ninh mạng, song đồng thời sẽ tìm cách tạo điều kiện để mối quan hệ giữa Mỹ với Nga "ổn định và dễ đoán" hơn.

Khó mang lại kết quả tức thì

Jim Townsend, cựu Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng về Chính sách châu Âu và NATO, bình luận: “Điều nghe có vẻ là một ý tưởng hay từ một tháng trước lại có vẻ đang gây ra nhiều hối tiếc”. Ông Townsend nhắc đến vụ Belarus được Nga hậu thuẫn gần đây đã buộc một máy bay hạ cánh tại Minsk để bắt giữ một nhà báo bất đồng chính kiến.

Ông nói: “Điều đó cho thấy các vấn đề với Nga thực sự nghiêm trọng… ông Biden thực sự phải cân nhắc thận trọng bởi sự kiện này sẽ được rất nhiều người dõi theo. Thể hiện cứng rắn và quyết đoán sẽ là cách tạo dựng ấn tượng tốt hơn cả”.

Chính quyền Mỹ gần đây nhấn mạnh rằng họ không có ý định "cài đặt lại" quan hệ với Nga, hành động có thể bị xem là một sự tha thứ cho hành động gây hấn trước đây của Moscow.

Tuy nhiên, theo một quan chức Nhà Trắng, Washington muốn tạo điều kiện cho một cuộc đối thoại sớm với Kremlin để tránh những hiểu lầm không đáng có - điều mà ông Biden thấy dễ dàng hơn nếu hai bên trực tiếp đối thoại.

Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan chia sẻ với báo giới trong ngày 7/6 rằng Tổng thống Putin cũng có "phong cách ra quyết định mang tính cá nhân cao… Vì vậy, điều quan trọng là Tổng thống Biden gặp trực tiếp ông ấy”.

Tuy nhiên, quan chức này thừa nhận cuộc họp khó có thể mang lại kết quả ngay lập tức. Ông nói: “Chúng tôi không nghĩ về chất lượng của hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Nga… Chúng tôi đang nghĩ đây giống như một cơ hội để truyền đạt ý định và khả năng của Mỹ”.

Nhận định về mối quan hệ giữa Tổng thống Biden và Tổng thống Putin, một cựu quan chức Mỹ từng khá thân cận với ông Biden về các vấn đề chính sách đối ngoại bình luận: “Đó là một mối quan hệ khá đúng đắn, mặc dù không phải là thân mật… Dựa trên những kinh nghiệm đã thấy về các tương tác của họ, đó chỉ là một chính trị gia chuyên nghiệp tiếp xúc với một chính trị gia khác. Không lạnh lùng và thù địch, nhưng cũng không ấm áp và vui vẻ. Đó chỉ là sự thẳng thắn".