Tìm đồng thuận để cứu Trung Đông

TIN LIÊN QUAN
	Hội nghị thúc đẩy quan hệ Việt Nam và khu vực Trung Đông – châu Phi
	Mỹ - Ai Cập thảo luận về an ninh khu vực Trung Đông

Ở Lebanon hiện nay, người ta có thể chứng kiến tất cả sự hỗn loạn đặc trưng của Trung Đông. Trong khi chưa thể giải quyết vấn đề người tị nạn Palestine, Lebanon lại đang phải tiếp nhận những người tị nạn đến từ Syria và Iraq. Hai năm qua, Lebanon không có Tổng thống, khiến các phe phái đấu tranh gay gắt để giành quyền lực.

Thế nhưng, chính Lebanon lại đang cho thấy sự kiên cường vượt qua khó khăn. Vì thế, các nhà đầu tư vẫn chấp nhận mạo hiểm đầu tư, kinh doanh tại quốc gia này. Các tổ chức xã hội cũng đã có nhiều đề xuất hữu ích, chẳng hạn như việc trẻ em tị nạn được đến trường. Bên cạnh đó, tuy không “ưa” nhau, các đảng phái chính trị vẫn hợp tác nhằm giảm thiểu những nguy cơ an ninh quốc gia.

Sự kiên cường của Lebanon bắt nguồn từ những bài học đau thương trong thời kỳ nội chiến (1975-1990) ở nước này. Trong khi đó, các nước láng giềng như Iraq, Syria và Yemen - vốn có sự ổn định trong thời gian dài - lại đang chìm trong khói lửa chiến tranh. Tình hình hỗn loạn ở nhiều quốc gia Trung Đông thời gian qua đã tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của các tổ chức khủng bố xuyên biên giới.

Đặc biệt, trong 2 năm qua, Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đã cát cứ một vùng rộng lớn ở Syria và Iraq, đồng thời tạo ra một khoảng trống quyền lực ở Trung Đông, lôi kéo sự can thiệp của nhiều cường quốc như Mỹ, Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ.

Để có thể hiểu Trung Đông đang đi về đâu, chúng ta cần nhìn lại quá trình phát triển của khu vực cho đến thời điểm hiện nay. Chủ nghĩa dân tộc Arab bắt đầu lên ngôi sau thất bại của các nước Arab trong cuộc chiến với Israel năm 1967. Các nhà lãnh đạo quốc gia duy trì quyền kiểm soát một cách khắt khe, hạn chế cải cách chính trị. Chủ nghĩa thân hữu đã khiến kinh tế quốc dân tăng trưởng chậm, qua đó ảnh hưởng đến tính chính danh của các chính phủ.

Tình trạng nói trên đã dẫn tới cuộc cách mạng “Mùa xuân Arab” năm 2011, lật đổ các chế độ cầm quyền ở Tunisia, Ai Cập, Libya và Syria, tuy nhiên lại không có cơ chế để đảm bảo quá trình chuyển tiếp chính trị, khiến cho các phe phái được dịp đấu đá, tranh giành quyền lực.

Bạo lực cách mạng có thể đem lại giải pháp hòa bình, nhưng kịch bản đó sẽ không diễn ra ở nơi có nhiều mâu thuẫn phe phái, sắc tộc như Trung Đông. Những bất đồng truyền kiếp, không khoan nhượng được dịp bùng lên - như người Sunni và Shiite, người Kurd và người Palestine - khiến tình hình trở nên vô cùng phức tạp.

Có thể nói, phương Tây đã góp phần tạo ra những hỗn loạn hiện nay ở Trung Đông. Các nước phương Tây vẫn chưa thể chấm dứt xung đột Israel - Palestine, trong khi đang nhúng tay vào chiến sự tại hàng loạt quốc gia khác như Syria, Iraq… Đặc biệt, sự can thiệp của hai cường quốc Mỹ - Nga hiện nay làm nhiều người nhớ lại việc Anh - Pháp phân chia biên giới và ảnh hưởng ở Trung Đông thông qua Hiệp định ngầm Sykes - Picot năm 1916. Thế nhưng, điều mà các nước trong khu vực cần hiện nay không phải là biên giới mới hay những người bảo trợ mới, mà là các chính phủ tốt đẹp hơn, có thể hạn chế sự chia rẽ sắc tộc và ít phụ thuộc vào các thế lực bên ngoài.

Các nhà lãnh đạo ở Trung Đông cần nhanh chóng giảm căng thẳng và tìm kiếm sự đồng thuận, trước tiên là ở cấp độ toàn cầu giữa Mỹ - Nga, sau đó là ở khu vực giữa Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia, Israel, và sau cùng là giữa các phe phái trong nước như ở Lebanon. Giải quyết các vấn đề đã tồn tại hàng thập kỷ là thách thức không nhỏ, tuy nhiên các nước không thể không hành động. Đặc biệt, bất cứ vấn đề nào ở Trung Đông hiện nay cũng không thể giải quyết bởi một nước đơn lẻ, mà cần sự chung tay của nhiều quốc gia.

-----00----

Ishac Diwan

Giám đốc Viện Nghiên cứu Thế giới Arab (Pháp)

Học giả tại Đại học Harvard (Mỹ).