Khơi lại những ký ức về một nét đẹp của văn hóa dân tộc, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam và nhà sưu tầm Thành Hải Dương đã có chung ý tưởng cho ra đời trưng bày "Văn hóa Trầu cau Việt Nam".
Sáng ngày 24/10, khoảng 100 hiện vật, tài liệu, hình ảnh tiêu biểu được lựa chọn giới thiệu tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Số 1 Tràng Tiền, Hà Nội. Điều khiến khách tham quan thú vị nhất là được tận mắt nhìn thấy những cổ vật quý có niên đại từ thời Lý như: bình vôi, ống vôi, dao bổ cau, hộp trầu thuốc, cối giã trầu… và bộ đồ ăn trầu của tầng lớp quý tộc cung đình triều Nguyễn với các chất liệu vàng, bạc, ngọc… được trang trí hết sức tinh xảo.
Bên cạnh những bộ đồ ăn trầu của tầng lớp bình dân được tạo tác đơn giản bằng những chất liệu dễ kiếm như tre, gỗ, đồng, gốm, vải…, người xem còn cảm nhận được những nét độc đáo trong tục ăn trầu ở các dân tộc: Kinh, Tày, Chăm, Khơme, Xơ Đăng.... Một số phim ảnh, bài viết về nguồn gốc, tục ăn trầu, cách têm trầu, nhai trầu và những nét đẹp của văn hóa trầu cau trong giao tiếp, trong việc hiếu nghĩa cũng đã giúp khách tham quan hiểu rõ hơn những nét văn hóa của tục ăn trầu ở Việt Nam.
Ăn trầu là một tập tục truyền thống có từ lâu đời và phổ biến ở nhiều quốc gia châu Á và Châu Đại Dương. Tại Việt Nam, tương truyền tục ăn trầu có từ thời Hùng Vương và gắn liền với câu chuyện cổ tích nổi tiếng: Sự tích Trầu Cau. Với người Việt Nam, ăn trầu không đơn thuần chỉ một thói quen, một tập tục mà còn là yếu tố cấu thành nên những giá trị truyền thống, là sự khơi mở tình cảm khiến người với người gần gũi, cởi mở với nhau hơn. Xuất phát từ ý nghĩa này, triển lãm đã giới thiệu đầy đủ các khía cạnh văn hóa của tục ăn trầu, bao gồm cả về văn hóa vật thể và phi vật thể với những hiện vật tiêu biểu nhất.
Đối với nhà sưu tầm Thành Hải Dương, quá trình sưu tập này xuất phát từ niềm đam mê văn hóa dân tộc. Không tham vọng tìm đến những hiện vật cao siêu, có giá trị lớn, anh lại tìm về những hiện vật giản dị, phổ biến gần gũi với đời sống mỗi người. Trong khuôn khổ một cuộc triển lãm, đương nhiên Thành Hải Dương không thể giới thiệu hết tới hơn 300 hiện vật đã tâm huyết sưu tầm suốt thời gian qua. Thế nhưng, với sự lựa chọn cổ vật tiêu biểu, đặc sắc cùng thời gian triển lãm kéo dài tới tháng 1/2013 thì nhà sưu tầm trẻ này hy vọng "văn hóa trầu cau" sẽ nhận được nhiều sự ủng hộ và mình còn nhiều cơ hội khác trong tương lai.
Có lẽ, điểm nhấn đáng chú ý trong triển lãm này chính là những chiếc bình vôi. Trong gia đình Việt Nam cổ truyền, bình vôi được coi trọng và tôn kính như một vị thần nên được gọi là “Ông Bình vôi” hay “Ông Vôi”, tương tự như “Ông Táo”. Khi bình vôi đặc ruột hoặc lỡ bị sứt mẻ thì người ta không đem vứt bỏ và cẩn thận treo ở gốc đa đầu làng. Vì vậy, bình vôi khi chế tác cũng được đầu tư nhiều công sức, tâm huyết nên đã trở thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấn ấn văn hóa Việt Nam. Cũng theo ông Nguyễn Đình Chiến, Phó Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia thì đây cũng là loại vật dụng duy nhất còn hiện tồn thuộc đủ các niên đại khác nhau từ thời Lý - Trần tới ngày nay, các loại vật dụng khác hầu như chỉ còn giữ được từ thời Nguyễn về sau.
AN BÌNH
| NHÀ SƯU TẦM THÀNH HẢI DƯƠNG "Điều tôi mong muốn là triển lãm sẽ giúp người xem khơi lại những nét đẹp của văn hóa truyền thống từ xa xưa. Tôi cũng muốn nhắn nhủ với các bạn trẻ rằng, trong sự hối hả của cuộc sống hiện đại, chũng ta hãy dừng lại một chút và để ý đến những giá trị tinh hoa của dân tộc còn lưu giữ lại. Dù ngày nay, không còn nhiều người ăn trầu nữa, nhưng tôi tin, ít nhất trong tâm thức, tiềm thức của chúng ta vẫn còn đọng lại và sống lại những hình đẹp về tập tục văn hóa này". |