Hội thảo được chia thành 3 phiên với các chủ đề “nóng” gồm: chia sẻ kinh nghiệm ứng phó với các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống trên biển; tầm quan trọng của luật pháp trong bảo vệ môi trường biển và mối liên hệ với các sáng kiến kinh tế xanh; vai trò của ASEAN và các đối tác trong duy trì trật tự trên biển.
Khung pháp lý “cao cấp”
Đúng như chủ đề của Hội thảo, các đại biểu tham dự đã dành nhiều thời gian thảo luận về vai trò của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982. Các học giả đều có chung nhận định, việc tuân thủ và thực thi đầy đủ luật quốc tế đang trở nên quan trọng và cấp thiết hơn bao giờ hết.
PGS.TS Nguyễn Vũ Tùng – Giám đốc Học viện Ngoại giao, cho rằng việc bảo đảm và đề cao nguyên tắc pháp quyền trên biển đã đạt thành tựu đáng kể trong thời gian qua, tiêu biểu là phán quyết hồi tháng 7/2016 của Tòa trọng tài về vụ kiện Philippines – Trung Quốc liên quan đến khía cạnh thực thi và giải thích UNCLOS 1982 trên Biển Đông. PGS.TS Nguyễn Vũ Tùng nhấn mạnh: “Các quốc gia có thể sử dụng phán quyết đó như là xuất phát điểm rất thuận lợi để diễn giải nội dung của Luật Biển, hoặc như một nền tảng để xây dựng các chính sách liên quan đến tranh chấp lãnh thổ trên biển”.
Theo TS. Kentaro Nishimoto (Đại học Tohoku, Nhật Bản), trong khi UNCLOS 1982 tạo ra một khung pháp lý cho tất cả hoạt động trên các đại dương và vùng biển, bản thân UNCLOS cũng cung cấp cho các quốc gia một số công cụ để quản lý tranh chấp trên biển. “UNCLOS 1982 có các quy định rõ ràng về quyền của các quốc gia ven biển và các quy định quản lý hoạt động ở các vùng biển khác nhau. Các quy định này là nền tảng nhận thức chung cho các bên tranh chấp. Đặc biệt, UNCLOS 1982 còn có cơ chế giải quyết xung đột riêng”, TS. Nishimoto cho biết.
Trong khi đó, ông Clive Dow - Cố vấn pháp lý của Bộ Ngoại giao Anh, khẳng định UNCLOS 1982 là một khung pháp lý “cao cấp” cho các quốc gia biển, nhờ các quy định đầy tham vọng của Công ước này trên khía cạnh môi trường, xã hội và kinh tế trong quản lý đại dương. Ông Dow đồng thời đề xuất các quốc gia nên tập trung nỗ lực nhằm thống nhất các đường biên giới trên biển, áp dụng các tiêu chuẩn điều chỉnh và tăng cường hợp tác thực chất trong những lĩnh vực trọng yếu.
| Đại sứ Anh Giles Lever trả lời phỏng vấn báo chí bên lề Hội thảo. (Ảnh: Nguyễn Hồng) |
Hy vọng cho COC
Vai trò trung tâm của ASEAN trong việc duy trì trật tự trên biển cũng là vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm tại Hội thảo. Chia sẻ bên lề Hội thảo, TS. Lê Đình Tĩnh, Phó Viện trưởng Viện Biển Đông (Học viện Ngoại giao) cho rằng cần tăng cường việc hợp tác nghiên cứu và trao đổi giữa các nước ASEAN với các đối tác, đặc biệt trong việc làm luật và thực thi luật. Cũng theo ông Lê Đình Tĩnh, Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) đóng vai trò rất quan trọng và các nước trong khu vực cần sớm đi vào đàm phán thực chất Bộ quy tắc này.
Cùng chung quan điểm trên, Đại sứ Anh tại Việt Nam Giles Lever nhận định ASEAN cần khẳng định tính thống nhất, vai trò trung tâm của mình, nhất là trong đàm phán COC. Mặc dù còn nhiều tranh luận về những vấn đề chưa ngã ngũ, các bên vẫn có “tiềm năng” để theo đuổi COC, đưa nó trở thành công cụ có ý nghĩa và hiệu quả, giúp quản lý các tranh chấp cũng như bảo đảm môi trường hòa bình trên Biển Đông.