Trung đấu với Mỹ: Một cuộc chiến tranh lạnh kiểu mới

Cuộc “so tài” về thương mại giữa hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới đột ngột trở nên gay gắt, tờ The Economist ngày 18/5/2019 đã mở hồ sơ đặc biệt về cuộc tranh chấp này với hàng tựa ở trang bìa “Trung Quốc đấu với Mỹ: Một cuộc chiến tranh lạnh kiểu mới”. Hồ sơ gồm 9 bài phân tích và mở đầu bằng một bài xã luận, trong đó tuần báo Anh này cho rằng, vấn đề là làm thế nào để quản lý sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và một Trung Quốc đang trỗi dậy.

Khi Win – Win... lỗi thời

Trước đây, hai siêu cường đã tìm kiếm một hình thức giao dịch cả hai bên cùng có lợi, nhưng ngày nay, tình hình đã trở thành “tôi thắng thì anh phải thua”.

Nói cách khác, hoặc là Trung Quốc bị đánh quỵ và sẽ phải tuân theo trật tự của Mỹ; hoặc là Mỹ phải khiêm tốn rút lui ra khỏi khu vực phía Tây Thái Bình Dương. Có thể nói, đây là một kiểu chiến tranh lạnh mới, trong đó hầu như sẽ không có kẻ chiến thắng.

Trong thời gian gần đây, theo tuần báo Anh, quan hệ giữa hai siêu cường đã trở nên tồi tệ. Mỹ phàn nàn rằng, Trung Quốc đang vươn lên vị trí hàng đầu bằng cách gian lận, đánh cắp công nghệ, cũng như bằng cách phô trương sức mạnh ở Biển Đông hay bắt nạt các nền dân chủ như Canada và Thụy Điển. Trung Quốc bị cáo buộc là mối đe dọa cho hòa bình thế giới.

Về phần Trung Quốc, nước này đang bị kẹt giữa giấc mơ giành lại vị trí xứng đáng ở châu Á và nỗi lo sợ rằng, nước Mỹ, vì mệt mỏi và ghen tị, không thể chấp nhận đà đi xuống của chính mình, sẽ ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Đối với The Economist, nguy cơ thảm họa sắp diễn ra đang hiển hiện. Dưới thời các hoàng đế Kaiser, đế quốc Phổ đã lôi thế giới vào chiến tranh; Mỹ và Liên Xô trước đây như đã đùa với thảm họa nguyên tử. Ngay cả trong trường hợp Trung Quốc và Mỹ ngừng xung đột, thế giới sẽ phải gánh chịu hậu quả do việc tăng trưởng chậm lại và các vấn đề tồn tại khác do sự thiếu hợp tác giữ hai nước lớn.

Mong muốn của Mỹ là cô lập được Trung Quốc như họ đã từng làm với Liên Xô trước đây. Vấn đề là vào thời điểm đó, giao thương Mỹ - Liên Xô là 2 tỷ USD một năm, thì ngày nay, giao thương Mỹ - Trung Quốc cũng là 2 tỷ USD, nhưng là trong một ngày. Bên cạnh đó, nền kinh tế của hầu hết các đồng minh của Mỹ ở châu Á và châu Âu đều lệ thuộc vào việc buôn bán với Trung Quốc.

Hồ sơ đặc biệt của The Economist về căng thẳng Mỹ - Trung phân tích hầu như mọi khía cạnh của cuộc đọ sức, từ kinh tế, thương mại, cho đến văn hóa, xã hội và kể cả quân sự.

Bài “Nhìn từ Washington” chẳng hạn, nêu bật sự đồng thuận trong chính giới Mỹ về mối đe dọa Trung Quốc. Những cáo buộc, theo đó Trung Quốc đã có hành vi trộm cắp và làm gián điệp nhắm vào Mỹ đã làm cho dư luận nước này tỏ ra không khoan nhượng hơn với Bắc Kinh.

Một ví dụ cụ thể của thái độ nghi kỵ gia tăng được ghi nhận trong bài “Xuống nông trại: Tại sao Lowa là nơi ông Tập Cận Bình ưa thích ở Mỹ”. Ngay tại bang nổi tiếng có cảm tình dành cho ông Tập Cận Bình, thái độ đối với Trung Quốc cũng đang thay đổi.

Ở chiều ngược lại, trong bài “Nhìn từ Bắc Kinh : Đồng sàng dị mộng”, tuần báo Anh cho thấy là người Trung Quốc càng lúc càng cay đắng hơn đối với người Mỹ, với việc nhiều quan chức đã tỏ thái độ thất vọng vì Tổng thống Donald Trump.

Một hậu quả được tuần báo Anh nêu bật trong bài “Thuyền chậm: Người Mỹ và Trung Quốc bình thường có dấu hiệu đang rời xa nhau”. Trao đổi văn hóa và giáo dục Mỹ - Trung không còn khởi sắc như trong những năm trước đây nữa.

Vũ khí hủy diệt hàng loạt?

Trong khi đó, tuần báo Pháp Courrier International cũng dành hồ sơ chính cho tình hình ở Mỹ, với một câu hỏi rất khiêu khích làm tựa trang bìa: “Giả sử nước Mỹ trở thành xã hội chủ nghĩa thì sao?”

Tại Mỹ, chiến dịch tranh cử Tổng thống vào tháng 11/ 2020 đã bắt đầu và cánh tả Mỹ, do các gương mặt tiêu biểu như Alexandria Ocasio-Cortez và Bernie Sanders dẫn đầu, dường như đang khởi sắc trở lại. Tuần báo Pháp đã trích dịch các bài phân tích trên báo chí Anh Mỹ về vấn đề này.

Hồ sơ của Courrier International đặc biệt chú ý đến các động thái ngoại giao của Mỹ thời chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. Lý thú nhất có lẽ là bài “Kinh tế, vũ khí hủy diệt hàng loạt” đăng trên nhật báo Mỹ Wall Street Journal, nhận thấy chính quyền Donald Trump dùng sức mạnh kinh tế của Mỹ để áp đặt quan điểm chính trị của Washington với các nước khác, không những với Trung Quốc, Venezuela đã đành, mà cả với các đồng minh.

Courrier International cũng trích dịch một bài viết khác về ngoại giao đăng trên tờ New York Times ghi nhận: “Triều Tiên, Iran, Venezuela: Ông Trump nhân rộng các cuộc khủng hoảng”. Tổng thống Mỹ đã liên tục khởi động các trận chiến ngoại giao chống lại một số chế độ trên hành tinh. Vấn đề là các hành động này không cho thấy một tầm nhìn chiến lược dài hạn.

Trong số các hồ sơ nóng, có vấn đề Trung Đông với căng thẳng đang leo thang giữa Mỹ và Iran. Trong bài “Trump trên đường chiến tranh với Iran”, tạp chí Mỹ Foreign Policy, được Courrier International trích đăng, đã lo ngại rằng, dưới ảnh hưởng của các cố vấn diều hâu đang bao quanh, cũng như thói quen dùng những lời lẽ hiếu thắng, Tổng thống Mỹ có nguy cơ vô tình gây ra một cuộc chiến tàn khốc chống lại chế độ Iran.

Riêng về chính sách Triều Tiên của chính quyền Donald Trump, Courrier International đã trích dịch một bài viết trên tờ Kyunghyang Shinmun tại Seoul mang tựa đề lơ lửng “Chừng nào mà tên lửa của Triều Tiên không đe dọa Mỹ...”. Tờ báo đã tỏ thái độ phẫn nộ trước điều được cho là quan điểm ích kỷ của Washington trong hồ sơ hạt nhân Triều Tiên, chỉ nghĩ đến lợi ích của Mỹ mà thôi.