| Tiềm năng và dư địa cho ngành cá ngừ Việt Nam còn lớn. (Nguồn: VnEconomy) |
Cách đây 10 năm, Việt Nam chỉ đứng thứ 8 trên bản đồ xếp hạng các quốc gia xuất khẩu cá ngừ thế giới, nhưng tới năm 2023 Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu cá ngừ lớn thứ 5 xét về kim ngạch, chỉ sau Thái Lan, Ecuador, Tây Ban Nha và Trung Quốc.
Năm 2022, Việt Nam ghi nhận cột mốc kỷ lục khi kim ngạch xuất khẩu cá ngừ đạt 1 tỷ USD, cho thấy tiềm năng phát triển của ngành chế biến và xuất khẩu. Song song đó, doanh nghiệp Việt có các nhà máy chế biến cá ngừ có công nghệ cao, kinh nghiệm, kỹ năng - sản phẩm có uy tín ở cả trăm thị trường.
Theo báo cáo của VASEP, lũy kế tới hết tháng 5/2024, xuất khẩu cá ngừ đạt gần 388 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó các sản phẩm cá ngừ đóng hộp tăng 44%, đóng túi tăng 24%, cá ngừ loin/phile đông lạnh tăng 7% và cá ngừ nguyên con đông lạnh tăng gần 3 lần so với cùng kỳ năm 2023.
Xuất khẩu cá ngừ sang hầu hết các thị trường đều tăng so với cùng kỳ năm 2023. Theo đó, hai thị trường lớn nhất là Mỹ, EU chiếm lần lượt 37% và 22% trong xuất cá ngừ của Việt Nam và ghi nhận tăng trưởng 30% và 37% so với cùng kỳ năm 2023.
Ngoài ra, xuất khẩu cá ngừ sang Israel tăng mạnh nhất, với 64%; sang Nga tăng 58%, Hàn Quốc tăng 66%...
Tuy nhiên, theo bà Cao Thị Kim Lan, Giám đốc Công ty cổ phần Thủy sản Bình Định (Bidifisco) nhận định, trong cơ cấu giá trị xuất khẩu cá ngừ những năm gần đây, có tới hơn 50% giá trị được tạo ra từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu do nguồn cung trong nước không ổn định, khai thác không đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến xuất khẩu.
Các doanh nghiệp trong ngành kỳ vọng, năm 2024 cá ngừ Việt Nam sẽ có cơ hội quay lại mốc 1 tỷ USD nếu những bất cập về vấn đề nguyên liệu được tháo gỡ.
“Với kinh nghiệm hơn 30 năm trong ngành cá ngừ, tôi tin rằng tiềm năng và dư địa cho ngành cá ngừ Việt Nam còn lớn hơn nhiều nếu như chúng ta nỗ lực vượt qua những thách thức nội tại và giải quyết được những khó khăn với sự quan tâm và hỗ trợ của các cơ quan quản lý nhà nước”, bà Kim Lan chia sẻ.
Bà Lan dẫn chứng, thứ nhất, nhiều doanh nghiệp trong ngành cá ngừ đều phản ánh việc khó làm giấy xác nhận nguyên liệu (S/C). Dù doanh nghiệp đã tăng cường làm việc với các đầu mối và kiểm tra kỹ lưỡng, nhưng vẫn vô cùng thấp thỏm sau khi đã chốt mua xong nguyên liệu.
Có nhiều lý do khiến các doanh nghiệp mua nguyên liệu xong không được cấp S/C. Trong đó có một số vấn đề ở các khâu phía trước mà doanh nghiệp rất khó để biết rõ như: Vấn đề xác nhận điều kiện an toàn thực phẩm, tàu cá hay vấn đề tàu cá khai thác ở vùng biển không đúng quy định…
Hay một tình trạng xảy ra trong 2 - 3 tháng gần đây, khá nhiều tàu cá lắp đặt hệ thống giám sát qua mạng VNPT nhưng gặp lỗi liên tục, làm cho tàu cá mất kết nối giám sát hành trình từ 6 tiếng trở lên, có tàu mất đến 2 - 3 ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến khâu làm giấy S/C.
Trước thực trạng này, bà Cao Thị Kim Lan kiến nghị các tỉnh, địa phương cần triển khai tốt và kịp thời việc xác nhận điều kiện an toàn thực phẩm tàu cá, cảng cá theo quy định tại 2 thông tư ban hành từ năm 2018.
Đồng thời, mong muốn Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn xem xét sửa đổi quy định để có thể cấp giấy xác nhận nguyên liệu S/C ngay cho doanh nghiệp khi đã hoàn thành việc bốc dỡ nguyên liệu từ tàu cá có sự giám sát của nhân viên cảng về chủng loại, khối lượng… tại cảng cá; có hướng dẫn, chỉ đạo việc giải quyết giấy S/C cho những trường hợp tàu cá bị mất kết nối do lỗi của nhà cung cấp dịch vụ được xác nhận
“Chúng tôi kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thiết lập số hóa hệ thống dữ liệu đầu vào nguyên liệu, liên thông từ cảng cá đến trung ương. Đây là việc rất quan trọng cho công tác quản lý, là thông tin cơ bản để Chính phủ, Bộ ngành có các chỉ đạo, quyết sách phù hợp. Chúng tôi đang hy vọng, phần mềm hệ thống Truy xuất nguồn gốc điện tử mà Cục Thủy sản đang hướng dẫn cho các tỉnh sử dụng sẽ hỗ trợ được đáng kể vấn đề này”, bà Lan chia sẻ.