Tung 'vũ khí thầm lặng', Nga nhận phần thưởng lớn, Ukraine rơi vào tình thế khó khăn?

Nông dân thu hoạch lúa mì tại Nga. (Nguồn: AFP)

Bất chấp tuyên bố của Moscow rằng, các lệnh trừng phạt của phương Tây đã "bóp nghẹt" hoạt động xuất khẩu lương thực, thị phần của Nga trên thị trường lúa mì toàn cầu vẫn tăng lên đáng kể kể từ khi nước này tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022.

Lúa mì là sức mạnh mềm

Năm nay, Nga dự kiến ​​sẽ có vụ thu hoạch lúa mì bội thu với sản lượng kỷ lục. Đây là năm thứ hai liên tiếp quốc gia này đạt được thành công như vậy.

Theo dữ liệu từ S&P Global, Nga sẽ xuất khẩu 47,2 triệu tấn lúa mì trong niên vụ hiện tại, bắt đầu vào mùa Hè. Con số này sẽ chiếm tới 22,5% lượng xuất khẩu lúa mì toàn cầu - một thị phần dẫn đầu thị trường. Hai năm trước, Nga xuất khẩu 32,6 triệu tấn, chiếm 16% thị trường.

Tin liên quan
Tổng thống Ukraine đã sử dụng tài sản Nga bị tịch thu thế nào? 'Gã khổng lồ' châu Âu báo tin xấu

Trong cùng thời kỳ, tỷ trọng xuất khẩu lúa mì toàn cầu của Ukraine đã giảm từ 9% xuống mức dự kiến ​​là hơn 6%.

Hãng tin Bloomberg nhận thấy, số liệu trên tiếp tục củng cố vị thế của Nga trên thị trường toàn cầu với tư cách là nhà xuất khẩu số một.

Tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS) diễn ra vào cuối tháng 8, Tổng thống Nga Vladimir Putin nói rằng: “Đất nước của chúng tôi có khả năng thay thế ngũ cốc của Ukraine, cả về mặt thương mại lẫn viện trợ miễn phí cho các nước nghèo”.

Bà Caitlin Welsh, Giám đốc chương trình an ninh nước và lương thực toàn cầu tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế đánh giá: "Nga đang nhắm đến việc 'xóa sổ' ngành nông nghiệp của Ukraine.

Nông nghiệp đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Ukraine. Trước chiến dịch quân sự, lĩnh vực này chiếm 11% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đất nước của Tổng thống Volodymyr Zelensky. Đây sẽ là một phần thưởng lớn đối với Moscow".

Theo các chuyên gia, cam kết “viện trợ miễn phí ngũ cốc cho các nước nghèo” được Tổng thống Putin nhấn mạnh, phản ánh mong muốn của Moscow trong việc tiếp tục xây dựng liên minh với các nước đang phát triển - đặc biệt là với các quốc gia châu Phi.

Những bình luận đó được đưa ra chỉ vài tuần sau khi Nga rút khỏi Sáng kiến ​​Ngũ cốc Biển Đen (ngày 17/7) - vốn nhằm đảm bảo việc đi lại an toàn của các tàu chở ngũ cốc từ các cảng Ukraine.

Một số nhà phân tích cho biết, việc Moscow rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc là một thử thách lớn mới đối với "mặt trận" thống nhất của châu Âu trong việc hỗ trợ Kiev.

Tháng 5, Ủy ban châu Âu (EC) đã cấm nhập khẩu lúa mì, ngô, hạt cải dầu và hướng dương của Ukraine sang Bulgaria, Hungary, Ba Lan, Slovakia và Romania. Các nước này cho biết, ngũ cốc giá rẻ, được miễn thuế từ Ukraine "đổ bộ" đang khiến sản phẩm sản xuất trong nước mất giá, gây ảnh hưởng tới nông dân địa phương và nền kinh tế.

Nông dân ở 5 quốc gia láng giềng Ukraine cũng đã nhiều lần biểu tình phản đối về tình trạng dư thừa sản phẩm ngũ cốc ở thị trường trong nước, gây ảnh hưởng đến giá cả nông sản, đẩy người dân và doanh nghiệp đến bờ vực phá sản.

Lệnh cấm này đã hết hạn ngày 15/9 vừa qua và EC đã quyết định dỡ bỏ các hạn chế tạm thời áp đặt đối với ngũ cốc của Ukraine. Mặc dù vậy, Ba Lan, Hungary và Slovakia vẫn quyết quyết đưa ra các hạn chế đơn phương đối với việc nhập khẩu ngũ cốc từ đất nước này.

Khi EU từ chối gia hạn các biện pháp hạn chế, một số quốc gia đã đơn phương ban hành lệnh cấm nhập khẩu, điều này đã khiến Kiev xích mích với đồng minh trung thành - Ba Lan.

Bà Caitlin Welsh nhận định: “Nga được hưởng lợi từ sự mất đoàn kết tiềm ẩn của các nước EU".