Tỷ phú Warren Buffett, một trong những nhà đầu tư vĩ đại nhất mọi thời đại, từng học cử nhân tại Đại học Nebraska và lấy bằng thạc sĩ kinh tế ở Đại học Columbia dưới sự hướng dẫn của huyền thoại Benjamin Graham. Tuy nhiên, ông cho biết bản thân chưa bao giờ quan tâm ứng viên học trường nào, thậm chí có học đại học hay không cũng không thành vấn đề.
“Tôi chưa từng để ý xem một ứng viên học ở đâu. Chưa bao giờ!”, ông khẳng định trong thư gửi cổ đông tháng 2/2025.
Theo Buffett, tố chất lãnh đạo doanh nghiệp đến từ năng lực bẩm sinh và trải nghiệm thực tế, chứ không nằm ở tấm bằng danh giá.
Gắn bó với Nebraska - nơi hình thành tư duy kinh doanh
Buffett có mối gắn bó đặc biệt với Đại học Nebraska, nơi ông tốt nghiệp năm 1951 và luôn khẳng định “mình nợ sự tồn tại với ngôi trường này”. Ngay từ nhỏ, ông đã sớm bộc lộ bản năng kinh doanh nhạy bén: Gom bóng golf cũ bán kiếm lời, đầu tư trang trại khi còn học trung học, hay hấp thụ tư duy tài chính từ giáo sư Ray Dein - người giúp ông hiểu rằng kế toán là “ngôn ngữ của kinh doanh”.
| Buffett dạy một lớp học tại Đại học Nebraska-Omaha. (Nguồn: CNN) |
Không chỉ nổi tiếng về đầu tư, Buffett còn được biết đến với khả năng viết lách thừa hưởng từ cha mẹ - cả hai đều từng làm báo. Tài năng ấy thể hiện rõ nhất trong những bức thư gửi cổ đông được ví như “Harry Potter của giới tài chính” vì sức hút đặc biệt. Ông cũng là đồng sáng lập sáng kiến từ thiện lớn The Giving Pledge, kêu gọi các tỷ phú hiến phần lớn tài sản cho cộng đồng.
Dù được xem là nhà đầu tư vĩ đại nhất thời hiện đại, Buffett vẫn giữ tinh thần khiêm nhường. Trong thông điệp gửi sinh viên Nebraska năm 2020, ông nói “muốn trở thành một người trẻ mới tốt nghiệp hơn bất kỳ ai khác” - lời bày tỏ niềm tin vào tương lai và thế hệ kế cận.
Buffett tìm kiếm điều gì ở người tài?
Theo Investopedia, Buffett viết trong thư gửi cổ đông 2025 rằng dù nhiều nhà quản lý giỏi bước ra từ các trường danh tiếng, vẫn có vô số doanh nhân thành công mà không cần tấm bằng ưu tú, thậm chí không có bằng đại học.
“Tôi may mắn khi được học ở 3 trường đại học tốt. Tôi có niềm tin mạnh mẽ vào việc học suốt đời. Tuy nhiên, phần lớn năng lực kinh doanh là bẩm sinh, vượt lên mọi yếu tố giáo dục”, ông viết.
| Tỷ phú Warren Buffett tuyên bố nghỉ hưu vào cuối năm 2025 ở tuổi 94. (Nguồn: FT) |
Ông nêu 3 ví dụ điển hình: Pete Liegl, sáng lập hãng xe giải trí Forest River, doanh thu 1,6 tỷ USD khi được Berkshire Hathaway mua lại năm 2005. Liegl chỉ tốt nghiệp Đại học Northern Michigan và lấy MBA tại Western Michigan, nhưng Buffett đánh giá ông “góp hàng tỷ USD cho cổ đông Berkshire”. Bill Gates, bỏ Harvard để sáng lập Microsoft. Tuy vậy, chính Gates khuyên người trẻ: “Lấy bằng đại học vẫn là con đường chắc chắn hơn”. Ben Rosner, chỉ học hết lớp 6 nhưng xây dựng chuỗi Associated Retail Stores với 75 cửa hàng. Buffett gọi ông là “thiên tài bán lẻ”.
Bằng cấp có còn quan trọng?
Buffett từng học tại 3 trường đại học, nhưng ông cho rằng khóa học thuyết trình giá 100 USD mới là “tấm bằng quan trọng nhất đời mình”.
“Khóa học đó ảnh hưởng lớn nhất đến thành công của tôi”, ông nói, và cho biết trong văn phòng, ông không treo bằng đại học mà chỉ treo chứng chỉ khóa học này.
Theo Buffett, giá trị giáo dục phụ thuộc vào từng cá nhân: “Có người hưởng lợi rất nhiều từ giáo dục nâng cao, nhưng cũng có người gần như không được gì. Tất cả tùy vào cá nhân, không phải vào trường học”.
Nghiên cứu cho thấy bằng cử nhân vẫn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt. Năm 2022, thu nhập trung vị của người có bằng đại học cao hơn 59% so với người chỉ tốt nghiệp trung học; nhóm không học đại học cũng đối mặt nguy cơ thất nghiệp cao hơn.
Tuy nhiên, hiệu quả giáo dục phụ thuộc lớn vào nơi theo học. Nhiều trường đại học giúp sinh viên có mức thu nhập cao hơn trong vòng 10 năm, nhưng ở các trường tư vì lợi nhuận, phần lớn sinh viên tốt nghiệp lại kiếm được ít hơn người không học đại học, theo phân tích năm 2024 của HEA Group.
Nhận thức xã hội cũng đang thay đổi: Khảo sát Pew Research Center năm 2023 cho thấy 49% người được hỏi cho rằng bằng cử nhân 4 năm “ít quan trọng hơn” so với 20 năm trước trong việc tìm kiếm một công việc tốt.
Những nhận định của Buffett thách thức xu hướng “sùng bái bằng cấp”. Dù giáo dục vẫn có giá trị, ông nhấn mạnh rằng năng lực bẩm sinh, kinh nghiệm thực tế và thành tích cụ thể mới là yếu tố quyết định - chứ không phải việc ai đó tốt nghiệp trường nào hoặc có học đại học hay không.