Ukraine có “duyên” với các bê bối chính trị Mỹ

Cái tên Ukraine xuất phát từ một từ ngữ có nghĩa là “vùng biên giới”. Và kể từ khi Liên Xô sụp đổ hồi năm 1991, Ukraine đã nằm ở tuyến đầu của cuộc xung đột Đông - Tây.

Về mặt địa lý, Ukraine nằm kẹp giữa Nga và Liên minh châu Âu (EU). Không giống các nước như Ba Lan hay Hungary, Ukraine chưa từng là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Ukraine có chung biên giới với EU song nước này không là thành viên của EU. Là một trong những nước nghèo nhất châu Âu, Ukraine là nước nhận viện trợ lớn của Mỹ.

Tại sao việc ổn định một quốc gia chung biên giới với EU lại là ưu tiên hàng đầu của Washington? có lẽ là vấn đề vũ khí hạt nhân. “Di sản” kho vũ khí hạt nhân mà Liên Xô để lại cho Ukraine đã trở thành cơn ác mộng tiềm ẩn đối với giới hoạch định chính sách. Một quốc gia độc lập mới “ghi danh” trên bản đồ thế giới từng là nước sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn thứ 3 trên thế giới.

Mối nghi ngờ của Điện Kremlin

Năm 1994, Mỹ cùng với Anh, Nga và Ukraine đã ký một bản ghi nhớ chung trao cho Kiev những đảm bảo an ninh. Đổi lại, Ukraine sẽ từ bỏ vũ khí hạt nhân. Các nước ký kết đều cam kết duy trì tính toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Thế nhưng, đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin, những mong muốn “ngả vào lòng phương Tây” của Ukraine là không thể chấp nhận được. Sau khi Tổng thống thân Nga của Ukraine là Viktor Yanukovych bị lật đổ, Moscow chiếm đóng và sáp nhập bán đảo Crimea.

Đáp trả hành động này của Moscow, cũng như việc Moscow chống lưng cho lực lượng ly khai ở Đông Ukraine, Washington và các nước đồng minh đã tung các đòn trừng phạt trên quy mô rộng đối với Nga. Mỹ cũng cung cấp đảm bảo an ninh cho Kiev, mặc dù Chính quyền thời Tổng thống Barack Obama ngừng cung cấp cho Ukraine hàng viện trợ gây sát thương. Chính sách đó đã vấp phải chỉ trích từ cố thượng nghị sĩ Cộng hòa John McCain hồi năm 2015. Tuy nhiên, trong cuộc đua tranh cử tổng thống 2016, phe Cộng hòa dường như đã bỏ qua chỉ trích này khi trong chiến dịch của mình, ông Trump đã sửa đổi ngôn từ trong cương lĩnh, theo đó cho phép Chính quyền Mỹ cung cấp vũ khí sát thương cho Ukraine.

Mối liên hệ với Manafort

Tuy nhiên, điều mà đảng Cộng hòa không làm trong chiến dịch tranh cử tổng thống 2016 là làm rõ mối quan hệ tài chính của chủ tịch chiến dịch tranh cử cho Tổng thống Trump, ông Paul Manafort, với Ukraine. Trước kia, ông Manafort đã là tư vấn chính trị cho đảng cầm quyền thân Nga trước đây của Ukraine cũng như cho cựu Tổng thống Yanukovych.

Ông Manafort giờ chịu án tù sau khi bị kết án hồi đầu năm vì gian lận thuế, che giấu các tài khoản ngân hàng nước ngoài và lừa hai ngân hàng để có được khoản tiền trị giá hơn 4 triệu USD dưới hình thức khoản vay.

Câu chuyện về Manafort cho thấy, số tiền mờ ám dường như sẽ "rùm beng" ở Ukraine. Hồi năm 2016, nghị sĩ Ukraine Sergii Leshchenko công khai một cuốn sổ "đen" gồm một danh sách từng được giữ kín về các khoản thanh toán mà Đảng Khu vực của Tổng thống Yanukovych chi trả cho ông Manafort và những nhân vật khác.

Cuốn sổ “đen” này đã nói đến vụ bê bối mới nhất, theo đó, trong vòng 1 năm qua, Rudy Giuliani, luật sư riêng của ông Trump đã bắt đầu thêu dệt những thông tin tinh vi nhằm dập đi luồng thông tin về sự can thiệp nước ngoài trong cuộc bầu cử 2016, cho rằng điều này đều có thể truy xuất trở lại các sự việc của đảng Dân chủ ở Ukraine.

Giuliani cũng là người đã “chèo lái” một vụ việc khác liên quan Ukraine, đó là thúc đẩy điều tra cựu Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden và con trai Hunter Biden, người từng có một công việc “hốt bạc” khi là thành viên Ban Giám đốc của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Burisma của Ukraine.

Việc Chính quyền Tổng thống Trump ngưng khoản viện trợ quân sự trị giá 400 triệu USD cho Ukraine hiện cũng trở thành tâm điểm của đơn tố giác vốn là căn nguyên cho các lời kêu gọi luận tội ông Trump. Vẫn còn nhiều nghi ngờ về cuộc điện đàm hôm 25/7 giữa Tổng thống Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky, khi ông Trump đề nghị ông Zelensky điều tra cha con ông Biden vào đúng thời điểm việc ngừng trợ cấp có hiệu lực.

"Tai nạn ngoại giao" của Tổng thống Trump

Đối với Tổng thống Trump, việc Nhà Trắng ngày 25/9 công bố một bản ghi tóm tắt cuộc điện đàm của ông với Tổng thống Ukraine Zelenskiy đã làm dấy lên một cuộc khủng hoảng chính trị trong nước.

Đối với ông Zelenskiy, đó là một thảm họa ngoại giao có ảnh hưởng sâu rộng. Những lời nói của ông Zelenskiy với người đồng cấp Trump được tiết lộ trong bản ghi tóm tắt, có thể sẽ khiến đảng Dân chủ Mỹ khó chịu, có thể ảnh hưởng đến sự ủng hộ của lưỡng đảng đối với những yêu cầu của Kiev, đồng thời chọc giận Pháp và Đức, hai nước mà ông Zelenskiy đã chỉ trích trong cuộc đàm thoại trên.

Bị mắc kẹt trong một cuộc đối đầu địa chính trị với quốc gia láng giềng Nga sau khi Moscow sáp nhập bán đảo Crimea và ủng hộ cuộc chiến của những phần tử ly khai thân Nga ở miền Đông Ukraine năm 2014, Ukraine cần tất cả những người bạn quốc tế mà họ có thể có được.

Kiev chủ yếu dựa vào viện trợ và giúp đỡ ngoại giao của Washington và các nước châu Âu như Pháp, Đức, đang nỗ lực thúc đẩy các cuộc đàm phán nhằm thổi luồng gió mới cho tiến trình hòa bình ở miền Đông Ukraine vốn đang đình trệ.

Bản ghi của Nhà Trắng tóm tắt cuộc đàm thoại cho thấy, ông Zelenskiy đã hứa sẽ mở lại cuộc điều tra đối với một công ty của con trai cựu Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden và bày tỏ sự thất vọng về những gì ông nói là thiếu sự ủng hộ của Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron liên quan đến việc thi hành lệnh trừng phạt đối với Nga.

Tài liệu này cũng cho thấy Tổng thống Ukraine Zelenskiy đã đồng ý với ông Trump rằng, cựu Đại sứ Mỹ tại Ukraine, Marie Yovanovitch là "một đại sứ tồi".