Vai trò của lãnh đạo và văn hóa số quyết định sự thành công của chuyển đổi số

Hơn 40 năm thành lập, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) đang nỗ lực hiện đại hóa hoạt động trong bối cảnh chuyển đổi số trở thành yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, Liên hiệp Hội Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều hạn chế về hạ tầng công nghệ và nhận thức, đòi hỏi những bước đi chiến lược hơn trong tương lai.

Chiều 18/12, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam - VUSTA) đã tổ chức hội thảo khoa học "Định hướng chuyển đổi số của Liên hiệp Hội Việt Nam đến 2025, tầm nhìn 2030".

Lãnh đạo - người truyền cảm hứng và định hình tư duy số

TS. Lê Công Lương, Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Ban Khoa học Công nghệ và Môi trường VUSTA cho hay, hiện nay, số lượng tài liệu, dữ liệu về tổ chức và hoạt động của VUSTA rất lớn, là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá không chỉ của hệ thống mà còn đối với cả quốc gia. Đặc biệt, có những thông tin, tài liệu, dữ liệu đã được số hóa trong quá trình xây dựng Cổng thông tin điện tử Liên hiệp Hội trước đây, có những thông tin, dữ liệu đã được cập nhật, số hóa trong những năm gần đây, là những cơ sở dữ liệu ban đầu khi thực hiện chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, cán bộ, công chức, người lao động của cơ quan VUSTA nói riêng và của các hội thành viên, các đơn vị sự nghiệp và tổ chức KH&CN trực thuộc nói chung đều có trình độ, được đào tạo bài bản, nhu cầu về ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số vừa là tất yếu, khách quan trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, vừa là nhu cầu tự thân để nâng cao trình độ, bắt kịp và đáp ứng những yêu cầu, đòi hỏi trong công việc cũng như trong cuộc sống. Do vậy, sẽ thuận lợi trong việc thực hiện chuyển đổi số tại VUSTA nếu có sự thống nhất cao từ nhận thức đến hành động.

Theo ông Lương, những năm qua, Liên hiệp Hội Việt Nam đã áp dụng một số công cụ công nghệ vào quản lý, như phần mềm kế toán, quản lý đảng viên và chữ ký số. Tuy nhiên, văn bản giấy vẫn chiếm phần lớn, chưa có phần mềm quản lý văn bản đồng bộ, dẫn đến nhiều khâu xử lý còn thủ công.

Đưa ra một số định hướng về chuyển đổi số của Liên hiệp Hội thời gian tới, ông Lê Công Lương nhấn mạnh, xây dựng đề án chuyển đổi số của VUSTA giai đoạn 2025 - 2030 trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt, trong đó có một số nội dung cần được quan tâm nghiên cứu triển khai. Đó là, số hóa và quản lý dữ liệu các hội thành viên, các đơn vị sự nghiệp, các tổ chức KH&CN và đội ngũ trí thức KH&CN trong hệ thống. Số hóa và quản lý cơ sở dữ liệu chuyên gia tham gia các hoạt động như nghiên cứu khoa học, phổ biến kiến thức. Phổ biến tri thức KH&CN thông qua thư viện số, cổng thông tin tri thức của VUSTA. Đào tạo và nâng cao năng lực chuyển đổi số cho cán bộ, công chức, người lao động và hội viên trong hệ thống.

Trang bị phần mềm quản lý văn bản và điều hành công việc của cơ quan VUSTA. Kết nối trục liên thông văn bản quốc gia. Xây dựng, hoàn thiện các văn bản từ chủ trương đến kế hoạch, chiến lược, phân công, phối hợp, phân cấp, phân quyền, bố trí nguồn lực, đào tạo, nâng cao nhận thức và thống nhất hành động để thực hiện thành công chuyển đổi số.

Dưới góc nhìn của mình, ông Lê Doãn Hợp, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nhấn mạnh vai trò của lãnh đạo và văn hóa số trong thành công của chuyển đổi số. Ở mọi cấp độ, lãnh đạo là người truyền cảm hứng và định hình tư duy số cho toàn bộ tổ chức, từ cán bộ quản lý đến nhân viên.

Ông Lê Doãn Hợp cho rằng, sự quyết tâm và dẫn dắt từ các cấp lãnh đạo là yếu tố tiên quyết trong chuyển đổi số. Lãnh đạo không chỉ dừng lại ở việc ban hành các chính sách, mà còn phải trực tiếp tham gia vào quá trình triển khai và kiểm soát.

"Lãnh đạo cần hiểu biết sâu về chuyển đổi số - đây không chỉ là xu hướng công nghệ mà còn là thay đổi toàn diện trong cách vận hành tổ chức. Do đó, các lãnh đạo hiện nay phải sẵn sàng học hỏi và cập nhật kiến thức. Đồng thời, xây dựng tầm nhìn dài hạn. Chuyển đổi số không thể thực hiện một cách ngắn hạn, mà cần có chiến lược rõ ràng, gắn liền với mục tiêu phát triển bền vững. Bên cạnh đó, tạo môi trường đổi mới sáng tạo. Lãnh đạo cần khuyến khích các ý tưởng mới, tận dụng công nghệ để giải quyết vấn đề và không ngại thất bại trong thử nghiệm", ông Lê Doãn Hợp nói.

Bên cạnh vai trò lãnh đạo, ông Lê Doãn Hợp đặt trọng tâm vào xây dựng văn hóa số trong tổ chức. Theo ông, đây là yếu tố giúp chuyển đổi số không chỉ là một dự án công nghệ mà trở thành một phong cách làm việc mới.

"Xây dựng văn hóa số không thể tách rời việc đảm bảo an toàn và đạo đức số. Mỗi tổ chức cần có các chính sách rõ ràng để bảo vệ quyền riêng tư và khai thác dữ liệu một cách trách nhiệm", ông Lê Doãn Hợp lưu ý.

Nâng cao năng lực chuyển đổi số

Chia sẻ tại Hội thảo, PGS. TS. Hoàng Hữu Hạnh, Chủ tịch HĐKH Viện Sáng tạo và Chuyển đổi số cho rằng, để phổ biến kiến thức và truyền thông khoa học số, cần xây dựng cổng thông tin số để phổ biến kiến thức khoa học, tài liệu và các công cụ học tập qua Internet. Đồng thời, tăng cường sự hiện diện trên các nền tảng số như Facebook, YouTube, hoặc các ứng dụng chuyên dụng để tiếp cận và tương tác với cộng đồng. Phát triển các chương trình hội thảo, lớp học trực tuyến dành cho các thành viên và cộng đồng.

Để nâng cao năng lực truyền thông và kết nối, nên xây dựng mạng lưới truyền thông mạnh mẽ nhằm quảng bá các hoạt động khoa học, phổ biến kiến thức và thúc đẩy hình ảnh của VUSTA nên tổ chức các diễn đàn đối thoại chính sách khoa học và công nghệ cấp quốc gia và quốc tế. Sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để phân tích xu hướng và triển khai các chiến dịch truyền thông hiệu quả.

Đặc biệt, để ứng dụng công nghệ số vào tư vấn, phản biện và giám định xã hội, phải sử dụng công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu để đánh giá, phản biện các chính sách kinh tế, xã hội, khoa học và công nghệ. Xây dựng các diễn đàn, ứng dụng di động để thu nhận ý kiến, góp ý từ đội ngũ trí thức và cộng đồng. Xây dựng nền tảng cho phép các hội viên tham gia đóng góp ý kiến về các chính sách, dự án thông qua công cụ số hóa.

Tăng cường đào tạo và phát triển đội ngũ chuyên gia trong các lĩnh vực chiến lược như biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo, y tế công cộng và chuyển đổi số. Đánh giá tác động chính sách, phát triển công cụ đo lường và đánh giá tác động xã hội của các chính sách, dự án lớn. Để phát triển năng lực số cho đội ngũ cán bộ và hội viên, cần đào tạo kỹ năng số, tư duy số cũng như có chính sách hỗ trợ trí thức, gắn kết trí thức kiều bào.

Đề cập đến chương trình chuyển đổi số vusta giai đoạn 2025 – 2028, tầm nhìn 2030, theo ông Hoàng Hữu Hạnh, mục tiêu chuyển đổi là hoàn thiện hạ tầng số và dữ liệu tập trung nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phản biện chính sách; phổ biến tri thức khoa học thông qua công nghệ số; đào tạo năng lực chuyển đổi số cho đội ngũ cán bộ. Đưa VUSTA trở thành trung tâm khoa học số hóa hàng đầu khu vực.

PGS. TS. Hoàng Hữu Hạnh đã đề xuất một số sáng kiến số cho kế hoạch chuyển đổi số VUSTA 2025 – 2030. Cụ thể: một là, số hóa và quản lý dữ liệu. Xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, dễ truy xuất, qua đó tăng hiệu quả quản lý thông tin và giảm chi phí hành chính. Xây dựng nền tảng phản biện tích hợp AI và Big Data. Thu thập, xử lý và phản hồi ý kiến trực tuyến nhanh chóng.

Phổ biến kiến thức qua cổng tri thức khoa học mở. Muốn vậy, phải xây dựng cổng tri thức khoa học mở, xây dựng thư viện số và cổng thông tin tri thức khoa học. Triển khai hệ thống quản lý hành chính và tài chính trực tuyến, ứng dụng chữ ký số và lưu trữ tài liệu điện tử, rút ngắn thời gian xử lý công việc và giảm 30% chi phí quản lý. Đào tạo và nâng cao năng lực, làm sao để 100% cán bộ chủ chốt được đào tạo kỹ năng số.

Hai là, phát triển nền tảng phản biện và giám định trực tuyến. Tư vấn, phản biện và giám định xã hội là chức năng cốt lõi của VUSTA, nhưng hiện nay chủ yếu dựa trên quy trình thủ công, hạn chế tính hiệu quả và khả năng tiếp cận rộng rãi.

Ba là, phổ biến tri thức khoa học thông qua thư viện số và cổng thông tin tri thức. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của VUSTA là phổ biến tri thức khoa học đến cộng đồng. Hiện nay, các hình thức phổ biến còn rời rạc và chưa tận dụng được công nghệ số để mở rộng phạm vi tiếp cận. Mục tiêu xây dựng thư viện số và cổng thông tin tri thức, tích hợp tài liệu nghiên cứu, báo cáo khoa học, và bài giảng trực tuyến. Tạo nền tảng e-learning để hỗ trợ đào tạo và nâng cao nhận thức về khoa học công nghệ.

Bốn là, chuyển đổi số trong quản lý nội bộ và vận hành. Hoạt động quản lý nội bộ của VUSTA còn phụ thuộc nhiều vào phương pháp thủ công, dẫn đến chi phí quản lý cao và hiệu suất thấp. Với mục tiêu triển khai hệ thống quản lý hành chính và văn bản trực tuyến. Áp dụng chữ ký số và lưu trữ tài liệu điện tử để giảm thời gian xử lý thủ tục hành chính.

Năm là, đào tạo và nâng cao năng lực chuyển đổi số. Chuyển đổi số không chỉ là công nghệ mà còn cần sự thay đổi tư duy và kỹ năng. Đội ngũ cán bộ và hội viên của VUSTA cần được trang bị kiến thức và công cụ để làm chủ công nghệ số. Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng số cho cán bộ và hội viên, tập trung vào các lĩnh vực như AI, Big Data, quản lý thông tin. Phát triển đội ngũ nòng cốt về chuyển đổi số tại các hội ngành và liên hiệp hội địa phương.