Bài 1. Donald Trump: Chính sách và cách thức thực hiện
| Biếm hoạ của Frederick Deligne, Báo Nice-Matin (Pháp). |
Ngày 18/6 vừa qua tại thành phố Orlando thuộc bang Florida, tổng thống đương nhiệm Mỹ Donald Trump đã chính thức tuyên bố tranh cử tổng thống thêm một lần nữa. Bốn năm trước, khi ông Trump lần đầu tiên tuyên cáo ý định trở thành ứng cử viên tổng thống Mỹ của Đảng Cộng hoà, đa số người Mỹ không tin ông Trump rồi sẽ đắc cử. Bây giờ, khi ông Trump quyết định tái ứng cử, đa số người Mỹ lại cho rằng ông Trump rồi sẽ tái đắc cử.
Điều chắc chắn nhất
Những nhân tố quyết định ông Trump sẽ được tái đắc cử hay sẽ bị thất cử trong cuộc bầu cử tổng thống tới ở Mỹ là kết quả - bao gồm cả thành quả lẫn thất bại - cầm quyền của ông Trump, là rồi Đảng Dân chủ Mỹ lựa chọn ứng cử viên tổng thống nào, có ứng cử viên tổng thống độc lập có khả năng tranh giành phiếu bầu với ông Trump hay không, thực trạng chính trị xã hội nội bộ nước Mỹ sẽ biến động ra sao và có xảy ra hay không xảy ra đột biến lớn ở nước Mỹ hoặc trên thế giới. Thắng cử của chính ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ năm 2016 đã đưa lại bằng chứng rõ ràng nhất và thuyết phục nhất là cái chắc chắn nhất là không có gì chắc chắn cả.
Ở Orlando, ông Trump bộc lộ chủ ý tiếp tục quan điểm chính sách và cách thức cầm quyền như lâu nay và lại chiến lược vận động tranh cử tổng thống như cách đây 4 năm chứ không thay đổi. Xem ra, người này vừa không có sẵn sự lựa chọn nào khác vừa thật sự tin rằng cứ như thế thì rồi sẽ tái đắc cử.
Cả sau khi ông Trump trị vì nước Mỹ được hơn hai năm rưỡi, câu hỏi vẫn còn được đặt ra là ông Trump cầm quyền theo kiểu cách gì ở nước Mỹ, có chiến lược và chính sách cầm quyền với bản sắc và dấu ấn riêng hay không.
Bản sắc chính sách
Nhìn vào biểu hiện bề ngoài, cảm nhận thiên hạ dễ dàng có được là ông Trump cầm quyền không theo chủ thuyết thống nhất và bài bản nào bởi rất hay bất ngờ thay đổi quan điểm và có những quyết sách theo ngẫu hứng nhiều hơn là dựa theo chiến lược hay chính sách xuyên suốt như sợi chỉ đỏ.
Ở nơi nào khác trên thế giới này thì không nói chứ ở nước Mỹ không thể có chuyện việc ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ năm 2016 là một ngẫu hứng của lịch sử hay một sự cố chính trị đối với nước Mỹ mà chỉ có thể là kết quả của những biến động rất sâu sắc và mạnh mẽ về chính trị và xã hội ở Mỹ dẫn đến tổng thống Mỹ nếu không phải là ông Trump thì cũng sẽ là một Donald Trump khác.
Đúng là ông Trump cầm quyền khác biệt rất cơ bản so với tất cả những người tiền nhiệm. Người này cho đến nay chưa thấy có trình bày thật đầy đủ và hệ thống về quan điểm cầm quyền của mình. Nhưng sẽ có phần vội vàng nếu chỉ vì thế mà cho rằng ông Trump cầm quyền theo quyết sách tình thế chứ không phải theo chính sách nhất quán. Vấn đề ở đây là ông Trump có cách hiểu khác về chính sách hay chiến lược.
Thông thường, chính sách hay chiến lược nào thì cũng đều bao hàm việc xác định mục tiêu muốn đạt được và cách thức triển khai thực hiện để đạt được mục tiêu ấy. Ở ông Trump, mục tiêu được đề ra là "làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại" và cách thức thực hiện là "Nước Mỹ trước hết".
Những mỹ từ này được ông Trump sử dụng để tận dụng tác động dân túy của chúng, chứ còn thực chất cụ thể ở đâu là chỉ tập trung vào tất cả những gì được coi là có lợi cho nước Mỹ và cách thực hiện là bằng mọi giá. Vì thực hiện bằng mọi giá nên mọi cái gì cản trở đều bị ông Trump bất chấp hết, có thể với mức độ khác nhau nhưng thực chất như nhau. Đối với ông Trump, cái có lợi cho nước Mỹ kia không được định nghĩa một cách cứng nhắc và giáo điều mà biến động trong từng vụ việc cụ thể, với từng đối tác cụ thể. Cho nên cùng chuyện xung khắc thương mại thôi nhưng ông Trump xử lý với Trung Quốc khác với EU hay Nhật Bản. Cùng là vấn đề hạt nhân và tên lửa thôi nhưng ông Trump vận hành quan hệ của Mỹ với Triều Tiên khác với Iran.
Cách thức cầm quyền
Cách thức cầm quyền của ông Trump có thể được khái quát hoá đầy đủ nhất và đúng nhất ở câu nói của Dante "Ta đi đường ta, ai nói gì cũng mặc". Không chỉ chẳng giống ai mà còn không thuận theo những chuẩn mực và thông lệ lâu nay ở Mỹ cũng như trên thế giới về chính trị xã hội nội bộ cũng như chính trị thế giới và quan hệ quốc tế. Cho nên ông Trump ép kẻ khác phải theo mình và phân hoá, kết hợp giữa "Gia tăng áp lực tối đa" với "chia để trị", công cụ hoá và chính trị hoá thái cực.
Sách lược của ông Trump tạo nên sự hỗn hợp giữa bất ngờ, mập mờ và dễ thay đổi để tuỳ ý quyền biến, tiến thoái và xoay vần. Về đối nội cũng như đối ngoại, người này chủ ý thay đổi, huỷ hoại hoặc không tham gia mọi cuộc chơi cũ mà chủ ý gây dựng cuộc chơi mới do mình định luật chơi và dẫn dắt cuộc chơi. Tất cả được biện luận dưới cái vỏ "lợi ích cho nước Mỹ" và được thực hiện theo cách "không theo Mỹ thì sẽ bị Mỹ bất chấp".
Nhìn vào kết quả cầm quyền đến nay của ông Trump có thể thấy được 3 điều nổi bật lớn có thể có tác động rất quyết định tới triển vọng tái đắc cử của ông Trump vào năm 2020.
Ba điểm nổi bật
Thứ nhất là ông Trump rất coi trọng và rất kiên định việc thực hiện cam kết vận động tranh cử. Thực hiện cam kết tranh cử đến đâu và thành bại như thế nào lại là chuyện khác bởi một mình ông Trump không thể quyết định được, nhưng người này đã khá thành công với việc gây dựng được ở Mỹ hình ảnh về ứng cử viên tổng thống đã hứa là làm.
Thứ hai, ông Trump đã đạt được thành quả cầm quyền nhất định chứ không đến nỗi nào và phương thức thực hiện mục tiêu đề ra của ông Trump đã đem lại cho ông Trump kết quả chứ không phải không thích hợp và tác dụng, cả trong đối nội cũng như đối ngoại, cả đối với đồng minh lẫn đối tác và đối thủ.
Thứ ba, ông Trump về cơ bản vẫn duy trì được sự ủng hộ của bộ phận cử tri đã ủng hộ mình trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016.
Cũng vì thế mà có thể dự liệu được hai điều. Thứ nhất, trong thời gian còn lại của nhiệm kỳ cầm quyền đầu này, ông Trump chủ yếu sẽ tiếp tục chứ không thay đổi cơ bản định hướng cầm quyền cũng như phương cách cầm quyền. Và thứ hai, nếu nước Mỹ và thế giới rồi đây tiếp tục chuyển biến theo chiều hướng như trong thời gian qua thì rất nhiều khả năng ông Trump sẽ có được nhiệm kỳ cầm quyền nữa ở Mỹ.
Bài tiếp theo: Kết quả đối nội của Tổng thống Donald Trump
Dịch Dung