Với một Việt Nam mới, quan hệ Việt-Mỹ cũng cần được nâng tầm!

Đại sứ có thể chia sẻ những suy nghĩ về hành trình hòa giải hơn 25 năm của mối quan hệ đặc biệt từ cựu thù trở thành bè bạn, đối tác của quan hệ Việt-Mỹ?

Nếu nhìn lại hơn 25 năm qua của quan hệ Việt - Mỹ, rõ ràng ai cũng thấy được câu chuyện từ một cựu thù trở thành đối tác toàn diện, hợp tác với nhau trên tất cả các mặt là một hành trình kỳ diệu. Tuy nhiên đằng sau đó là những nỗ lực không mỏi mệt của các bên. Về điều này, tôi muốn nhấn mạnh một vài điểm.

Thứ nhất, đó là vượt qua nỗi đau từ cuộc chiến. Chiến tranh đã gây ra rất nhiều đau thương cho Việt Nam. Ngay trong lòng nước Mỹ cũng có những nỗi đau riêng. Đó là điều không dễ khỏa lấp, hàn gắn trong một sớm một chiều. Việt Nam đã đưa ra định hướng “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”.

Quá trình này, cũng không hề dễ dàng thực hiện trong những ngày đầu, đã giúp hai nước từng bước và ngày càng hợp tác trong khắc phục hậu quả chiến tranh, từ việc tìm kiếm quân nhân Mỹ bị mất tích, tới hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh như bom mìn, chất độc màu da cam, tẩy độc môi trường, giúp đỡ người dân bị ảnh hưởng ở Việt Nam… Theo đó, hai nước đã dám vượt qua quá khứ để hướng tới tương lai, trong khi vẫn nhìn nhận trách nhiệm hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh ở Việt Nam.

Thứ hai, là về các nỗ lực rất đáng ghi nhận để thúc đẩy hiểu biết và xây dựng lòng tin. Vốn là cựu thù từ hai phía của một cuộc chiến tranh khốc liệt và đầy mất mát, rồi lại có các chế độ chính trị - xã hội khác nhau, thì hiểu biết và xây dựng lòng tin đã phải trải qua cả một quá trình.

Đây cũng chính là cơ sở để từ đó hai bên hợp tác, thu hẹp khác biệt và ngày càng nhân lên nhiều hơn các lợi ích song trùng; làm sâu sắc thêm các nguyên tắc chỉ đạo quan hệ.

Thứ ba, là việc từng bước hình thành khuôn khổ hợp tác ổn định, lâu dài. Đó là quá trình hai bên từng bước tăng cường hợp tác, từ kinh tế, chính trị, ngoại giao, đến khoa học - công nghệ, quốc phòng, khu vực và quốc tế… mỗi bước đi đều để lại những dấu ấn đậm nét trong quan hệ. Đơn cử, như việc đạt hiệp định thương mại song phương (BTA), hay thỏa thuận về việc Việt Nam tham gia Tổ chức thương mại thế giới (WTO), vừa gắn với quan hệ hai nước, cũng vừa gắn với phát triển, hội nhập của Việt Nam.

Năm 2013, hai nước thiết lập Đối tác toàn diện, với chín trụ cột, lĩnh vực ưu tiên. Đây là lần đầu tiên hai nước xác lập một khuôn khổ quan hệ hợp tác ổn định lâu dài. Tháng 7/2015, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng, lần đầu tiên thăm Mỹ và hai nước đã ra Tuyên bố tầm nhìn chung về quan hệ, vừa làm sâu đậm thêm khuôn khổ Đối tác toàn diện vừa đề ra những định hướng lớn cho tương lai, trong đó nhấn mạnh các nguyên tắc chỉ đạo quan hệ hai nước, mà một trong những nguyên tắc quan trọng là tôn trọng thể chế chính trị của nhau.

Thứ tư, là sự phát triển vượt bậc trong hợp tác hai nước trên tất cả các lĩnh vực trong hơn 25 năm qua, phù hợp với lợi ích của mỗi nước cũng như của cả hai bên; phù hợp với hòa bình, ổn định và phát triển ở cả khu vực Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương. Có thể kể đến việc hợp tác giữa hai nước trong phòng chống dịch Covid-19, vaccine, trong ASEAN hay Liên hợp quốc, Hội đồng Bảo an…

Là một trong những nhà ngoại giao kỳ cựu, gắn bó mật thiết với quan hệ Việt-Mỹ, trăn trở và hy vọng của Đại sứ về mối quan hệ này là gì?

Việt Nam giờ đây đã rất khác, một Việt Nam mới rất khác! Một Việt Nam phát triển, hội nhập và vị thế. Từ Đại hội lần thứ XIII của Đảng, cũng như Hội nghị đối ngoại toàn quốc, Hội nghị Ngoại giao gần đây, có thể thấy rất rõ một Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ để thực hiện khát vọng đất nước 2030-2045, đưa đất nước phát triển vững mạnh, thịnh vượng, có vị thế trên trường quốc tế và khu vực. Đây chính là kim chỉ nam của Việt Nam trên tất cả các mặt. Vì vậy, đối ngoại chung và quan hệ của Việt Nam với các nước cũng phải đặt ở tầm mới đó và nhân lên.

Vậy thì, quan hệ Việt - Mỹ sẽ vừa cần dựa trên đà phát triển song phương đã có, vừa càng cần phải đặt trong tầm nhìn mới và lợi ích của Việt Nam. Việt Nam độc lập tự chủ, ưu tiên đa dạng hóa, tăng cường quan hệ với láng giềng khu vực và các nước lớn, các đối tác chủ chốt.

Tính về lâu dài và cái gốc, quan hệ của Việt Nam nói chung với các nước, chứ không chỉ với Mỹ, đều dựa trên song trùng lợi ích, đan xen lợi ích với nhau. Càng đan xen lợi ích với nhau thì càng cần nhau, càng dễ xử lý các khác biệt và làm cho quan hệ tốt đẹp hơn lên.

Nhìn vào quan hệ Việt - Mỹ, không chỉ nhấn các lĩnh vực hợp tác cụ thể, mà còn phải thấy các giá trị chiến lược của quan hệ, nâng vị thế trong hội nhập và hợp tác với khu vực và thế giới. Rõ ràng, còn nhiều không gian cho hợp tác nhiều hơn nữa, cả về chính trị - ngoại giao, kinh tế, khoa học công nghệ, giáo dục, an ninh quốc phòng…

Thêm vào đó là hợp tác khu vực và quốc tế. Làm sao phát huy được vai trò của Việt Nam, của ASEAN và khu vực, thúc đẩy các quan hệ dựa trên hợp tác, xây dựng lòng tin và luật pháp quốc tế? Điều này càng cần thiết khi thế giới và khu vực đã và đang có những chuyển động rất nhanh chóng, sâu sắc, nhiều chiều và phức tạp.

Cũng có cả những điều cấp thiết cần làm, bao gồm cả trong quan hệ Việt - Mỹ, như hợp tác để kiểm soát dịch, phục hồi và đảm bảo tính bền vững chuỗi cung ứng, ủng hộ cấu trúc khu vực dựa trên luật pháp quốc tế, thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN.

Như vậy, trước một Việt Nam mới, đang bước vào một giai đoạn phát triển mới, thế và lực của Việt Nam đã khác, đối ngoại của Việt Nam nói chung và trong quan hệ Việt - Mỹ nói riêng cũng cần được nhân lên, khai thác tiềm năng, không gian hợp tác, vì chính lợi ích của Việt Nam, trên cơ sở cùng có lợi và dựa trên sự song trùng, đan xen lợi ích.

Theo Đại sứ, cần làm gì để đưa quan hệ hai nước vươn lên những tầm cao mới?

Nếu nhìn từ chủ trương, tương quan chung quan hệ với các nước và lợi ích của Việt Nam, thì rõ ràng quan hệ Việt - Mỹ cần phải được nâng lên tầm mới, và mối quan hệ này còn nhiều không gian để phát triển hơn nữa, vì lợi ích của mỗi nước, cũng như với khu vực, thế giới. Nói ngắn gọn, và cũng là điều trăn trở từ lâu, đó là cần sớm định danh đối tác chiến lược cho mối quan hệ này.

Có lẽ, với quan hệ Việt - Mỹ, sắp tới cần làm mấy việc. Một là, hai bên cần đặt ra một lộ trình để bàn bạc và sớm định danh tương xứng với tầm quan hệ đã ở mức chiến lược và ngày càng phát triển. Hai là, việc làm sâu sắc hơn quan hệ Việt - Mỹ phù hợp với lợi ích và chủ trương của Việt Nam, xuất phát từ lợi ích của Việt Nam. Ba là, trên thực tế, quan hệ hai bên, trong hơn 25 năm qua, đã và đang tiếp tục đà phát triển, trên cơ sở cùng có lợi và hai bên cùng mong muốn nâng quan hệ lên tầm mới.

Sắp tới sẽ có một loạt các dịp kỷ niệm, trong ba năm liên tiếp, cũng là những dấu mốc quan trọng của quan hệ. Đó là các kỷ niệm: 10 năm Đối tác toàn diện vào năm 2023, 30 năm bình thường hóa quan hệ về kinh tế vào năm 2024, 30 năm quan hệ ngoại giao vào năm 2025. Đó là dịp để hai nước nhìn lại và định hướng quan hệ trong thời gian tới, ở một tầm cao hơn.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ dự Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Mỹ và có chuyến thăm, làm việc tới Mỹ và Liên hợp quốc trong hai ngày 12-13/5. Đại sứ kỳ vọng gì về chuyến thăm đối với sự phát triển quan hệ song phương?

Đó là chuyến đi quan trọng, mang cả ý nghĩa đa phương và song phương, tức là quan hệ ASEAN-Mỹ và cả quan hệ Việt - Mỹ, rồi về hoà bình, hợp tác, phát triển và trật tự dựa trên luật pháp quốc tế ở khu vực. Tôi rất trông đợi vào thành công và các kết quả mang ý nghĩa vừa thiết thực vừa chiến lược của chuyến thăm, trên cả hai góc độ này.

Về quan hệ ASEAN-Mỹ, chắc chắn có mấy việc quan trọng mà hai bên cần và sẽ tập trung như tăng cường hơn nữa quan hệ, hợp tác các mặt, trong đó có xây dựng cộng đồng ASEAN; hợp tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và vai trò trung tâm của ASEAN; ứng phó với các thách thức, trong đó có cả về dịch bệnh, phục hồi, biến đổi khí hậu, hay về vấn đề Biển Đông, Myanmar.Năm 2022 cũng là dịp kỷ niệm 45 năm đối tác ASEAN - Mỹ, do vậy, cũng trông đợi hai bên sẽ bàn và nâng cao hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược, như thành Đối tác chiến lược toàn diện.

Về song phương, quan hệ Việt-Mỹ đã và đang có đà phát triển mạnh mẽ. Dịp chuyến thăm, chắc chắn quan hệ này sẽ càng được tăng cường hơn nữa. Lãnh đạo hai bên đều coi trọng và khẳng định mong muốn làm cho quan hệ sâu sắc, hiệu quả thực chất và nâng lên tầm mới.

Phía Mỹ coi trọng quan hệ với Việt Nam, ủng hộ một Việt Nam độc lập, vững mạnh và thịnh vượng. Dự kiến, nhân dịp này, hai bên sẽ đẩy mạnh hơn nữa quan hệ, cả về song phương và về các vấn đề khu vực, quốc tế. Theo đó, trông đợi sẽ có các sáng kiến, kế hoạch hợp tác được đề ra, như về tiếp tục hỗ trợ vaccine, mở cửa, phục hồi kinh tế, bảo đảm các chuỗi cung ứng bền vững, cũng như về thương mại, công nghệ, kinh tế xanh. Việt Nam và ASEAN cũng sẽ trông đợi những dự án hợp tác thiết thực từ phía Mỹ với khu vực, trong đó có sáng kiến Khung kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.