Vũ khí mới: Đạn chống tăng - xuyên giáp lõi Uranium nghèo lợi hại ra sao?

Quân đội Mỹ tiên phong

Khi phát triển xe tăng chiến đấu chủ lực M1 Abrams, ngành công nghiệp vũ khí Mỹ phải đối mặt với đòi hỏi khả năng xuyên giáp ngày càng lớn. Người ta sử dụng khẩu pháo 105mm M68A1 với nguồn đạn dự trữ không nhiều.

Vào cuối những năm 70 của thế kỷ trước, vấn đề này đã được giải quyết thông qua sự phát triển của đạn xuyên giáp hình lông vũ dưới cỡ nòng (BOPC hay BOPS) mới, được đưa vào sử dụng vào những năm 80. Năm 1979, đạn M735A1 có lõi uranium thay vì lõi vonfram đã được phát triển và thử nghiệm.

Mặc dù có những ưu điểm so với mẫu M735 trước đó nhưng mẫu BOPS không được chấp nhận đưa vào sử dụng. Thêm vào đó, đạn M774 thành công hơn lại xuất hiện. Trong những năm 80, BOPS 105mm M833 và M900 với các tính năng cao hơn đã được sử dụng. Trong quá trình phát triển, các loại đạn xuyên giáp 105mm đã có thể đạt được các đặc tính như vận tốc ban đầu đạt hoặc vượt quá 1500 m/s; lõi uranium có thể xuyên thủng vỏ giáp đồng nhất 450-500mm ở khoảng cách 2km, đủ để chống lại xe tăng hiện đại của đối phương.

Dự án hiện đại hóa xe tăng M1A1 đã xem xét việc thay thế pháo 105mm bằng pháo nòng trơn 120mm M256 mạnh hơn. Đối với M256, một BOPS M829 thế hệ mới với các đặc tính cao hơn đã được tạo ra. Trong quá trình phát triển, cuối cùng người ta đã quyết định loại bỏ vonfram để chuyển sang sử dụng uranium hiệu quả hơn. Sản phẩm M829 nhận được một lõi dài 627mm, đường kính 27 mm và trọng lượng khoảng 4,5 kg, được bổ sung một bộ chụp đầu và đuôi bằng nhôm. Sơ tốc đầu nòng tăng lên 1.670 m/giây, giúp tăng khả năng xuyên giáp lên 540mm ở cự ly 2km. M829 được đưa vào trang bị cùng với tăng M1A1.

Đến đầu những năm 90, đạn M829A1 có một lõi mới được phát triển và sử dụng. Thanh uranium nặng 4,6kg có chiều dài 684mm và đường kính 22mm. Tốc độ ban đầu giảm xuống còn 1575m/giây, nhưng khả năng xuyên giáp vượt quá 630-650mm và tầm bắn hiệu quả tăng lên 3km. Vào năm 1994, một phiên bản cải tiến của M829A1 là M829A2, xuất hiện. Do sự ra đời của công nghệ và vật liệu mới, người ta có thể tăng tốc độ ban đầu thêm 100m/giây và tăng khả năng xuyên giáp.

Ngoài ra, khối lượng của viên đạn nói chung đã được giảm bớt. Vào đầu những năm 2000, BOPS M829A3 xuất hiện, được thiết kế để tiêu diệt các mục tiêu có giáp phản ứng nổ. Việc này được giải quyết nhờ vào lõi composite, bao gồm khối thép "tiên phong" và tấm đáy uranium. Lõi chiều dài 800mm và có trọng lượng 10 kg, sơ tốc đầu nòng 1.550 m/giây, có khả năng xuyên giáp ít nhất 700mm ở cự ly 2km.

Đến nay, việc sản xuất hàng loạt mẫu BOPS mới nhất cho pháo M256 đã được thông qua với tên gọi M829A4 có chiều dài của lõi tăng, giúp tăng chỉ số khối lượng và năng lượng của nó - và nhờ đó, khả năng xuyên giáp được nâng cao. M829A4 được thiết kế để sử dụng cho xe tăng M1A2 với các gói nâng cấp SEP.

Ngành công nghiệp Mỹ đã nghiên cứu BOPS uranium cho pháo tăng vào giữa những năm 70, và vào đầu thập kỷ tiếp theo, những mẫu sản xuất đầu tiên được đưa vào trang bị. Sự ra đời của uranium nghèo cho phép quân đội Mỹ giải quyết một số vấn đề cùng một lúc. Trước hết, có thể có được một tỷ lệ thuận lợi về kích thước, khối lượng và tốc độ của đầu đạn, ảnh hưởng tích cực đến tính năng chiến đấu.

Khi tạo ra BOPS M735A1, khả năng xuyên giáp tăng ít hơn 10% so với M735 bằng vonfram, nhưng các mẫu sau này thành công hơn với sự gia tăng đặc tính khác đã xuất hiện. Sau đó, quá trình chuyển đổi sang cỡ nòng 120 mm nhằm tạo ra những tính năng mới, bắt đầu. Mẫu đầu tiên của dòng M829 có thể xuyên được giáp dày 540 mm - nhiều hơn đáng kể so với các mẫu 105 mm tiền nhiệm. Các biến thể hiện đại của M829 đã đạt đến mức xuyên giáp 700-750 mm.

Liên Xô/Nga nhập cuộc

Ngay sau khi Mỹ nghiên cứu đạn uranium cho pháo tăng, một số quốc gia cũng đã vào cuộc, nhưng chỉ ở Liên Xô và Nga sau này, các dự án như vậy mới được phát triển đầy đủ. Một số BOPS đã được đưa vào sử dụng và sự phát triển của các BOPS mới đã được nhắc đến. Năm 1982, Quân đội Liên Xô đưa vào trang bị loại đạn 125mm 3BM-29 Nadfil-2 dành cho pháo 2A46.

Phần tử sát thương của nó được làm bằng thép và mang lõi hợp kim uranium, khả năng xuyên từ cự ly 2km đạt 470mm. Theo thông số này, 3BM-29 đã vượt qua các phát triển trong nước với các lõi khác, nhưng lợi thế không phải là cơ bản.

Năm 1985, một quả đạn uranium nguyên khối 3BM-32 "Vant" xuất hiện. Đó là một phần tử sát thương có chiều dài 480mm và khối lượng 4,85kg với tốc độ ban đầu 1.700 m/giây có thể xuyên qua vỏ giáp 560mm. Bước phát triển tiếp theo của thiết kế này là sản phẩm 3BM-46 "Lead", xuất hiện vào đầu những năm 90, bằng cách kéo dài lõi lên 635mm, khả năng xuyên giáp đã được nâng lên 650mm.

Trong những năm gần đây, một thế hệ BOPS mới cho pháo tăng đã được phát triển. 3BM-59 "Lead-1", từ khoảng cách 2km, có khả năng xuyên thủng vỏ giáp ít nhất 650-700mm. Có một biến thể của loại đạn này với một lõi vonfram. Các phát bắn mới cũng đang được phát triển cho pháo 2A82 đầy hứa hẹn và pháo có cỡ nòng lớn hơn. Người ta cho rằng, một số dự án này liên quan đến việc sử dụng hợp kim uranium.

Không chỉ uranium

Dựa vào kinh nghiệm tích lũy được và học hỏi từ các nước khác, ngành công nghiệp vũ khí Liên Xô/Nga đã tạo ra một số BOPS có lõi uranium. Loại đạn này là một bổ sung tốt cho các loại đạn vonfram hiện có, nhưng không thể thay thế chúng. Do đó, cơ số đạn của các xe tăng Nga có thể bao gồm các loại đạn khác nhau với các đặc tính khác nhau.

Đồng thời, các hợp kim uranium đã hoàn toàn tự chứng tỏ mình và cho phép gia tăng đáng kể về đặc tính chiến đấu trong một thời gian giới hạn. Sự xuất hiện của các BOPS đầu tiên với lõi uranium đã tạo ra một bước nhảy vọt từ 400-430 lên 470mm độ xuyên thấu và sự phát triển hơn nữa giúp nó có thể đạt đến cấp độ cao hơn.

Tuy nhiên, không chỉ có vỏ uranium đang phát triển. Các thiết kế truyền thống với hợp kim cứng vẫn chưa được khai thác hết tiềm năng.

Quá khứ và tương lai

Lõi uranium của đạn xuyên giáp có một số ưu điểm quan trọng so với các đối thủ bằng thép hoặc vonfram. Mặc dù thua một chút về mật độ, nhưng đạn lõi uranium cứng hơn, mạnh hơn và hiệu quả hơn về khả năng xuyên giáp. Ngoài ra, các mảnh vỡ của đạn uranium có xu hướng bốc cháy trong không gian tăng, biến đạn thành chất gây cháy xuyên giáp.

Từ lâu, Mỹ đã hiểu tất cả những lợi thế của BOPS và kết quả là đã từ chối hoàn toàn các thiết kế và vật liệu thay thế. Ở các nước thành viên NATO thường có nhiều loại vũ khí khác nhau trong biên chế: đồng thời sử dụng đạn hợp kim cứng, bao gồm đạn tự sản xuất, và đạn uranium nhập khẩu từ Mỹ. Nga cũng sử dụng các loại BOPS khác nhau, nhưng tự sản xuất.

Không có điều kiện tiên quyết để thay đổi tình hình hiện tại. Uranium nghèo đã chiếm vị trí trong lĩnh vực đạn xuyên giáp và sẽ nắm giữ vị trí đó trong tương lai gần. Đối với các vật liệu khác cũng vậy. Lý do rất đơn giản: các vật liệu được sử dụng làm lõi vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của chúng. Và sự phát triển hơn nữa của vũ khí xe tăng mở ra những phương án mới.