Xây dựng trụ cột cho hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia

Giám đốc Trung tâm Chuyển giao Tri thức và Hỗ trợ Khởi nghiệp ĐHQGHN Trương Ngọc Kiểm phát biểu khai mạc tại Diễn đàn. (Nguồn: ĐHQGHN)

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Giám đốc Trung tâm Chuyển giao Tri thức và Hỗ trợ Khởi nghiệp ĐHQGHN Trương Ngọc Kiểm cho biết, Diễn đàn Đổi mới sáng tạo (ĐMST) Quốc gia được tổ chức nhằm gắn kết các nhà khoa học, các chuyên gia, các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng doanh nghiệp quan tâm đến Khoa học công nghệ (KHCN) và ĐMST trên toàn quốc.

Diễn đàn ĐMST Quốc gia được tổ chức định kỳ hàng năm nhằm cung cấp bức tranh tổng quan về tình hình thực tế ĐMST ở nước ta; phân tích các thành tựu, hạn chế, rút ra các bài học kinh nghiệm và tìm kiếm các giải pháp hiệu quả nhằm phát triển hệ thống ĐMST tại Việt Nam; tạo không gian tăng cường kết nối giữa các thành phần của hệ sinh thái ĐMST.

Đồng thời, nâng cao nhận thức và thúc đẩy tinh thần ĐMST lan toả, trở thành niềm cảm hứng cho mọi người dân, biến sáng tạo trở thành tài nguyên vô hạn, đưa đất nước phát triển bền vững để ĐMST thực sự trở thành động lực tăng trưởng mới, đưa Việt Nam trở thành quốc gia thịnh vượng vào năm 2045.

Theo Phó Giám đốc ĐHQGHN Phạm Bảo Sơn, chiến lược phát triển KHCN giai đoạn 2021 - 2030 khẳng định phát triển KHCN cùng với giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển đất nước nhanh và bền vững.

KHCN phải đóng vai trò chủ đạo để tạo được bước phát triển đột phá về lực lượng sản xuất, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Theo Phó Giám đốc ĐHQGHN Phạm Bảo Sơn, KHCN phải đóng vai trò chủ đạo để tạo được bước phát triển đột phá về lực lượng sản xuất, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế...(Nguồn: ĐHQGHN)

"Để thực hiện trách nhiệm quốc gia, với vị thế là trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học, đa ngành, đa lĩnh vực, chất lượng cao, trình độ cao, hàng đầu cả nước, ngang tầm khu vực, đóng vai trò dẫn dắt, nòng cốt trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, ĐHQGHN luôn coi hoạt động KHCN & ĐMST là nền tảng và động lực cho sự phát triển của ĐHQGHN, điều này cũng được khẳng định tại Chiến lược KHCN & ĐMST của ĐHQGHN giai đoạn 2021 - 2030.

Các hoạt động KHCN&ĐMST được triển khai sâu rộng ở các tất cả các trường đại học thành viên, các viện nghiên cứu và các trung tâm nhằm tạo ra các sản phẩm đỉnh cao, có tính ứng dụng cao, đáp ứng nhu cầu cao của xã hội.

ĐHQGHN đang sở hữu nguồn nhân lực KHCN&ĐMST chất lượng cao hàng đầu Việt Nam với 2.634 cán bộ khoa học, 34 nhóm nghiên cứu, 210 phòng thí nghiệm và 1.610 sản phẩm KHCN. Đội ngũ giảng viên, nhà khoa học và sinh viên của ĐHQGHN có nhiều ý tưởng, sản phẩm KHCN có khả năng giải quyết các vấn đề xã hội, có tính ứng dụng, có khả năng chuyển giao và khả năng thương mại hóa", Phó Giám đốc Phạm Bảo Sơn thông tin.

Tuy vậy, ông Sơn thừa nhận, trong thực tiễn vẫn còn khoảng cách giữa nguồn nhân lực đào tạo và thị trường, một bộ phận giảng viên thiếu động lực ĐMST, liên kết giữa trường đại học và doanh nghiệp còn chưa bền vững, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của ĐHQGHN cũng như nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

Tại Diễn đàn nhiều chuyên gia đã thảo luận và chia sẻ những chính sách giữa viện, trường và doanh nghiệp nhằm thúc đẩy những sản phẩm KHCN sáng tạo gắn với thực tiễn xã hội cần, nhằm thúc đẩy nền kinh tế đất nước phát triển.

Theo PGS.TS Nguyễn Đắc Hưng – Khoa Kinh tế, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên, trong CMCN 4.0 hiện nay thì các doanh nghiệp khởi nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh, tạo việc làm mới, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, họ rất cần được tạo điều kiện thuận lợi hơn về cơ chế tín dụng ưu đãi để có thể đầu tư phát triển.

Các diễn giả tham gia thảo luận tại Diễn đàn. (Nguồn: ĐHQGHN)

Thừa nhận việc đào tạo của các trường hiện chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn, TS. Hoàng Quang Phóng cho rằng đội ngũ nhân lực CNTT phải có năng lực tự học và cần được trang bị kỹ năng tiếp cận kiến thức thực hành.

Việc phân luồng nguồn lao động CNTT phải được thực hiện ngay trong nhà trường để phân nhóm sinh viên thực tập, thực hành tại doanh nghiệp, tổ chức… theo hướng chuyên sâu và tập trung. Tuy nhiên, phải nhìn thẳng vào thực tế ở Việt Nam là hiện chỉ có 17,3% doanh nghiệp được coi là hoạt động trong các lĩnh vực công nghệ cao. Tuy nhiên, CMCN 4.0 có thể đem đến nhiều cơ hội tăng trưởng nhanh chóng cho các doanh nghiệp quy mô nhỏ, thậm chí siêu nhỏ nếu có những định hướng ý tưởng tốt và khả thi.

TS. Vũ Thị Mai Oanh, chuyên gia của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh cho rằng, để không chậm chân so với các nước phát triển thì kinh tế số và các ngành công nghiệp nền tảng của CMCN 4.0 phải là lựa chọn ưu tiên. Không nên chỉ là quyết tâm chính trị mà còn phải là sự nhập cuộc của toàn xã hội để ưu tiên nguồn lực cho đổi mới sáng tạo. Càng chậm chân trong việc đưa tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất và đời sống thì nguy cơ tụt hậu của Việt Nam sẽ càng lớn.

Để tăng cường vai trò của các trường đại học và cao đẳng trong hệ sinh thái khởi nghiệp, TS. Trần Thanh Xuyên và Lê Văn Trung công tác tại Trường Cao đẳng Cộng đồng Hậu Giang cho rằng, sự liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp phải được xem là điều kiện đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của cả hai phía.

Các trường mạnh chính là nguồn sản xuất tri thức và công nghệ cho xã hội, cung cấp ý tưởng sáng tạo dồi dào cho các dự án khởi nghiệp, đóng góp cho sự gia tăng tài sản và năng lực trí tuệ cho doanh nghiệp. Để làm được việc đó thì chương trình đào tạo phải thường xuyên cập nhật, trong đó phải tăng cường các môn học về khởi sự kinh doanh.

Theo báo cáo của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), ĐMST mang đến những tác động tích cực trong nền kinh tế quốc dân, đóng góp tới 95% đối với mức độ cạnh tranh của nền kinh tế, 66% giá trị ĐMST sẽ tác động đến cuộc sống người dân; 65% trường đại học và viện nghiên cứu sẽ tham gia hoạt động ĐMST.

Có thể nói, ĐMST thông qua KHCN là chìa khóa giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình và sớm thoát khỏi sự lệ thuộc vào công nghệ thấp và nguồn tài nguyên. Vì thế, Việt Nam đang ngày càng hoàn thiện các yếu tố thúc đẩy ĐMST một cách hiệu quả.

Thực tiễn quá trình phát triển của các nền kinh tế lớn trên thế giới cho thấy các chuyển đổi về KHCN, ĐMST sẽ trực tiếp làm thay đổi diện mạo của nền kinh tế. Do đó, ĐMST là một trong những chỉ số quan trọng, định hướng trung tâm phát triển của mỗi quốc gia.

ĐMST không chỉ nói đến các hoạt động nghiên cứu, phát triển (R&D) gắn với các cơ sở đào tạo, nghiên cứu hay quá trình tương tác, sử dụng, sáng tạo công nghệ trong thực tiễn gắn với vai trò của các doanh nghiệp mà còn đề cập đến các thiết chế liên quan bao gồm hệ thống chính sách, thể chế tài chính, thị trường, nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng, truyền thông và các điều kiện khác để đạt mục đích nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, dịch vụ, hoàn thiện kỹ năng lực lượng lao động và tối đa hóa hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội.