Yên Khánh miền quê yêu dấu

Vùng đất Yên Khánh được hình thành và có dân cư sinh sống từ khá sớm. Phần lớn đất đai Yên Khánh ngày nay, từ xa xưa là biển cả theo thời gian đất bồi ngày càng rộng dần.

Phía trên đê Hồng Đức là vùng phù sa đê muộn, sóng biển xô vào vùng phù sa cồn lên thành các dải đất màu mỡ chắn ngang; con người đến nơi đây sinh cơ lập nghiệp khá sớm và ngày càng trở nên đông đúc.

Phía dưới đê Hồng Đức thì phải sau khi đắp đê(1471) làng xã mới được hình thành và tiến nhanh ra biển. Thời Lê Cảnh Hưng (1740 - 1778), Hồng Lĩnh hầu Nguyễn Nhiễm theo lệnh vua đắp đê Hồng Lĩnh( Đường Quan) đi qua phần cuối các xã Khánh Hồng, Khánh Nhạc, Khánh Thủy thì đất đai Yên Khánh Vẫn còn tiến ra biển, mãi khi thành lập huyện Kim Sơn (1829) thì địa giới phía Nam huyên Yên Khánh mới dừng lại.

Huyện Yên Khánh thời trần có tên là huyện Yên Ninh, sau Trung Hưng (1593) đổi tên là huyện Yên Khang, năm Gia Long thứ 2(1803) đổi tên là huyện Yên Khánh.

Do có nhiều biến đổi về địa giới hành chính nên huyện lỵ Yên Khánh cũng nhiều lần chuyển dời. Thời kỳ đầu huyện lỵ cũng là phủ lỵ (huyện do phủ kiêm quản). Năm Minh Mạng thứ 12 (1831) huyện lỵ đặt ở Thiện Trạo, sau chuyển về Phúc Am (nay là Thành Phố Ninh Bình).Năm Tự Đức thứ 25 (1882) để tránh Pháp xâm lược huyện lỵ di trú về Bình Sơn( còn gọi là Phủ mới, nay là Mai Sơn - Yên Mô). Năm Kiến Phúc ngu- yên niên (1883) lại chuyển vể Phúc Am. Từ 1906, huyện lỵ chuyển về Yên Ninh. Năm 1997, Thị trấn Yên Ninh thành lập, huyện lỵ đóng tại Thị trấn Yên Ninh.

Huyện Yên Khánh trước đây là một huyện lớn, do tri phủ đồng tri huyện kiêm quản. Lúc đầu bảo gồm cả đất thành phố Ninh Bình, một số xã Phía Nam Hoa Lư, một số xã phía Tây Bắc huyện Yên Mô. Từ khi đổi tên thành huyện Yên Khánh(1803) các đơn vị hành chính còn nhiều thay đổi.

- Đầu thế kỷ 19, Yên Khánh có 10 tổng, 59 xã thôn, phường, trang trại.

- Năm 1840, chia tổng Liên Hải thành 2 tổng Bồng Hải và Duyên Mậu, Yên Khánh có 11 tổng, 68 xã, thôn, phường.

- Năm 1906 khi chia cắt 4 tổng phía Bắc huyện Yên Khánh và 4 tổng phía Nam huyện Gia Viễn để lập huyện Gia Khánh, huyện yên Khánh còn 8 tổng, 51 xã,thôn, làng.

- Năm 1947 huyện Yên Khánh có 20 xã, 51 làng

- Năm 1949, huyện Yên Khánh có 7 xã, 51 làng

- Năm 1956, huyện Yên Khánh có 21 xã.

- Năm 1961, cắt 3 xã Khánh Dương, Khánh Thịnh, Khánh Thượng (Yên Khánh) về huyện Yên Mô, cắt xã Yên Lạc (Yên Mô) về huyện Yên Khánh,huyện Yên Khánh có 19 xã.

Ngày 27/4/1977, 10 xã phía Bắc huyện yên Khánh hợp nhất với huyện Yên Mô thành huyện Tam Điệp; 09 xã phía Nam huyện Yên Khánh sáp nhập vào huyện Kim Sơn theo quyết định số 125/CP của Hội đồng Chính Phủ.

Ngày 4/7/1994 huyện Yên Khánh được tái lập theo Nghị định 59/CP của Chính phủ, huyện có 19 xã.

Năm 1997, Thị trấn Yên Ninh được thành lập trên cơ sở tách ra từ xã Khánh Ninh, lúc này Yên Khánh có 19 xã, 01 Thị trấn.

Năm 2008, xã Khánh Ninh được hợp nhất vào Thị trấn Yên Ninh. Hiện nay Yên Khánh có 18 xã, 01 Thị trấn.

Nằm ở phía Đông Nam tỉnh Ninh Bình, hình dáng giống con chim Bằng đang tung cánh bay lên,biểu tượng cho ý chí và nghị lực phi thường của các thế hệ con người nơi đây, trải qua bao gian nan thử thách, tình đất, tình người vẫn thủy chung, gắn bó, kiên cường vững bước đi lên, cùng với dân tộc, đất nước viết nên những trang sử vàng chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữu nước của dân tộc Việt Nam anh hùng.

Phía Bắc và phía Đông Nam giáp hai huyện Ý Yên và Nghĩa Hưng tỉnh Nam Định, phía Nam giáp huyện Kim Sơn, phía Tây giáp huyện Yên Mô, phía Tây Bắc giáp Thành phố Ninh Bình.

Chiều dài của huyện yên Khánh là từ xã Khánh Hòa ( Phía Tây Bắc huyện) đến xã Khánh Thành ( phía Nam huyện) khoảng 26 km. Chiều rộng từ xã Khánh Tiên (phía Đông) đến xã Khánh Hồng (phía Tây) theo đường chim bay khoảng 15km.

Diện tích tự nhiên 137,8 km2, dân số( năm 2018) 140.183 người. Cư dân địa phương chủ yếu là người Việt, chỉ có 30 hộ, 125 nhân khẩu dân tộc khác nhưng đã hòa nhập cả về phong tục tập quán và tín ngưỡng với cư dân trong vùng.

Yên Khánh có bề dày văn hiến, là đất anh hùng. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN; đất và người nơi đây vẫn một lòng thủy chung, kiên cường, cùng cả nước xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.