Đây cũng chính là nội dung mà gần 200 chuyên gia kinh tế, chính khách trong nước và quốc tế cùng nhau thảo luận tại Hội thảo “Khát vọng Việt Nam 2035: Vai trò của doanh nghiệp và yêu cầu hiện đại hoá thể chế” diễn ra ngày 30/5 ở Hà Nội.
“Thể chế nào, doanh nghiệp ấy”
Tại Hội thảo, các chuyên gia đều cho rằng, những năm gần đây, hoạt động của doanh nghiệp đã có bước phát triển đột biến, góp phần giải phóng và phát triển sức sản xuất, huy động và phát huy nội lực vào phát triển kinh tế xã hội. Thế nhưng, doanh nghiệp Việt ngày càng “nhỏ đi” và đang bị bỏ lại rất xa so với các doanh nghiệp quốc tế.
Trước đây, chuyên gia kinh tế Vũ Quốc Tuấn, từng làm trợ lý cho Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nói một câu rất hay là: “Thể chế nào, doanh nhân đấy. Thể chế nào doanh nghiệp ấy”. Nay, tại Hội thảo, câu nói này được trích nhiều nhất. Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh, Báo cáo Khát vọng Việt Nam 2035 lần đầu tiên xác định những thực trạng mà “tất cả các báo cáo trước đây chưa đề cập”. Ở trong “thực trạng” đó, nhiều nhân tố không được cải cách kịp thời, không theo tín hiệu thị trường. Nguồn lực của Nhà nước dồn cho doanh nghiệp nhà nước, dồn cho doanh nghiệp thân hữu. Vì vậy mà các doanh nghiệp Việt Nam không lớn được trong thời gian qua.
Bà Victoria Kwakwa, Phó Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Phụ trách khu vực Đông Á cùng chung nhận định, doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam vẫn chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ… và mong manh trong bối cảnh hội nhập. Thậm chí, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan còn cho rằng, những năm trở lại đây doanh nghiệp Việt đang bị thu hẹp về quy mô và gặp khó khăn trong phát triển.
Một báo cáo mới đây của VCCI chỉ rõ, hiện cả nước có khoảng 500.000 doanh nghiệp thì có tới 95% là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Trong đó, Báo cáo năng lực cạnh tranh cấp tỉnh năm 2015 chỉ ra, có tới 32% doanh nghiệp siêu nhỏ, 17% doanh nghiệp nhỏ và 16% doanh nghiệp có quy mô vừa đã mất vốn trong một vài năm gần đây. Điều này lý giải số lượng doanh nghiệp giải thể hàng năm đang có dấu hiệu tăng lên. Nếu năm 2013 là 60,7 nghìn doanh nghiệp thì năm 2014 là 67,8 nghìn và năm 2015 là 81 nghìn doanh nghiệp. Với số lượng doanh nghiệp đóng cửa mỗi năm như trên thì con số phí tổn của nền kinh tế là không nhỏ.
Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp, doanh nhân trong thời đại hội nhập sâu rộng hiện nay cũng chưa có khát vọng, ý tưởng lớn, dám bỏ công sức và tiền bạc để thực hiện khát vọng vươn lên. Doanh nghiệp cũng chưa liên kết chặt chẽ trong hoạt động, nâng cao kỹ năng quản trị các mặt, tăng cường công nghệ... Vì thế, doanh nghiệp và doanh nhân cũng chưa “là động lực cải thiện, thay đổi thể chế", như mong muốn của ông Vũ Tiến Lộc.
Yêu cầu cải cách thể chế
Nêu Báo cáo tóm tắt tại Hội nghị, ông Nguyễn Văn Vịnh, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển, Bộ KH&ĐT nhấn mạnh, ở thế kỷ 19, Việt Nam có kinh tế ngang bằng và thậm chí vượt so với một số nước trong khu vực. Thế nhưng hiện nay, Việt Nam bị bỏ lại rất xa so với nhiều nước trên thế giới. Ông Vịnh cho rằng, nguyên nhân chính nằm ở những bất cập của thể chế. Do vậy, cần phải cải cách ngay trước khi bị bỏ lại xa hơn.
Việt Nam hướng tới 2035 với những khát vọng khá rõ ràng. Đó là một xã hội thịnh vượng, sáng tạo và dân chủ, Nhà nước pháp quyền, xã hội văn minh, là một thành viên có trách nhiệm trên toàn cầu… “Để đạt được các mục tiêu đó thì cần thể chế hiện đại, tức là phải cải cách, thay đổi thể chế hiện nay”, ông Vịnh nói. Đây cũng là thông điệp quan trọng nhất và Báo cáo đã dành cả chương XII để nói về vấn đề này.
Ở trong xã hội đó, “doanh nghiệp tư nhân phải là một phần quan trọng trong quá trình chuyển đổi của Việt Nam, là chìa khóa then chốt để đạt được mục tiêu phát triển trong tương lai”, bà Victoria Kwakwa nhấn mạnh. "Chính phủ phải tạo điều kiện cho khu vực này dẫn dắt nền kinh tế thị trường, xác định chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp, hiện đại hóa thể chế, tạo ra mô hình Nhà nước mới, đảm bảo trách nhiệm minh bạch và giải trình".
| Số người trên 65 tuổi sẽ tăng từ 6,3 triệu người năm 2015 lên 15,5 triệu năm 2035, biến Việt Nam từ một xã hội dân số trẻ thành xã hội dân số già. Nếu không tận dụng được thời kỳ dân số vàng hiện nay cơ hội phát triển sẽ trôi đi. |
Các chuyên gia cũng khuyến nghị, Việt Nam cần cải cách theo hướng áp dụng nguyên tắc thị trường trong hoạch định chính sách kinh tế. Các cơ quan Nhà nước tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào các quy định kinh tế sẽ không được tham gia vào bất cứ hoạt động kinh doanh nào nhằm tránh xung đột lợi ích. Nhà nước sẽ chuyển đổi vai trò từ thiên về sản xuất kinh doanh sang xây dựng khung pháp lý và kiến tạo sân chơi bình đẳng.
"Nhà nước không những phải giảm số lượng và đầu tư vào doanh nghiệp Nhà nước mà phải tăng cường quản trị những doanh nghiệp Nhà nước còn lại, chấm dứt ưu đãi cho họ cũng như các doanh nghiệp tư nhân thân hữu", Báo cáo nhấn mạnh.
Có như thế, Nhà nước mới có điều kiện để hỗ trợ khối doanh nghiệp tư nhân phát triển, để từ đó, đến lượt mình các doanh nghiệp tư nhân sẽ thúc đẩy cả nền kinh tế đi lên mạnh mẽ.