Bất cứ nơi nào tôi đến, bất cứ người Mỹ nào tôi gặp, đều có một câu chuyện thú vị về Việt Nam để kể cho tôi nghe…

***

Giữa tháng 7/2018, tôi lên đường nhận nhiệm vụ Đại sứ Việt Nam tại Mỹ. Bước lên chiếc Airbus của Hãng Korean Air tại sân bay Nội Bài lúc nửa đêm, tôi nhớ lại chuyến khởi hành của mình cũng vào giữa đêm hơn 20 năm trước để đi mở Tổng Lãnh sự quán tại San Francisco. Mọi thứ đã đổi thay thật nhanh chóng! Quan hệ Việt – Mỹ đã có những bước tiến rất dài, vượt mọi dự đoán.

Sau chặng bay êm ả, gần trưa hôm sau, chiếc Airbus nghiêng cánh trên bầu trời Washington D.C. chuẩn bị đáp xuống sân bay quốc tế Dulles thì gặp gió lớn, rung lắc mạnh. Tôi nhìn qua khuôn cửa sổ máy bay, thấy Tháp Bút chì trên nền trời xanh. Nhiệm kỳ Đại sứ của tôi đã bắt đầu, đúng vào thời điểm thế giới, khu vực và nước Mỹ đang biến động rất mạnh.

Nửa tiếng sau, xe đưa tôi về Nhà Việt Nam (Nhà R), là tài sản ngoại giao duy nhất của ta trên đất Mỹ đến thời điểm đó. Phía mặt tiền, lá cờ Tổ quốc vươn cao rực lên trong nắng vàng, tung bay trong gió. Thời tiết Washington D.C. đang lúc đẹp nhất, và đó cũng là trạng thái của quan hệ Việt – Mỹ.

Cảm nhận đầu tiên của tôi trên cương vị Đại sứ là cách nước Mỹ và người Mỹ nhìn Việt Nam đã thay đổi sâu sắc. Cuối những năm 1990, Việt Nam với nhiều người Mỹ vẫn còn là những ký ức nặng nề của cuộc chiến với những vết thương sâu; hội chứng Việt Nam còn âm ỉ trong lòng nước Mỹ. Đa phần người Mỹ vẫn nghĩ Việt Nam nghèo, lạc hậu và chậm phát triển. Tâm lý hận thù vẫn còn dai dẳng trong một bộ phận người Việt với những cuộc biểu tình triền miên trước tòa nhà văn phòng Tổng Lãnh sự quán. Các phương tiện truyền thông ở Mỹ hiếm khi nói về Việt Nam, có chăng là những thước phim về cuộc chiến gợi lại những ký ức nhức nhối.

Giờ đây, Việt Nam là chủ đề nóng hổi ở Mỹ, với sự quan tâm cao chưa từng thấy của mọi giới. Việt Nam, trong mắt người Mỹ, là nước bạn bè, đối tác quan trọng ở Ấn Độ Dương - châu Á – Thái Bình Dương; một nền kinh tế đang trỗi dậy mạnh mẽ và đầy tiềm năng; một cơ hội hợp tác và trên hết, một đất nước tươi đẹp, hòa hiếu, thân thiện, bao dung…

Bất cứ nơi nào tôi đến, bất cứ người Mỹ nào tôi gặp, đều có một câu chuyện thú vị về Việt Nam để kể cho tôi nghe. Thay vì tôi quảng bá Việt Nam, họ lại nói cho tôi nghe về đất nước của tôi một cách say sưa và đầy thiện cảm. Họ chính là những sứ giả của Việt Nam tại Mỹ. Tôi xúc động trước những biến đổi lớn lao trong tư duy và tình cảm của người dân Mỹ với Việt Nam. Lòng tôi tràn ngập niềm tự hào được đại diện cho đất nước Việt Nam mới, với vị thế và tầm vóc mới trong quan hệ với siêu cường này.

Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Hà Kim Ngọc trình quốc thư của Chủ tịch nước Trần Đại Quang lên Tổng thống Mỹ Donald Trump, ngày 17/9/2018.

Dòng chảy công việc ào ạt, sôi động cuốn tôi đi. Và tôi nhanh chóng nhận ra một sự khác biệt nữa: nếu trước đây, chúng ta nỗ lực để đưa Việt Nam đến với nước Mỹ, thì giờ đây, chính người Mỹ lại đưa nước Mỹ đến với Việt Nam. Xung lực phát triển quan hệ sau 5 năm xác lập quan hệ Đối tác toàn diện (7/2013) và chuyến thăm Mỹ lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (7/2015) đang rất mạnh. Tần suất các đoàn Mỹ vào Việt Nam tăng nhanh, từ Chính quyền, Quốc hội, doanh nghiệp, học giả, du khách…, nhất là sau sự kiện Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc là nhà lãnh đạo Đông Nam Á đầu tiên thăm Mỹ dưới chính quyền mới (5/2017) và trong vòng 15 tháng, Tổng thống Donald Trump thăm Việt Nam 2 lần (11/2017 và 2/2019).

Hợp tác từ chỗ ban đầu tập trung khắc phục hậu quả chiến tranh, kinh tế - thương mại – đầu tư…, thì nay đã trải rộng tất cả các lĩnh vực, trên 9 trụ cột của quan hệ Đối tác toàn diện, với những con số ấn tượng: thương mại hai chiều đạt trên 77 tỷ USD, Mỹ đầu tư vào Việt Nam gần 10 tỷ USD, doanh nghiệp Việt Nam đầu tư sang Mỹ trên 700 triệu USD; hàng năm có trên 800.000 du khách Mỹ vào Việt Nam; hơn 31.000 du học sinh ta tại Mỹ, đứng đầu Đông Nam Á.

Lần đầu tiên trong hợp tác quốc phòng, các tàu sân bay Carlson và Roosevelt lần lượt thăm Việt Nam (3/2018 và 3/2020), góp phần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, tôn trọng luật pháp quốc tế và hợp tác khu vực.

Thái độ của hơn 2,1 triệu người Việt tại Mỹ với đất nước và quan hệ hai nước có những thay đổi căn bản, tích cực. Hơn 20 năm trước, cộng đồng người Việt đa phần còn giữ khoảng cách, e ngại tiếp xúc với các Cơ quan đại diện ta. Nay, cùng với sự lớn mạnh của Cộng đồng, đóng góp tích cực vào đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa… của sở tại, sự thay đổi về thế hệ cũng như trong tư duy và cách tiếp cận của giới thanh niên, ngày càng nhiều thành viên cộng đồng, nhất là thế hệ trẻ, chủ động đến với Đại sứ quán và các cơ quan đại diện ta tại Mỹ.

Anh chị em đã hình thành những nhóm thúc đẩy hợp tác với Việt Nam về kinh tế, thương mại, đầu tư, giáo dục, du lịch, từ thiện… Nhiều Việt kiều trẻ đã vượt qua những mặc cảm của quá khứ, mong muốn tìm về cội nguồn, đóng góp xây dựng quê hương, đất nước, bảo vệ chủ quyền ở Biển Đông, cũng như phát triển quan hệ hai nước…

Những tiếng nói tích cực, khách quan trong cộng đồng về tình hình trong nước, quan hệ hai nước… ngày càng nhiều và dần trở thành xu hướng chủ đạo.

Đại sứ Hà Kim Ngọc và Phu nhân chụp ảnh với bạn bè Mỹ dự Lễ khởi động năm kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mỹ ngày 30/1/2020.

Quan hệ tiến nhanh trong 25 năm qua không đơn thuần chỉ vì Việt Nam và Mỹ chia sẻ lợi ích chung. Điều quan trọng không kém là cách thức hai nước ứng xử với nhau. Trong tất cả các tuyên bố chung từ 2013 đến nay, Việt – Mỹ cam kết tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau. Xây dựng quan hệ gắn bó giữa các nhà Lãnh đạo, duy trì các chuyến thăm, tiếp xúc bên lề các diễn đàn quốc tế hay trao đổi thư, điện đàm ở cấp cao khi cần – là “trạng thái bình thường mới” chưa từng có. Đó còn là cách thức hai nước phối hợp tại các diễn đàn quốc tế và khu vực, như ASEAN, ARF, APEC hay tại Hội đồng Bảo an LHQ; là sự tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau kịp thời chống đại dịch Covid-19, đến những vấn đề lâu dài và hệ trọng với hòa bình, an ninh, ổn định của khu vực như Biển Đông, sông Mekong, Bán đảo Triều Tiên… Mỗi hành động hợp tác là một viên gạch xây dựng lòng tin, vốn là yếu tố vô cùng quan trọng trong quan hệ giữa các quốc gia. Những vấn đề tồn tại, thời nào cũng có. Song điều quan trọng nhất là cả Việt Nam và Mỹ cùng nhận thức và nỗ lực giữ quan hệ tổng thể ổn định, tích cực, cùng có lợi; kiểm soát tốt những vấn đề tồn đọng, cùng giải quyết bằng thiện chí và tính đến lợi ích chính đáng và hoàn cảnh cụ thể của mỗi bên.

Một niềm vui đặc biệt đối với hợp tác Việt – Mỹ là hai bên đang hoàn tất việc giải quyết vấn đề Trụ sở Sứ quán ở thủ đô mỗi nước. Phía Mỹ đã được ta cấp khu D30 rộng, đẹp và ở vị trí rất đắc địa của thủ đô Hà Nội. Tại Washington D.C., tháng 4/2020, chúng ta hoàn tất việc mua Trụ sở mới tại 3330 đường Garfield. Tòa nhà này do đích thân Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh chọn, vốn là Trụ sở Sứ quán Bỉ. Đây là tài sản ngoại giao thứ hai của Việt Nam tại Mỹ.

Đại sứ Hà Kim Ngọc cùng các cán bộ sứ quán nhận bàn giao chìa khóa Trụ sở mới Đại sứ quán ngày 24/4/2020.

25 năm! Con đường từ cựu thù thành bạn không hề dễ dàng. Thực tế ngày nay trong quan hệ quốc tế vẫn vậy. Song với tầm nhìn, quyết tâm chính trị, thiện chí, nỗ lực vượt bậc từ cả hai phía và sự tôn trọng thể chế chính trị của nhau, Việt Nam và Mỹ đã biến điều tưởng không thể thành hiện thực: là Đối tác toàn diện của nhau. 25 năm tới, với tinh thần: gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai, như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu trong hội đàm với Tổng thống Obama tại Phòng Bầu dục tháng 7/2015, chúng ta có cơ sở vững chắc để lạc quan và tin tưởng quan hệ sẽ vươn lên tầm cao mới.