 |
| Bộ trưởng, Trưởng đoàn Xuân Thủy cùng "hai cô" trong Đoàn và cháu bé người Pháp. |
Bà Dương Thị Duyên, một trong những người con gái "rượu" của Nhà giáo Dương Quảng Hàm nổi tiếng rất hào hứng khi kể về Bộ trưởng Xuân Thủy, các thành viên của Đoàn 37 và những đóng góp của Đoàn vào thắng lợi chung của Việt Nam tại Hội nghị Paris cách đây 40 năm.
Người Trưởng đoàn tài năng đức độ
Đoàn cán bộ đợt đầu tiên đi Paris đàm phán có 37 người nên được gọi luôn là "Đoàn 37" do Bộ trưởng Xuân Thủy là thủ trưởng trực tiếp. Chúng tôi rất thương anh, bà Duyên kể, vì hồi đó anh đang bị hen nặng, ảnh hưởng sức khỏe. Tôi nhớ có lần đến một địa phương, đang lên cầu thang anh phải dừng lại để thở và xịt thuốc vào họng, nhằm đối phó với cơn hen đang hành hạ. Thế nhưng, ngay sau đó, anh nở nụ cười, cố gắng trở lại làm việc bình thường. Người ngoài khó mà biết anh vừa trải qua những giây phút mệt mỏi như thế.
Điều khiến anh chị em trong Đoàn rất nể trọng anh Xuân (chúng tôi thường gọi anh bằng cái tên thân mật đó) là anh rất khiêm tốn, sâu sát, chan hòa với mọi người. Anh thường tranh thủ thời gian thăm các tổ, các bộ phận chuyên môn của Đoàn để nắm tình hình cụ thể và lắng nghe tâm tư, hoàn cảnh gia đình của từng người. Anh thực sự quý mến và cư xử bình đẳng với tất cả anh chị em, từ các đồng chí cố vấn, chuyên viên nghiên cứu đến các nhân viên nghiệp vụ.
Chính tác phong quần chúng, chân thành ấy đã giúp anh nhanh chóng chiếm được tình cảm và sự tin tưởng của bà con Việt kiều, các tầng lớp nhân dân Pháp và bạn bè quốc tế ở Paris. Một lần, đi bộ trên đường phố, gặp một số trẻ em đang chơi đùa, anh Xuân dừng lại, trò chuyện và âu yếm bế một cháu bé. Một phóng viên nước ngoài đã chụp được cảnh này. Thế là sáng hôm sau, báo chí đã đăng tấm ảnh anh Xuân trìu mến bế cháu bé trên tay. Lần khác, vào khoảng tháng 6/1968, sau khi đi thăm khu vườn bách thảo Luxembourg, nhìn thấy mấy bà già Pháp đang đứng chờ anh ở cổng, Anh nhanh nhẹn bước tới chuyện trò thân mật với các bà. Thế là khi chia tay, họ nắm chặt tay anh Xuân và nói: "Chúng tôi ủng hộ Việt Nam. Chúc Việt Nam thắng lợi". Bạn bè quốc tế do quý mến vị Trưởng đoàn Việt Nam nên càng yêu quý nhân dân ta và tin tưởng vào cuộc đấu tranh chính nghĩa của Việt Nam.
Đối với anh Xuân Thuỷ, ngoài công việc đấu lý với các nhà ngoại giao Mỹ kỳ cựu nhiều mưu mẹo trên bàn hội nghị, cả công khai và trong họp bàn bí mật, anh còn hết sức coi trọng các hoạt động bên ngoài hội nghị. Với tài năng của một nhà lãnh đạo dày dạn kinh nghiệm trong công tác mặt trận, công tác ngoại giao, một nhà báo giỏi, anh Xuân Thuỷ đã chỉ đạo thành công nhiều hoạt động ở bên ngoài hội nghị. Anh không những cố gắng tiếp xúc với các đoàn và các cá nhân quốc tế nhiều nhất có thể mà còn trực tiếp trả lời phỏng vấn của nhiều nhà báo nước ngoài với chính kiến khác nhau. Nơi đâu mời đoàn ta đến dự mít tinh hay gặp gỡ, nếu có thể đi được, anh cũng đi. Còn lại anh đã huy động anh chị em trong đoàn đến các địa phương để vận động, tuyên truyền để bạn bè quốc tế, dư luận và bà con Việt Kiều hiểu rõ hơn và ủng hộ chúng ta.
Có thể nói anh Xuân Thủy là người rất hiểu và nắm chắc khả năng, trình độ chuyên môn của cán bộ nên khi anh phân công công tác rất đúng người, đúng việc, phát huy được sở trường và sự sáng tạo của anh chị em, góp phần làm cho guồng máy công việc chung chạy đều. Ai cũng cảm thấy mình được đóng góp vào thành tích của toàn Đoàn. Đến giờ, tôi vẫn nghĩ thật tự hào khi có được một vị thủ trưởng đức độ, tài năng, luôn chủ động giữ vững nguyên tắc trong đấu tranh nhưng lại mềm dẻo, linh hoạt vì lợi ích của dân tộc và lại rất quần chúng, gắn bó với cán bộ, nhân viên.
Vận động dư luận
Đoàn 37 lúc đó do đồng chí Hà Văn Lâu làm Phó trưởng đoàn, các luật sư Trần Công Tường và Phan Hiền, các nhà báo Lê Chân (Phó Tổng Biên tập Thông tấn xã Việt Nam - TTXVN), Nguyễn Hữu Chỉnh, Hồng Hà của báo Nhân dân, nhà báo Nguyễn Thành Lê, người phát ngôn của Đoàn và nhà báo Nguyễn Minh Vỹ chuyên theo dõi vấn đề miền Nam... Đoàn còn có ông Ích, một người cắt tóc khéo tay, và ông Cần, đầu bếp có tài. Trong đoàn lúc đó chỉ có ba phụ nữ là chị Đạt (lễ tân), chị Ngà (điện vu) và tôi.
Trước khi sang Paris, tôi là phóng viên của TTXVN nhưng vì biết tôi sử dụng tốt tiếng Pháp, tiếng Anh và có khả năng trình bày trước đông người, anh Xuân giao tôi tiếp các đoàn quần chúng, các phóng viên báo và làm công tác vận động kiều bào ngoài công việc của một nhà báo trong đoàn. Vì thế, tôi đã được trực tiếp gặp một số nhân vật nổi tiếng như bà Caselli Dalila, Thư ký của Bác Hồ tại Hội nghị Fontainebleau năm 1946; bác sĩ Mỹ Benjamin Spock, nữ nghệ sĩ Mỹ Jane Fondak khi cô này đến Paris để nắm thực chất tình hình Việt Nam, về cuộc chiến tranh do Mỹ gây ra ở Việt Nam. Do yêu cầu công tác, tôi đã được tới rất nhiều địa phương trong nước Pháp, từ Đông sang Tây, từ Bắc xuống Nam và sang cả các nước lân cận như Bỉ, Italy, Thụy Điển, CHLB Đức… Anh Xuân thường dặn dò tôi chu đáo, trước khi tôi đi nói chuyện ở các nơi. Nhưng lần tôi chuẩn bị đi Italy theo lời mời của phía bạn (12/1969), tôi được anh dặn dò kỹ nhất. Anh nói đại ý: Các tầng lớp nhân dân Italy còn ít hiểu biết về Việt Nam. Vì vậy ta cần trình bày rõ ràng để bạn hiểu nhân dân Việt Nam rất tha thiết với hòa bình, nhưng nền hòa bình đó phải bảo đảm độc lập và chủ quyền dân tộc của Việt Nam. Ta cố gắng tranh thủ để nhân dân nước bạn đồng tình, ủng hộ Việt Nam chiến đấu, chiến thắng quân xâm lược.
Qua các chuyến đi nói chuyện này, tôi đã thu thập được nhiều tư liệu thông tin quý về phong trào ủng hộ Việt Nam ở các nước để viết tin, bài gửi về Hà Nội đăng và phát trên các báo, đài. Thế là "một công đôi ba việc". Tôi vừa tác nghiệp, làm tròn nhiệm vụ phóng viên TTXVN vừa hoàn thành tốt nhiệm vụ với Đoàn 37.
Thắm tình nhớ thương
Anh Xuân rất thông cảm với các cán bộ trong Đoàn xa nhà lâu, chưa biết bao giờ Hội nghị Paris mới kết thúc mà đất nước lại nghèo, Đoàn không thể mua vé tàu xe cho mọi người về phép. Đặc biệt anh thông cảm với hoàn cảnh của chị em phải xa gia đình đằng đẵng, không có điều kiện chăm sóc chồng, con. Vì thế, năm 1970, anh đề xuất chủ trương "thay quân", đưa các đồng chí mới từ trong nước sang để thay cho các đồng chí cũ về nước công tác và sống với gia đình. Mùa Thu năm 1970, tôi được trở về Hà Nội tiếp tục làm việc ở TTXVN và gia đình đoàn tụ.
Hồi đó, trong Đoàn chỉ có ba nữ, nhưng năm nào đến ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, anh Xuân cũng đều có thiệp chúc mừng. Có năm, Anh còn làm hẳn một bài thơ với tên Ba cô rất dí dỏm tặng chúng tôi. Bài thơ ấy tôi vẫn giữ trong tập thơ in ronéo anh Xuân tặng các thành viên trong Đoàn. Tôi nhớ như in những câu:
… Một cô tròn trĩnh hạt bầu
Một cô đôi mắt dao cau phượng hoàng
Một cô cành liễu dịu dàng
Ba cô áo tím, áo vàng, áo xanh
Ai về nhắn hộ ba anh
Rằng ba cô vẫn thắm tình nhớ thương…
Hải Bằng - Đức Khải (ghi)
| Đồng chí Xuân Thủy (2/9/1912-18/6/1985) là Bộ trưởng Ngoại giao từ tháng 4/1963 đến 4/1965. “Ngay từ đầu cách mạng tháng Tám 1945, đồng chí Xuân Thuỷ đã được Trung ương Đảng và Bác Hồ giao nhiệm vụ làm công tác ngoại giao. Đồng chí đã có nhiều đóng góp quan trọng trong việc thực hiện sách lược "hòa để tiến" với phương châm "dĩ bất biến, ứng vạn biến" mà Bác Hồ đã đề ra, góp phần bảo vệ vững chắc chính quyền cách mạng non trẻ trong bối cảnh thù trong, giặc ngoài những ngày đầu lập nước. Thời kỳ đồng chí Xuân Thủy giữ cương vị Bộ trưởng Ngoại giao và là Trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ VNDCCH tại Hội nghị Paris là lúc tình hình quốc tế hết sức phức tạp. Hoàn cảnh khó khăn đó càng làm nổi bật bản lĩnh và tài trí của nhà ngoại giao Xuân Thủy. Đồng chí Xuân Thủy đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong công tác xây dựng ngành ngoại giao Việt Nam. Những lĩnh vực đối ngoại mà đồng chí từng trực tiếp chỉ đạo, dẫn dắt ngày nay đã trở thành các trụ cột quan trọng nhất của nền ngoại giao hiện đại của Việt Nam. Với tư cách là một nhà ngoại giao tài năng, đức độ và uy tín của đồng chí Xuân Thủy đã có sức lôi cuốn, thuyết phục lớn đối với các đồng chí, đồng nghiệp, kiều bào, bạn bè quốc tế và mang tính cảm hóa cao đối với cả những người đứng bên kia chiến tuyến”. (Trích phát biểu của Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh tại Lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh đ/c Xuân Thủy, 9/2012) |
