| PGS.TS Lê Hải Bình, Ủy viên dự khuyết Ban chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát biểu tại phiên thảo luận. (Ảnh: Thành Long) |
Chiều 19/6, tại Hà Nội, trong khuôn khổ Hội báo toàn quốc nhân dịp kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam đã diễn ra Diễn đàn báo chí toàn quốc lần thứ 2, trong đó, có phiên thảo luận "Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới: Tầm nhìn kiến tạo không gian phát triển".
Tới dự và phát biểu tại phiên thảo luận có PGS.TS Lê Hải Bình, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng các chuyên gia, diễn giả gồm TS. Trần Đăng Tuấn, chuyên gia báo chí-truyền thông; TS. Lê Quốc Vinh, chuyên gia truyền thông, Chủ tịch Le Group; ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT và TS. Nguyễn Thanh Hoà, chuyên gia báo chí truyền thông, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TP. Hồ Chí Minh.
Chung sức – đồng lòng - đổi mới tư duy
Phát biểu mở đầu phiên thảo luận, PGS.TS Lê Hải Bình cho biết, báo chí, truyền thông thế giới đã và đang bước vào kỷ nguyên mới với tốc độ rất nhanh chóng, trong vòng chưa đầy 20 năm, từ thời đại in ấn và truyền hình truyền thống đã chuyển sang giai đoạn “toàn kỹ thuật số” - nơi mà tin tức không chỉ được sản xuất nhanh hơn mà còn lan truyền với vận tốc tức thì qua mạng xã hội, qua các nền tảng Internet và thiết bị di động.
Tuy báo chí thế giới phát triển rất nhanh và chịu sự tác động của sự tác động mạnh của sự phát triển công nghệ, nhưng khoảng 40% độc giả vẫn cần một điểm nương tựa, một điểm neo đậu niềm tin là báo chí chính thống. “Nhiều độc giả bất kể tuổi tác vẫn có mong ước được cầm trên tay tờ báo in, ngửi mùi mực mới và đó là nguồn động viên lớn”, ông nói.
Đối với báo chí Việt Nam, bên cạnh những thách thức từ cạnh tranh của mạng xã hội, từ tốc độ chuyển đổi số, chúng ta vẫn nhìn thấy những điều rất đặc thù của báo chí cách mạng Việt Nam, đó là tính cách mạng của báo chí, là sự quan tâm rất lớn của Đảng và Nhà nước cũng như sự tự hào về những đặc điểm riêng có của nền báo chí cách mạng nước nhà đó là tính chiến đấu, bền bỉ, vươn lên trong mỗi giai đoạn.
“Hơn lúc nào hết, chúng ta cần chung sức - đồng lòng - đổi mới tư duy và cùng hành động. Với tinh thần cách mạng, lòng yêu nước và khát vọng cống hiến, báo chí Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ dòng chảy thông tin thời đại mới, góp phần xây dựng một xã hội dân chủ, văn minh và phát triển bền vững”, PGS. TS Lê Hải Bình khẳng định.
Báo chí là người gác cổng, là ngọn hải đăng
| Chuyên gia Lê Quốc Vinh phát biểu tham luận. (Ảnh: Thành Long) |
Theo chuyên gia truyền thông Lê Quốc Vinh, hiện nay, báo chí Việt Nam đối mặt một số thách thức, đầu tiên là sự bùng nổ của không gian số, đặc biệt là sự phát triển như vũ bão của mạng xã hội với những nhà báo công dân.
Việc báo chí chạy đua tốc độ với mạng xã hội gần như là không thể, bởi báo chí còn qua quá trình kiểm duyệt gắt gao. Thậm chí, theo ông, ngày nay, khái niệm báo chí cạnh tranh bằng tốc độ thông tin không còn đúng nữa.
Thách thức thứ hai là việc công chúng đã thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin, khi người đọc, người xem, người nghe không chủ động đi tìm thông tin mình muốn mà được gợi ý về loại thông tin tiếp cận.
Hầu hết các thuật toán của mạng xã hội gợi ý cho công chúng tiếp cận các thông tin phù hợp với nhận thức của chính họ. Việc công chúng tiếp cận được các nguồn tin báo chí hay không phụ thuộc vào việc thông tin báo chí có được gợi ý cho người đọc hay không.
Thứ ba, báo chí còn gặp thách thức về nguồn thu và mô hình kinh doanh, trong bối cảnh hiện nay, nguồn thu chủ yếu phụ thuộc vào quảng cáo. Lưu lượng người xem suy giảm sẽ dẫn đến nguồn thu suy giảm. Cuối cùng là vấn đề niềm tin của độc giả và tin giả.
Đặt vấn đề định vị vai trò và sứ mệnh của báo chí như thế nào trong bối cảnh hiện nay, theo chuyên gia Lê Quốc Vinh, cần tìm kiếm lại niềm tin của độc giả dựa trên sự thật. “Báo chí cần tạo ra những thông tin mang tính sự thật, đi đến cùng của sự thật mà không phải là phản ánh lại những gì mạng xã hội đang nói đến”, ông nhấn mạnh.
Theo ông, báo chí phải là người gác cổng cho phép các thông tin chính xác tiếp cận công chúng và là ngọn hải đăng khi công chúng đang phân vân về những thông tin trên mạng xã hội, “đó là sức mạnh của báo chí và là cách tạo ra vị thế mới cho báo chí”, ông nói.
Bên cạnh đó, báo chí không còn chỉ là phản ánh mà phải trưởng thành để trở thành nhà kiến tạo và tạo ra các giải pháp, để tạo ra cái nhìn mới cho các vấn đề của xã hội.
Báo chí phải là trung tâm kết nối và tương tác, tạo ra diễn đàn mở để lấp đầy khoảng trống thông tin, kịp thời giải quyết những mâu thuẫn và gia tăng sự tham gia của công chúng. Bên cạnh đó, cần xây dựng một cộng đồng trung thành để họ trả tiền cho những gì họ được tiếp nhận.
Cuối cùng, cần kiến tạo thực tại cho báo chí, trong đó chất lượng nội dung là cốt lõi, đổi mới công nghệ và chuyển đổi số toàn diện, đa dạng hoá mô hình kinh doanh bền vững cũng như đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.
Tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu quả
| Phó Giám đốc Trung tâm chuyển đổi số TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Thanh Hòa phát biểu tại phiên thảo luận. (Ảnh: Thành Long) |
Trong bài tham luận của mình, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Thanh Hòa thừa nhận, công tác chuyển đổi số báo chí ở địa phương nói riêng hiện nay chưa có nhiều kết quả tích cực và gặp nhiều thách thức, khi các cơ quan báo chí vẫn loay hoay không biết bắt đầu từ đâu. Việc chuyển đổi mô hình kinh doanh chưa được định hình, chưa có chiến lược nội dung và nền tảng rõ ràng.
Đặt ra vấn đề cần xác định tầm nhìn 10 năm tới, ông Hòa kiến giải, báo chí cần tiếp tục thực hiện mục tiêu: Tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu quả: "Nhà báo phải tinh, cơ quan báo chí phải gọn, quy trình phải hiệu năng, mô hình hoạt động hiệu quả. Muốn vậy, chúng ta cần hướng đến một nền báo chí nhân văn và hiện đại".
Ông Hòa nhấn mạnh: "Hiện đại hóa báo chí chính là phá bỏ tính rập khuôn, lối mòn, thể hiện qua cả nội dung và hình thức. Kiến tạo một thực tại mới cho báo chí đồng nghĩa với hành động để tạo ra những biến chuyển tích cực cho mối tương tác giữa nghề báo và không gian mạng.
Càng tạo ra được những dòng chủ lưu thông tin thì báo chí càng tiệm cận với sứ mệnh giám sát và phản biện xã hội. Chính quyền số, kinh tế số, xã hội số và đặc biệt là công dân số đòi hỏi báo chí cũng phải am tường hoạt động, thói quen, hành vi mới của những lớp công chúng mới".
Báo chí chất lượng và khả tín
| Từ trái qua phải: TS. Trần Đăng Tuấn, ông Hoàng Nam Tiến và ông Nguyễn Thanh Hòa tham gia phiên thảo luận. (Ảnh: Thành Long) |
Phát biểu tại phiên thảo luận, TS. Trần Đăng Tuấn cho hay, đây là thời điểm để nhìn thẳng vào thực tế nền báo chí nước nhà. Ông tỏ ra bi quan khi cho rằng, trong những năm qua, báo chí Việt Nam đã xoay xở đủ mọi nền tảng để cạnh tranh với sự bùng nổ của mạng xã hội, song bức tranh chung vẫn ảm đạm khi nhiều tờ báo lớn sụt giảm cả về số lượng người đọc và số ấn bản phát hành.
Mặc dù, ông cũng nhìn nhận về cơ hội của báo chí chất lượng khi có một "khu chợ hỗn loạn" và "chỉ có một con đường để dẫn đến thắng lợi đó là tập trung vào chất lượng báo chí".
Trên mạng xã hội, với bộ máy, "chân rết" để thu thập từ mọi nguồn thông tin cùng tay nghề chuyên nghiệp của các nhà báo, báo chí Việt Nam không hề thua kém các nền tảng mạng xã hội về mặt tin tức.
"Cái mà các nhà báo công dân lôi kéo được công chúng là cảm xúc, đưa ra ở góc nhìn và cảm xúc cá nhân cho dù có thể không khách quan". Do đó, theo ông, hiện nay, nhu cầu của xã hội đối với tin tức là về sự khác biệt và "khả tín", tức là khả năng tin cậy của tin tức.
"Báo chí chỉ có một con đường, đó là để độc giả tìm đến vì khả tín nhất, chứ không phải là đưa thông tin chung chung", ông Tuấn nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, ông gợi ý, báo chí có thể kết hợp lồng ghép với hoạt động của truyền thông như tổ chức sự kiện, thăm dò dư luận, maketing xã hội để tăng nguồn thu và dù bằng cách nào cũng phải dựa trên chất lượng.
| "Báo chí chỉ có một con đường, đó là để độc giả tìm đến vì khả tín nhất, chứ không phải là đưa thông tin chung chung". (TS. Trần Đăng Tuấn) |
Đồng tình với TS. Trần Đăng Tuấn, ông Hoàng Nam Tiến cho rằng, khi nói đến kỷ nguyên mới và những điều phải làm mới, cần quay trở lại một điều cốt lõi: "Tất cả đều mong muốn những nguồn tin chính thống và trung thực. Cần phẩm chất của những nhà báo thực sự là nhà báo cách mạng, thực sự coi báo chí là một vũ khí, đặc biệt trong thời điểm khi có trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ…".
Theo ông, những tờ báo đáp ứng được điều đó, nói lên được những điều mà mọi tầng lớp nhân dân mong đợi sẽ luôn luôn được nhân dân đón nhận.
Về vai trò của AI trong báo chí, ông Hoàng Nam Tiến cho rằng, dù AI có những khả năng mạnh mẽ trong việc phân tích, tổng hợp thông tin song vẫn "không phải là đối thủ của phóng viên mà là cánh tay nối dài của trí tuệ con người".
AI không biết tò mò, AI bắt chước sáng tạo rất tốt nhưng lại không biết điều tra. Và cuối cùng, AI không có trí tuệ cảm xúc. "Nếu những dòng bạn viết ra vẫn có thể chạm tới trái tim của ai đó, các bạn không phải lo sợ AI", ông Tiến nhấn mạnh.
| Hội Báo toàn quốc năm 2025 do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức dưới sự chỉ đạo của Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, diễn ra từ ngày 19 -21/6 tại Trung tâm Hội nghị quốc gia, Hà Nội. Đây là hoạt động thiết thực hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày Cách mạng tháng Tám (19/8/1945 – 19/8/2025) và Quốc khánh (2/9/1945 – 2/9/2025), 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), 75 năm Ngày thành lập Hội Nhà báo Việt Nam (21/4/1950 – 21/4/2025) và là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt trong khuôn khổ các hoạt động kỷ niệm dấu mốc lịch sử 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025). |