BRICS: Cơ hội để bứt phá

Tái lập cỗ máy thúc đẩy tăng trưởng toàn cầu

Trong phiên họp trước lúc bế mạc, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh rằng tiềm năng và sức mạnh của nhóm BRICS về tài nguyên, thị trường và lực lượng lao động vẫn tiếp tục không thay đổi và sự tăng trưởng trong dài hạn của nhóm vẫn khá tích cực.

Chiếm khoảng 43% tổng dân số thế giới, 30% tổng GDP toàn cầu và 17% tổng buôn bán thế giới, Hội nghị thượng đỉnh BRICS vừa qua đã tiếp tục nỗ lực của nhóm để trở lại là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thế giới. Để làm được việc này, Tổng thống Nga Vladimir Putin thẳng thắn đề nghị hợp tác công nghiệp hiệu quả hơn nữa giữa các quốc gia thành viên, cũng như phối hợp chặt chẽ hơn nữa trong vấn đề làm hài hòa các quy trình và thủ tục hải quan, cứng rắn và kiên định hơn trong chính sách chống độc quyền nhằm làm cho vai trò quốc tế của BRICS tiếp tục được nâng cao và mở rộng.

Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo BRICS cho rằng nhóm này cần phải đồng lòng thúc đẩy cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ IV lấy Internet và các công nghệ mới làm trọng tâm. Đồng thời, Tổng thống Nam Phi Jacob Zuma nhấn mạnh yếu tố dân số là một lợi thế của BRICS, cần phải được tận dụng tối đa để tạo ra nhiều cơ hội mới cho tăng trưởng và phát triển.

Trong khi đó, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đề nghị tiếp tục tiến trình xây dựng thể chế của BRICS, tăng cường trao đổi thương mại hơn nữa giữa các quốc gia thành viên và đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm tạo ra các ảnh hưởng lớn hơn trong các quyết định mang tính toàn cầu. Năm 2015, buôn bán nội khối BRICS đạt 250 tỷ USD và mục tiêu đến năm 2020, thương mại nội khối phải tăng gấp đôi so với mức của năm 2015.

Về phần mình, Tổng thống Brazil Michel Temer lại mong muốn BRICS phải trở thành chất xúc tác giúp đẩy nhanh buôn bán nội khối. Ông đặc biệt hoan nghênh và chào đón các tập đoàn, doanh nghiệp có năng lực giúp cải thiện cơ cấu kinh tế của Brazil, đặc biệt là trong các ngành cần củng cố năng lực cạnh tranh cũng như vì sự hiện diện và kết nối toàn cầu của BRICS.

Các nhà lãnh đạo BRICS nhấn mạnh rằng, hiện có nhiều rủi ro đối với kinh tế toàn cầu như các cuộc xung đột khu vực, chủ nghĩa khủng bố, dòng người tỵ nạn. Ngoài ra, 5 nhà lãnh đạo còn nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự đoàn kết và hợp tác nội khối trên cơ sở lợi ích chung, sự cần thiết phải đặt ra các bước đi cụ thể để các nước đang phát triển ngày càng có tiếng nói và tính đại diện cao hơn trong các tổ chức đa phương.

Trong lộ trình đó, BRICS đề nghị Cộng đồng châu Âu thực hiện cam kết nhường 2 ghế trong ban điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vì việc cải cách định chế tài chính cần phải tăng đại diện, tăng tiếng nói cho các nước nghèo hơn. Tuyên bố chung của nhóm này nêu rõ đề nghị cần phải minh bạch hơn và không phân biệt đối xử trong hoạt động của WTO. Tuy nhiên, BRICS cũng đã thể hiện sự ủng hộ tích cực của nhóm đối với hệ thống thương mại đa phương này bên cạnh các cơ chế khu vực khác.

Cơ hội và thách thức

Hội nghị thượng đỉnh BRICS năm nay được đánh giá là có ý nghĩa quan trọng bởi nó đánh dấu mốc tròn 15 năm ra đời và phát triển. Kể từ khi khái niệm “những nền kinh tế mới nổi hàng đầu” ra đời, thế giới đã đặt nhiều sự chú ý cũng như kỳ vọng vào sự phát triển đột phá của nhóm các nước này. Sự hình thành của BRICS phản ánh sự liên kết giữa các quốc gia không muốn chịu ảnh hưởng của bộ ba châu Âu - Mỹ - Nhật.

Thực tế, với lợi thế về dân số chiếm 43% tổng dân số toàn cầu và 26% diện tích thế giới, BRICS thực sự có nhiều cơ hội phát triển. Bên cạnh đó, mỗi nước lại có tiềm năng và thế mạnh riêng: Brazil phát triển mạnh về nông nghiệp, Nga có lượng dầu mỏ và khí đốt hàng đầu thế giới, Ấn Độ với trình độ phát triển công nghệ thông tin và kho tri thức khổng lồ, Trung Quốc với nguồn nhân lực dồi dào, cùng một Nam Phi có nền kinh tế lớn nhất châu lục.

Theo IMF, BRICS hiện chiếm 15% sản lượng kinh tế toàn cầu, tương đương 16.600 tỷ USD. Tổng dự trữ ngoại tệ của các nước BRICS lên tới 4.400 tỷ USD, trong đó Trung Quốc chiếm khoảng 3/4. Cũng theo số liệu thống kê, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của năm nước thành viên BRICS đã tăng từ 3.200 tỷ USD năm 2012, lên 3.470 tỷ USD năm 2014. Trong khi đó, thương mại nội khối của BRICS tăng từ 281,4 tỷ USD năm 2012 lên 297 tỷ USD năm 2014. Nhóm BRICS đã trở thành đầu tàu, đóng vai trò động lực thúc đẩy sự phục hồi kinh tế thế giới sau khủng hoảng tài chính.

Thành tựu nổi bật nhất minh chứng cho sự gắn kết và hợp tác giữa các nước trong BRICS là sự thành lập Ngân hàng Phát triển mới hồi tháng 7/2014. Mô hình ngân hàng này được cho là nhằm đối trọng với các định chế tài chính mà phương Tây chế ngự trong nhiều thập kỷ qua. Các nhà phân tích cho rằng, đây là một bước đi cụ thể nhằm hướng tới mục tiêu thiết lập một trật tự toàn cầu công bằng hơn.

Tuy vậy, những thành tựu của BRICS vẫn được cho là chưa xứng tầm với tiềm năng của nhóm. Đó là chưa kể, sau 15 năm hình thành, giờ đây BRICS lại đang đứng trước những thách thức lớn. Do giá dầu mỏ trên thế giới giảm mạnh, khiến kinh tế Nga đang gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó sản xuất công nghiệp của Trung Quốc cũng giảm sút mạnh. Brazil và Nam Phi cùng phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kép. Bên cạnh những khó khăn nghiêm trọng về kinh tế, xã hội còn là những bất ổn về chính trị. Ấn Độ tuy có nhiều tiềm năng nhưng chưa thực sự bứt phá, số người nghèo vẫn chiếm tỷ lệ cao trong xã hội. Thêm vào đó, môi trường kinh tế bên ngoài không thuận lợi cũng tác động lớn đến sự tăng trưởng của các nền kinh tế mới nổi.

Tất cả những dấu hiệu này đòi hỏi BRICS cần phải có chiến lược mới cho chặng đường tiếp theo nhằm thúc đẩy tăng trưởng các nước thành viên và vực dậy vị thế của Nhóm.

Trong bối cảnh đó, Hội nghị thượng đỉnh BRICS năm nay được đánh giá là cơ hội để các nước nhìn lại chặng đường đã qua, tìm kiếm giải pháp cho những thách thức và phát huy những thành tích đã đạt được, đồng thời hoạch định chính sách phát triển dài hạn cho khối trong tương lai dài hạn.