Cải cách kinh tế đang cần một động lực mới

Hội thảo do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức với sự hỗ trợ từ Chương trình Australia Hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Aus4Reform).

Phát biểu tại Hội thảo, Tiến sĩ Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM đánh giá bối cảnh kinh tế trong năm 2021 không dễ dàng đối với Việt Nam.

Trước những diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19, Chính phủ vẫn ưu tiên đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô và ổn định xã hội. Một mặt, Chính phủ đã chủ động cân nhắc, tham vấn cộng đồng doanh nghiệp để có những quyết sách, nỗ lực giữ đà cải cách thể chế kinh tế ngay trong cả giai đoạn khó khăn.

Mặt khác, Chính phủ đã hiện thực hóa nhiều biện pháp thuế, tín dụng, trợ cấp cho người lao động… để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, trên tinh thần đơn giản hóa điều kiện và rút ngắn thời gian tiếp cận để các nhóm này giảm bớt khó khăn do dịch bệnh.

“Sự quyết liệt với cải cách của Việt Nam cũng được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao. Việt Nam đã nổi lên là một hình mẫu về cải cách thể chế kinh tế ở khu vực”, bà Minh khẳng định.

Thiếu cách làm mới để tạo đột phá

Tuy nhiên, theo bà Minh, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với những khó khăn, thách thức bên ngoài, các thị trường xuất khẩu sử dụng các biện pháp kỹ thuật nhằm hạn chế hàng hóa nhập khẩu, trong đó có hàng hóa Việt Nam. Rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng đã làm tăng chi phí đáng kể cho doanh nghiệp xuất khẩu cũng như doanh nghiệp hoạt động thương mại trong nước.

Ở trong nước, bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đã làm trầm trọng hóa những vấn đề cố hữu của Việt Nam trong những năm qua như phối hợp, liên kết giữa các địa phương nhằm phát huy lợi thế kinh tế của vùng hay giải ngân đầu tư công chậm.

“Cải cách kinh tế, đặc biệt là về chính sách cạnh tranh, môi trường kinh doanh…đã góp phần đáng kể vào việc củng cố niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư trong những năm qua. Tuy nhiên, những cải cách này đang có dấu hiệu ‘chạm trần’, thiếu cách làm mới để tạo đột phá”, bà Minh lưu ý.

Bên cạnh đó, bà Minh cho rằng dù có nhiều nỗ lực cải thiện, công tác điều hành và chất lượng các văn bản chính sách hỗ trợ nền kinh tế, người dân và doanh nghiệp vẫn còn hạn chế, bất cập.

“Một số biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế như miễn, giảm, giãn, hoãn thuế, cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi, phí… chưa đủ ‘sức nặng’ cần thiết để hỗ trợ doanh nghiệp; hay một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động vừa đi vào thực hiện đã phải sửa đổi”, bà Minh nhấn mạnh.

Theo, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp (CIEM), trong bối cảnh tăng trưởng chậm, song hành với việc sử dụng các công cụ chính sách vĩ mô (tài khóa, tiền tệ) để hỗ trợ nền kinh tế, thì cải cách thể chế hiệu quả cần được quan tâm, từ đó thu hút nguồn lực mạnh mẽ của người dân, phát huy vai trò của đầu tư công song không gây ra tác động “chèn lấn” đối với các nguồn lực đầu tư khác.

Theo ông Dương, cải cách thể chế phải đi vào mục tiêu rõ ràng, như mở ra không gian cho các hoạt động kinh tế mới (kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ…) một cách bền vững. Cải cách phải thúc đẩy được quyết tâm xây dựng chính sách, đi kèm với nhận thức và quyết tâm thực hiện ở các bộ, ngành, địa phương. Đặc biệt trong điều kiện hiện nay, các hoạt động kinh tế mới đang đặt ra không ít vấn đề chưa có tiền lệ.

Nâng cao nội lực, thúc đẩy kinh tế tư nhân

Bước sang giai đoạn 2021-2025, ông Dương nhấn mạnh sức ép phục hồi kinh tế và phát triển bền vững đòi hỏi phải nâng cao nội lực, thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển…

Song song đó, môi trường kinh doanh cần cải thiện theo hướng bảo đảm minh bạch, phân bổ nguồn lực công bằng, phù hợp với thông lệ quốc tế. Mặt khác, các doanh nghiệp Việt Nam cũng cần quản trị hiệu quả hơn trong chuỗi cung ứng, nhất là giai đoạn sau Covid-19 cũng như tăng cường tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu và khu vực.

Nhiều ý kiến tại Hội nghị cho rằng, kể từ khi đại dịch Covid-19 xảy ra, vấn đề cải cách thể chế kinh tế, đặc biệt là về chính sách cạnh tranh, môi trường kinh doanh…được đặt ưu tiên hàng đầu. Điều này góp phần đáng kể, củng cố niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư.

Tuy nhiên, về lâu dài, các cải cách này cần nhiều nỗ lực, cả về công tác điều hành và chất lượng các văn bản chính sách hỗ trợ nền kinh tế.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam nhận định, dịch Covid-19 có thể tác động tiêu cực đến nền kinh tế trong một vài năm tới. Từ đó, đưa ra 4 khuyến nghị để vượt qua khó khăn kinh tế: Một là chuyển đổi số và kỹ năng số. Hai là hệ thống an sinh xã hội tốt. Ba là mức độ lành mạnh và sức chống chịu của hệ thống tài chính. Bốn là quản trị quốc gia phải luôn có kế hoạch dự phòng và hệ thống dự báo. Phải cân đối giữa y tế và kinh tế.

Theo ông Lực, bên cạnh việc nhanh chóng khắc phục hậu quả do Covid-19, khôi phục và phát triển kinh tế, cải cách thể chế sẽ tạo môi trường thuận lợi cho tổ chức, doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi số và kỹ năng số, hệ thống mạng lưới an sinh xã hội an toàn tốt hơn cùng mức độ lành mạnh cũng như sự chống chịu của hệ thống tài chính.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã thảo luận những vấn đề, trọng tâm ưu tiên cải cách ở Việt Nam trong giai đoạn 2021-2025, trong đó nhấn mạnh tới duy trì cải cách trong quá trình phục hồi và yêu cầu đặt ra là cải cách song song, thay vì cải cách sau khi đã phục hồi kinh tế; huy động và sử dụng nguồn lực, đặc biệt là hiệu quả sử dụng nguồn lực; không gian cho các hoạt động kinh tế mới nổi một cách bền vững; những yêu cầu/đòi hỏi thực hiện hội nhập kinh tế quốc tế hiệu quả, tạo động lực cho cải cách thể chế, tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.