​Công tác Ngoại vụ địa phương: “Chủ động, sáng tạo, phục vụ hội nhập hiệu quả và phát triển bền vững”

​Thời gian qua, công tác đối ngoại của Việt Nam đạt được nhiều thành tựu quan trọng, trong đó có sự đóng góp quan trọng của các tỉnh/thành trong cả nước. Xin Thứ trưởng cho biết những kết quả cụ thể về công tác đối ngoại của các địa phương kể từ sau Hội nghị ngoại vụ toàn quốc lần thứ 18 (8/2016) đến nay?

Tình hình thế giới, khu vực 2 năm qua tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường: kinh tế thế giới tăng trưởng tích cực và có thêm điểm sáng về liên kết kinh tế quốc tế, tuy nhiên còn tiềm ẩn rủi ro, nhất là từ chủ nghĩa bảo hộ và cọ xát thương mại giữa các nền kinh tế lớn; tình hình chính trị - an ninh về cơ bản vẫn duy trì đối thoại và hợp tác, tuy nhiên các nước lớn gia tăng cạnh tranh ảnh hưởng và tập hợp lực lượng với những hình thức và sắc thái mới đặt ra nhiều thách thức cho các nước vừa và nhỏ, trong đó có Việt Nam. 

Ở trong nước, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức song chúng ta đã chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, đi vào triển khai các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và đạt được nhiều kết quả toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực. Đặc biệt, những thành tựu đối ngoại đạt được thời gian qua mà đỉnh cao là thành công của Năm APEC 2017 đã nâng cao vị thế của Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới đầy triển vọng giữa Việt Nam với các địa phương, đối tác và doanh nghiệp nước ngoài.

Nhiều kết quả tích cực trên tất cả lĩnh vực

Sau Hội nghị ngoại vụ 18 năm 2016, các địa phương đã bám sát thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc về triển khai 5 nhiệm vụ trọng tâm về công tác đối ngoại địa phương, trong đó ưu tiên tập trung vào hội nhập kinh tế quốc tế và đã đạt được nhiều kết quả tích cực trên tất cả các lĩnh vực, cụ thể:

Về chính trị đối ngoại, trên cơ sở phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, các địa phương đã ký kết 420 thỏa thuận quốc tế cấp độ địa phương với các địa phương, đối tác và doanh nghiệp nước ngoài (trong đó có 159 thỏa thuận với các địa phương nước ngoài), tăng 20,3% so với giai đoạn 2014-2016. Nhìn chung, các thỏa thuận quốc tế đã ký kết đang đóng góp tích cực vào việc tăng cường quan hệ hợp tác và quảng bá hình ảnh, thương hiệu với các đối tác nước ngoài.

Trong công tác ngoại giao kinh tế, các địa phương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các bộ, ban, ngành Trung ương triển khai các hoạt động đối ngoại lớn của đất nước ta như: Năm APEC 2017, có 10 địa phương đã đăng cai và đã tổ chức thành công 243 sự kiện tại địa phương với 21.000 đại biểu tham dự, đặc biệt TP. Đà Nẵng vinh dự được chọn tổ chức Tuần lễ Cấp cao APEC; các hoạt động Hội nghị thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 6 (GMS 6 - 3/2018)... 

Về kết quả, mặc dù kinh tế thế giới còn khó khăn, nhưng trong hơn 2 năm qua, các địa phương vẫn đạt được nhiều thành tựu quan trọng: Thu hút FDI đạt 60,28 tỷ USD, tăng 34,92% (44,67 tỷ USD); kim ngạch xuất, nhập khẩu tăng trưởng mạnh, đạt 775 tỷ USD, tăng 23,8% so với giai đoạn 2014-2016 (đạt 626 tỷ USD); mỗi năm các địa phương vận động được khoảng gần 300 triệu USD nguồn viện trợ từ các tổ chức phi chính phủ nước ngoài.

Các địa phương đã chủ động, tích cực phối hợp với Bộ Ngoại giao triển khai hiệu quả công tác ngoại giao văn hóa, công tác người Việt Nam ở nước ngoài và công tác thông tin đối ngoại.

Trong hơn hai năm qua, UNESCO đã công nhận 7 danh hiệu, nâng tổng số di sản của các địa phương Việt Nam đã được UNESCO công nhận là 38 danh hiệu; thu hút lượng kiều hối đầu tư về nước đạt khoảng 25,66 tỷ USD (2016 đạt 11,88 tỷ USD; 2017 đạt 13,78 tỷ USD), chiếm khoảng 6,7% GDP, đưa Việt Nam lên vị trí thứ 10 trong số các quốc gia có lượng kiều hối gửi về nhiều nhất thế giới; các địa phương đã cấp phép cho hơn 1.500 đoàn phóng viên nước ngoài với khoảng 8.200 lượt phóng viên nước ngoài đến đưa tin quảng bá, giới thiệu các thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Ngoài ra, để nâng cao đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại địa phương, các tỉnh đã cử 9.357 lượt cán bộ chủ chốt, cán bộ liên quan đến công tác đối ngoại tham dự 73 lớp do Bộ Ngoại giao tổ chức, tăng 44,6% so với giai đoạn trước.

Liên quan đến công tác biên giới lãnh thổ, các địa phương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành có liên quan quản lý tốt công tác biên giới, đã hoàn thành việc tăng dày tôn tạo hệ thống mốc giới với Lào; hoàn thành hơn 84% khối lượng công việc phân giới cắm mốc với Campuchia và đang triển khai Hiệp định Hợp tác bảo vệ và khai thác tài nguyên du lịch thác Bản Giốc với Trung Quốc, góp phần xây dựng biên giới hòa bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác và phát triển bền vững. 

Bên cạnh đó, các địa phương tiếp tục duy trì tốt các mối quan hệ với chính quyền và các lực lượng bảo vệ biên giới nước Bạn, tạo điều kiện cho nhân dân biên giới qua lại thăm thân và giao thương hàng hóa; tích cực tuyên truyền, nâng cao nhận thức về ý thức chấp hành phát luật của cư dân biên giới.

Cụ thể hóa bằng chương trình, dự án 

Xin Thứ trưởng cho biết những tồn tại, hạn chế cần khắc phục để qua đó rút ra bài học kinh nghiệm, làm tốt hơn nữa công tác đối ngoại địa phương thời gian tới?

Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, tôi cho rằng công tác đối ngoại địa phương thời gian qua vẫn còn tồn tại một số hạn chế, bất cập, trong đó cả nguyên nhân chủ quan và khách quan cần phải được khắc phục và hoàn thiện, làm tốt hơn nữa trong thời gian tới, cụ thể: 

Thứ nhất, nhận thức và triển khai công tác hội nhập quốc tế nhìn chung có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, một số địa phương còn lúng túng trong việc cụ thể hóa và triển khai thực hiện những chủ trương, chính sách về hội nhập kinh tế quốc tế và lồng ghép vào các nội dung phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Từ đó, kế hoạch hội nhập còn mang tính hình thức, chưa phát huy được hiệu quả thực tế.

Thứ hai, công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại và xây dựng quảng bá thương hiệu địa phương vẫn chưa thật sự hiệu quả; công tác thu hút người Việt Nam ở nước ngoài về nước đầu tư kinh doanh và tham gia hoạt động khoa học công nghệ tại địa phương còn hạn chế; công tác quản lý và vận động thu hút viện trợ phát triển, trong đó có viện trợ phi chính phủ chưa được quan tâm đúng mức, chưa thu hút được nhiều nguồn lực đầu tư vào địa phương.

Thứ ba, cần nâng cao hơn nữa khâu quản lý và tổ chức quản lý việc đi công tác nước ngoài theo các chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Qua theo dõi, chúng tôi thấy vẫn còn một số đoàn đi dài ngày, thành phần đông và nội dung chưa thiết thực, chuẩn bị chưa kỹ. Một số địa phương chưa thực sự quan tâm và đeo bám việc thực hiện các thỏa thuận đã ký kết với Bạn, chưa được cụ thể hóa bằng các chương trình, dự án khả thi.

Thứ tư, công tác quản lý biên giới vẫn còn một số tồn tại như việc không tuân thủ đầy đủ quy định của các Hiệp định và thỏa thuận song phương trong xây dựng các công trình tại khu vực biên giới; vẫn còn tình trạng ngư dân vi phạm vùng biển của các nước; công tác quản lý xuất nhập cảnh trái phép còn khó khăn; tình hình vượt biên trái phép, tổ chức đánh bạc vẫn còn phức tạp ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến trật tự trị an khu vực biên giới.

Thứ năm, công tác đào tạo phổ biến, cập nhật kiến thức và kỹ năng đối ngoại tuy được nâng cao một bước nhưng chưa làm thường xuyên, bài bản, chưa đồng đều ở các địa phương. Đặc biệt, trong bối cảnh Chính phủ đang xem xét sửa đổi Nghị định số 24/2014/NĐ-CP về cơ cấu tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có nội dung cơ cấu lại bộ máy cơ quan ngoại vụ địa phương theo hướng sát nhập hoặc giải thể Sở Ngoại vụ nếu không đủ tiêu chí tiếp tục là vấn đề tác động tới tâm lý của các địa phương mong muốn duy trì và phát triển các Sở Ngoại vụ.

Thời gian tới, tình hình chính trị - an ninh thế giới và khu vực dự báo sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, kinh tế thế giới phục hồi nhưng còn nhiều rủi ro. Ở trong nước, chúng ta tiếp tục triển khai thực hiện nửa chặng đường các Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, thực hiện đồng bộ ba đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với mô hình tăng trưởng, nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế và tập trung triển khai các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Thời cơ, vận hội phát triển mở ra rộng lớn, nhiệm vụ của ngành Ngoại giao, trong đó có các Cơ quan ngoại vụ địa phương sẽ ngày càng phức tạp và nặng nề hơn...