Nhiều nhà ngoại giao nước ngoài có “duyên” với nước sở tại, phần nhiều gắn bó với sự nghiệp làm đối ngoại của họ. “Duyên” của Đại sứ Campuchia Chay Navuth với Việt Nam thật đặc biệt! Như một vòng tròn khép kín trọn vẹn của nghĩa tình vậy! Nghĩa tình của cá nhân ông và rộng hơn là nghĩa tình của hai đất nước anh em Campuchia-Việt Nam…

Trong nhiều sự kiện có Đại sứ Chay Navuth tham dự, ông thường nói rằng “nếu như không có các chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam thì có lẽ không có tôi bây giờ”. Lời tâm tình ấy khiến chúng tôi có phần tò mò về những câu chuyện đằng sau đó và quyết định hỏi Đại sứ tỉ mỉ hơn khi có cơ hội được phỏng vấn trực tiếp ông tại Đại sứ quán Campuchia tại Việt Nam vào một buổi sáng mùa Hè tháng Sáu.

Lặng đi vài giây sau khi người phiên dịch chuyển câu hỏi của chúng tôi sang tiếng Khmer, Đại sứ trả lời chúng tôi: “Đúng vậy, đúng là nếu không có các chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam thì sẽ không có tôi, không có tôi mạnh khỏe như ngày hôm nay!”.

"Lặng đi" không phải là để quyết định xem có nên kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện của cuộc đời ông hay không mà có lẽ là để dòng ký ức thẳm sâu trong trái tim ông kịp ùa về, rõ nét, đúng trình tự không xáo trộn…

Niềm xúc động long lanh trong ánh mắt, ông kể: “Tôi có rất nhiều những kỷ niệm với chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam, nhớ những khuôn mặt thân thiện, hiền từ của các chiến sỹ ấy…

Khi tôi được giao nhiệm vụ Đại sứ Campuchia tại Việt Nam, nguyện vọng đầu tiên của tôi là được gặp các chiến sỹ quân tình nguyện thời trước. Họ như người cha thứ hai của tôi!”.

Thật thiêng liêng, những Bộ đội Cụ Hồ trên đất Angkor đã trở thành "người cha thứ hai" của cậu bé Campuchia nhỏ bé thủa ấy, chở che, bảo vệ cậu và gia đình đi qua những sóng gió dữ dội của thời ấu thơ đầy ám ảnh.

Cậu bé nay đã trở thành Đại sứ Campuchia tại Việt Nam. Thời gian có thể khiến ông nhớ nhớ quên quên không ít kỷ niệm của cuộc đời mình nhưng dấu ấn của “Đội quân nhà Phật” thì còn vẹn nguyên đến từng chi tiết dù là rất nhỏ.

“Gia đình tôi có 3 anh em, dưới chế độ Pol Pot, bố tôi đưa các anh chị em tôi tới tỉnh Prey Veng sát biên giới với tỉnh Đồng Tháp, mục đích là đưa anh em tôi qua biên giới để sang đất nước Việt Nam.

Tôi nhớ khi đó, máy bay của các chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam đánh trả quân Pol Pot đang đưa người dân Campuchia đi giết hại, thậm chí tôi nhìn thấy những cái hố được đào sẵn, quả thực cảnh tượng khi đó vô cùng khốc liệt.

Chính cha tôi cũng bị Khmer Đỏ giết hại, và chắc chắn rằng nếu như khi đó không có sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam, bản thân tôi cũng không có như ngày hôm nay”.

Hẳn rằng, nếu như đôi bàn tay ông không ghì chặt vào nhau để bình tĩnh hơn, có lẽ chúng tôi đã nhìn thấy những giọt nước mắt xúc động... Hít một hơi thật dài, Đại sứ tiếp: “Sau khi quân tình nguyện Việt Nam vào Campuchia, tôi đi bộ di chuyển về Phnom Penh, vừa đi vừa nghỉ dọc đường, nhưng khi chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam thấy gia đình tôi có cả trẻ nhỏ, họ đã gọi và cho chúng tôi lên nhờ xe. Tôi còn nhớ buổi trưa hôm đó, tất cả mọi người dừng chân nghỉ ngơi, có một chiến sỹ quân tình nguyện nhìn thấy em gái tôi và đã ngồi vẽ một bức tranh giống hệt em ấy.

Đó là kỷ niệm vô cùng quý giá, tuy nhiên sau này, do chuyển nơi ở nên tôi đã để thất lạc bức tranh. Tôi vẫn hy vọng rằng một ngày nào đó được gặp lại chiến sỹ vẽ bức tranh em gái tôi năm xưa nhưng thật khó để tôi tìm lại!

Khi trở lại Phnom Penh, đối diện nhà tôi ở là khu đóng quân của quân tình nguyện Việt Nam, họ luôn có tinh thần tự giác rèn luyện. Không kể nắng mưa, rét mướt, hàng ngày 5h sáng tôi đều nghe họ hô lớn dậy tập thể dục, những tiếng hô 1-2-3-4 đọng sâu trong tâm trí tôi, chính những tiếng hô đó cũng tạo cho tôi một thói quen, tôi luôn dậy từ 5h sáng để tập thể dục. Thói quen đó duy trì tới tận ngày nay.

Với tôi đó là những kỷ niệm gắn liền với tuổi thơ không thể nào quên được”.

Phóng viên chúng tôi mỗi người đều chẳng còn xa lạ với những câu chuyện thế hệ ông cha mình kể lại trong những năm tháng chiến đấu gian khổ và hy sinh máu xương trên đất nước Campuchia nghĩa tình. Trên các hướng Quân đội nhân dân Việt Nam hành quân về nước, nhân dân Campuchia đã đến tặng quà các đoàn quân là những trái dừa ngọt, khăn quàng cổ. Những giọt nước mắt của các bà mẹ, các chị em, trẻ nhỏ lưu luyến tiễn đưa những chiến sỹ “Bộ đội Cụ Hồ” về nước… nhưng cũng không có nhiều dịp được lắng nghe những câu chuyện ân tình của chính những người dân Campuchia kể lại!

Chúng tôi, những “người con” Việt Nam, Campuchia lúc này, trong căn phòng khách ấm cúng của Đại sứ quán Campuchia, mỗi người ở mỗi thế hệ khác nhau, đều cảm nhận rất rõ một “mối tình” ấm áp, xuyên suốt cùng lịch sử đời này qua đời khác của người dân, đất nước Việt Nam-Campuchia. Trân trọng sợi dây gắn kết trong quá khứ để quyết tâm gìn giữ truyền thống, phát triển không ngừng quan hệ song phương trong tương lai…

Tiếp dòng chia sẻ, Đại sứ Chay Navuth nhấn mạnh những thông điệp quan trọng nhân dịp hai nước kỷ niệm 55 năm quan hệ ngoại giao (24/6/1967-24/6/2022). Đại sứ bày tỏ niềm vinh dự và hạnh phúc khi được trao nhiệm vụ là Đại sứ Campuchia tại Việt Nam trong những năm tháng có ý nghĩa quan trọng trong quan hệ song phương, ông muốn tận dụng từng ngày, từng giờ để hoàn thành thật tốt những kế hoạch đề ra.

“Tôi tiếc là không học tiếng Việt để có thể nói chuyện với các bạn bằng tiếng Việt”, Đại sứ Chay Navuth chia sẻ.

Việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước Campuchia-Việt Nam, hai nước láng giềng có chung đường biên giới, sông liền sông, theo ông, là sự kiện lớn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với các thế hệ đi trước cũng như thế hệ trẻ sau này về sự khâm phục, đánh giá cao đối với lãnh đạo hai nước, đã xây dựng mối quan hệ có ý nghĩa lịch sử.

Sự kiện này là thành quả to lớn của lãnh đạo hai nước, tại Campuchia đứng đầu là Samdech Preah Norodom Sihanouk và Việt Nam là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hai nhà lãnh đạo đã tạo nền móng cho mối quan hệ ngoại giao giữa hai nước trong suốt 55 qua.

“Mặc dù trong những năm đó, hai nước chúng ta luôn bị những thế lực thù địch lợi dụng cơ hội phá vỡ mối quan hệ hòa bình, đoàn kết, tuy nhiên chúng ta vẫn tin tưởng, thắt chặt hơn nữa tình đoàn kết, gắn bó cho tới ngày nay”.

Theo Đại sứ Đại sứ Chay Navuth, sự kiện ngày 24/6/1967 là sự kiện trọng đại, đánh dấu trang sử mới trong quan hệ hai nước và cho tới nay trải qua nhiều khó khăn thăng trầm nhưng hai nước ngày càng gắn bó khăng khít, hợp tác trên tất cả các phương diện, cùng nhau chia ngọt sẻ bùi, giúp đỡ nhau khi khó khăn hoạn nạn.

Điển hình là sự giúp đỡ của các chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam. Những chiến sỹ “Bộ đội Cụ Hồ” đã sát cánh cùng nhân dân Campuchia giải phóng đất nước, giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot, đồng thời các cựu chuyên gia Việt Nam đã giúp nhân dân Campuchia khôi phục lại nền kinh tế, mang lại sự hồi sinh cho đất nước Chùa Tháp. Campuchia cũng đã giúp đỡ Việt Nam chống giặc ngoại xâm.

Kể từ khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát, hai nước đã hỗ trợ nhau cả về tinh thần cũng như ủng hộ những trang thiết bị y tế, đưa những bác sỹ có kinh nghiệm hỗ trợ nhau trong việc điều trị, giúp đẩy lùi được dịch bệnh, tới nay dịch bệnh ở hai nước đã được kiểm soát.

“Qua đó, chúng ta thấy sự kiện 55 năm thiết lập mối quan hệ ngoại giao giữa hai nước đã thể hiện được những thành quả đáng tự hào từ sự chung tay, tình đoàn kết gắn bó, và cùng nhau hợp tác vì lợi ích chung của nhân dân hai nước”, Đại sứ Chay Navuth nhấn mạnh.

Năm 2022 được Lãnh đạo Cấp cao hai nước nhất trí chọn là “Năm Hữu nghị Việt Nam – Campuchia, Campuchia – Việt Nam” để kỷ niệm 55 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, giúp các tầng lớp nhân dân, các thế hệ trẻ hôm nay và các thế hệ mai sau hiểu rõ về ý nghĩa, tầm quan trọng của mối quan hệ truyền thống lịch sử.

Đại sứ Campuchia cho biết, hai nước đã lên kế hoạch về những hoạt động chào mừng lễ kỷ niệm tại cả Trung ương và địa phương, bao gồm trao đổi đoàn công tác, các sự kiện về văn hóa, đặc biệt năm nay là năm đầu tiên Bộ Quốc phòng hai nước tổ chức giao lưu quốc phòng biên giới tại khu vực biên giới tỉnh Bình Phước và tỉnh Kratie, sự kiện đã để lại dấu ấn, thể hiện tình đoàn kết gắn bó, mang lại niềm tin cho nhân dân các tỉnh vùng biên giới.

Đồng thời, năm nay kỷ niệm 45 năm "Con đường tiến tới đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot của Thủ tướng Campuchia Hun Sen".

Sự kiện có ý nghĩa to lớn đối với tình láng giềng anh em, nhân dân hai nước nhớ đến sự giúp đỡ của Việt Nam khi Việt Nam đã cử quân tình nguyện qua Campuchia, hai nước đã đồng sức đồng lòng đánh đổ hoàn toàn chế độ diệt chủng, nhân dân Campuchia cũng như thế hệ trẻ Campuchia luôn khắc ghi sự hi sinh của các chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam với đất nước Campuchia.

Cuối cùng, trên cương vị là Đại sứ Campuchia tại Việt Nam, Đại sứ Chay Navuth gửi lời chúc nhân dân hai nước có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, tiếp tục vun đắp tình hữu nghị giữa hai dân tộc ngày càng đơm hoa kết trái. Chúc Lãnh đạo hai nước Việt Nam – Campuchia tiếp tục lãnh đạo đất nước ngày càng phát triển, gặt hái được những thành tựu to lớn hơn nữa vì hòa bình, ổn định và phát triển thịnh vượng!

Nội dung: Phương Hằng

Thiết kế: Nguyễn Hồng