| Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Phó Thủ tướng Vũ Khoan, năm 2004. |
Trước khi được gặp, tôi luôn hình dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp phải oai phong lẫm liệt lắm.
Có ngờ đâu ông rất giản dị, lúc nào cũng nở nụ cười rạng rỡ,với chất giọng còn mang nặng âm sắc Quảng Bình vui vẻ chuyện trò thân mật với chúng tôi, những cán bộ miệng còn hơi sữa từ Bộ Ngoại giao được huy động phục vụ hoạt động đối ngoại của lãnh đạo.
Hình ảnh ông trong lần gặp đầu tiên ấy đã in đậm trong tiềm thức của tôi suốt những năm tháng sau đó cho tới khi ông từ trần.
Tuy giữa ông và chúng tôi có một khoảng cách rất xa về cương vị và tuổi tác, chúng tôi vẫn gọi ông với cái tên phản ánh đầy đủ bản chất con người ông là Anh Văn.
Thế rồi năm 1957, tôi được cử theo Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Hungary sang thăm Việt Nam xuống thăm Hòn Gai có Đại tướng đi cùng, nhờ vậy được gần gũi ông hơn.
Qua dịp này, tôi càng thấy rõ, tuy là một danh tướng lừng lẫy song ông vẫn rất Con Người, lúc rỗi rãi cũng cười đùa, bông phèng với chúng tôi như người thân trong một gia đình.
Một chi tiết nữa làm nổi bật tính cách của ông là mối quan hệ với các nhà trí thức hàng đầu của đất nước. Trú trong khu nhà số 9 Phố Lê Thánh Tông, Hà Nội, nơi các Giáo sư Hồ Đắc Di, Tôn Thất Tùng sinh sống, tôi thường thấy Đại tướng lui tới hàn huyên, chuyện trò với các Giáo sư như những người bạn thân thiết chứ không mảy may có biểu hiện lãnh đạo hạ cố tới thăm hỏi, úy lạo tri thức!
Đầu những năm 80 thế kỷ trước, ông không còn phụ trách quốc phòng mà chuyển sang phụ trách các lĩnh vực khác, trong đó có khoa học, kỹ thuật. Lúc này tôi đang làm Tham tán Công sứ Đại sứ quán nước ta tại Liên Xô trước đây nên thường xuyên giúp việc ông mỗi lần ông sang Liên Xô trao đổi với các nhà lãnh đạo và khoa học nước bạn để xây dựng chiến lược phát triển và gia tăng hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực này.
Ngoài ra, ông còn dẫn đầu Đoàn đại biểu nước ta sang tham dự sự kiện phóng tầu vũ trụ do các phi công vũ trụ Gorbatko và Phạm Tuân lái và tôi có vinh dự tháp tùng trong suốt chuyến thăm.
Ấn tượng còn lại trong tôi là ông hết sức trăn trở về con đường đi lên của nền khoa học, kỹ thuật của nước nhà được xác định là khâu then chốt. Ông làm việc hết sức say mê, ra sức tìm hiểu, chân thành trao đổi với lãnh đạo và các nhà khoa học Liên Xô với thái độ rất trân trọng và thực sự cầu thị.
Đi đôi với sự phát triển khoa học kỹ thuật ông rất quan tâm tới kinh tế biển và ngay từ những năm tháng khốn khó đó, ông đã góp phần quan trọng vào việc hình thành hai nghị quyết quan trọng về cả hai lĩnh vực trọng yếu này.
| Với nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan, Đại tướng Võ Nguyên Giáp mãi là một Con Người viết chữ hoa với đầy đủ tinh thần yêu nước, thương dân, những giá trị cao đẹp của một thủ lĩnh thực sự của dân là Tài ba, Kiên cường, Đức độ, Nhân ái, Tự trọng... |
Sau này khi đã cao tuổi, thậm chí phải nằm viện dài ngày nhưng lần gặp nào ông cũng đều bày tỏ sự băn khoăn, bứt rứt về sự phát triển của khoa học, giáo dục và kinh tế biển.
Do làm việc trong lĩnh vực đối ngoại, nhiều lần tôi được ông cho gọi để chia sẻ những suy ngẫm sâu sắc, rộng lớn mang tầm chiến lược, về nhân tình thế thái, về cục diện thế giới và quan hệ quốc tế cũng như chính sách đối ngoại của ta.
Ông hỏi tôi cặn kẽ về cuộc đàm phán về biên giới lãnh thổ với các nước láng giềng, về tình hình và phương cách ứng xử trên Biển Đông. Khi đề cập bất kỳ vấn đề gì, ông đều tìm cách gợi mở để cùng trao đi đổi lại chứ không bao giờ áp đặt ý kiến riêng mình.
Lần nào cũng vậy, ông luôn say mê đàm đạo vượt khung thời gian dự kiến và bị chị Hà, phu nhân của ông nhắc nhở.
Nhân đây, tôi muốn chia sẻ sự cảm phục hết mực về quyết sách giải phóng Trường Sa ngay trong lúc Tổng tiến công giải phóng miền Nam, chiến dịch do ông trực tiếp chỉ đạo.
Ông đã ra đi nhưng trong tôi, và chắc là trong tất cả những người được tiếp xúc trực tiếp với ông mãi mãi sẽ lưu lại hình ảnh ông như một Con Người viết chữ hoa với đầy đủ tinh thần yêu nước, thương dân, những giá trị cao đẹp của một thủ lĩnh thực sự của dân là Tài ba, Kiên cường, Đức độ, Nhân ái, Tự trọng.