Diễn đàn Tương lai ASEAN “mùa hai” thành công tốt đẹp để lại dư âm ấn tượng trong lòng hàng trăm người tham dự. Những ý kiến đóng góp quý báu trong hai ngày hội ngộ của các nhà lãnh đạo cấp cao, quan chức, học giả khu vực và thế giới sẽ góp phần định hình hướng đi của ASEAN trong bối cảnh địa chính trị phức tạp.

Đúng như chủ đề “Xây dựng ASEAN đoàn kết, bao trùm và tự cường trong một thế giới biến động”, AFF 2025 đã trải qua hai ngày thảo luận sôi nổi, đưa ra nhiều khuyến nghị và sáng kiến thiết thực xoay quanh đoàn kết, vai trò trung tâm và tự cường. Từ đó, góp phần trả lời cho câu hỏi ASEAN phải thích ứng ra sao, đổi mới thế nào trước những “cơn gió ngược”, cùng nhau vững bước về phía tương lai.

Tham dự, chỉ đạo trong cả hai ngày của Diễn đàn Tương lai ASEAN (AFF) 2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính thể hiện rõ niềm vui khi Diễn đàn được hiện thực hóa từ sáng kiến một năm trước tiếp tục “lên sóng”, với sự tham gia ở quy mô lớn hơn, cấp cao hơn và lan tỏa hơn.

Diễn đàn năm nay có sự hiện diện của Tổng thống Timor-Leste; Thủ tướng Malaysia, Chủ tịch ASEAN 2025; Thủ tướng New Zealand; Tổng thư ký ASEAN; cùng thông điệp ghi hình của Thủ tướng Thái Lan, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc; trên 10 Phó Thủ tướng, Bộ trưởng các nước tham dự trực tiếp hoặc gửi thông điệp ghi hình, 160 đại biểu ngoại giao đoàn và 230 đại biểu trong nước. Đây thực sự là những “con số biết nói”, thể hiện sự quan tâm, hưởng ứng của các quốc gia thành viên ASEAN cũng như bạn bè quốc tế đối với AFF 2025.

“Sau hai ngày thảo luận sôi nổi, chúng ta đã hoàn thành chương trình nghị sự đầy tham vọng với hàng trăm ý kiến sâu sắc, giải quyết những vấn đề quan trọng, từ các xu hướng lớn đến vai trò của phụ nữ trong xây dựng hòa bình, từ việc nhìn lại những nguyên tắc nền tảng của ASEAN đến quản trị công nghệ mới nổi... Không khí thảo luận sôi nổi, nhiều phiên kéo dài hơn dự kiến, cho thấy rõ tính cấp bách của những thách thức mà chúng ta đối mặt cũng như quyết tâm chung để tìm giải pháp”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đánh giá tổng kết về Diễn đàn.

Bầu không khí lo ngại về tình hình thế giới bao trùm các diễn đàn đa phương thời gian qua, và AFF 2025 cũng không ngoại lệ. Tại sự kiện, Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng nhiều lãnh đạo khu vực, thế giới đều nhấn mạnh tính phức tạp của cục diện toàn cầu.

“Thế giới đang phải đối mặt với nhiều vấn đề mang tính toàn cầu, toàn dân, toàn diện, diễn biến nhanh hơn, phức tạp hơn, khó lường hơn”, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ ra tại phiên khai mạc AFF 2025.

Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cảnh báo thế giới đang ở “điểm uốn” địa chính trị với nhiều hệ lụy, trong khi Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc Amina J. Mohammed nhấn mạnh: “Không thể quay lại con đường cũ, giải pháp của quá khứ không còn đủ sức đáp ứng các vấn đề hiện tại”.

Tuy nhiên, bất chấp những thách thức, ASEAN vẫn kiên định con đường của mình, được nhiều lãnh đạo và chuyên gia ví như “ngọn hải đăng” của hy vọng và hòa bình. Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon đánh giá Đông Nam Á là một trong những khu vực ấn tượng, năng động nhất thế giới. Tổng thống Timor-Leste Jose Ramos Horta bày tỏ ngưỡng mộ trước nỗ lực vươn lên của ASEAN, nơi các quốc gia luôn hỗ trợ nhau, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Trong bối cảnh đầy biến động, ASEAN có cơ hội tỏa sáng theo cách riêng. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhận định các “bài toán khó” cũng mở ra cơ hội khẳng định vị thế. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho rằng ASEAN có thể lan tỏa câu chuyện thành công của mình.

Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn, Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra, Phó Thủ tướng Lào Saleumxay Kommasith và Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đều nhấn mạnh rằng hành trang để ASEAN bứt phá là tinh thần đoàn kết, bao trùm và tự cường. “Nếu như đoàn kết là điểm mạnh lớn nhất của ASEAN, thì kiên cường là lời kêu gọi hành động, ứng phó với những bất ổn toàn cầu”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh.

Chắc chắn, với ASEAN, việc chèo lái qua giai đoạn chuyển đổi đầy bất định của trật tự toàn cầu hiện nay sẽ có ý nghĩa quyết định tới thế hệ tương lai của ASEAN.

“Thời cơ như gió, không đợi người” – nếu ASEAN không chủ động nắm bắt, cơ hội có thể vuột mất. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, ASEAN cần tư duy đột phá, chiến lược sắc bén, hành động quyết liệt.

Trước ngưỡng cửa mới, Thủ tướng đề xuất ba ưu tiên chiến lược. Thứ nhất, củng cố ASEAN tự chủ về chiến lược thông qua tăng cường đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN. Thứ hai, xây dựng một ASEAN tự cường về kinh tế thông qua đổi mới các động lực tăng trưởng truyền thống, đồng thời thúc đẩy động lực tăng trưởng mới, nhất là về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Thứ ba, giữ vững giá trị và bản sắc của ASEAN như tinh thần hài hòa, thống nhất trong đa dạng, và tôn trọng sự khác biệt.

Ba đột phá hành động bao gồm: Một là, xây dựng cơ chế ra quyết định linh hoạt, hiệu quả, trách nhiệm hơn, bảo đảm vừa giữ nguyên tắc đồng thuận, vừa có cơ chế đặc thù cho các sáng kiến chiến lược tạo đột phá. Hai là, đẩy mạnh hợp tác công-tư để huy động mọi nguồn lực cho phát triển khu vực, nhất là các dự án trọng điểm; phát triển môi trường kinh tế số thông minh, an toàn để phục vụ thương mại, đầu tư trong ASEAN. Ba là, tăng cường kết nối trong ASEAN, nhất là về kết nối hạ tầng, về giao lưu nhân dân, và hài hòa hóa về thể chế cho thông thoáng.

Đặc biệt, trong khuôn khổ Diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh rằng với mỗi quốc gia thành viên và cả Hiệp hội nói chung, tự lực, tự cường và tự chủ chiến lược phải được đặt lên hàng đầu.

Nội hàm cụ thể của tinh thần đó bao gồm: Về quan hệ đối ngoại, phải luôn giữ thế cân bằng, đối xử công bằng, hữu nghị, tạo nên môi trường hoà bình, hợp tác phát triển dựa trên luật lệ; tăng cường, củng cố quốc phòng và an ninh phù hợp tình hình, và muốn thế thì phải phát triển kinh tế; đảm bảo công bằng, tiến bộ trong xã hội văn minh, hỗ trợ cho người yếu thế trên nguyên tắc, mục tiêu là phát triển không để ai ở lại phía sau; phát triển bản sắc văn hoá để phát huy nội lực, bởi văn hoá là sức mạnh nội sinh, phát huy nguồn lực của dân tộc.

Tại AFF 2025, các lãnh đạo và chuyên gia khu vực khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN là chìa khóa giúp khu vực đóng góp nhiều hơn vào hòa bình, ổn định thế giới. Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, với vai trò trung tâm, ASEAN không chỉ tham gia mà phải góp phần dẫn dắt “cuộc chơi” để đích đến cuối cùng là hòa bình và hạnh phúc cho người dân. ASEAN hoàn toàn có cơ sở để thực hiện mong muốn này dựa trên nền tảng quan hệ đối tác với 25 quốc gia trên thế giới, trong đó có sáu quốc gia Đối tác chiến lược toàn diện đều là các nước lớn.

Ông Kavi Chongkittavorn, nghiên cứu viên cao cấp Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế Thái Lan, đề xuất ASEAN xuất khẩu vai trò trung tâm ra thế giới, biến Hiệp ước Hữu nghị và hợp tác Đông Nam Á (TAC) thành mô hình toàn cầu. ASEAN có thể thiết lập luật chơi, xây dựng cộng đồng vững chắc, linh hoạt, sẵn sàng đương đầu với thách thức.

Trong khuôn khổ Diễn đàn, từ phát biểu ghi hình đến trực tiếp, đại diện nhiều đối tác của ASEAN, như Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Iwaya, Bộ trưởng Ngoại giao vương quốc Anh David Lammy hay Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, lâm nghiệp, biến đổi khí hậu và Đối ngoại Kirti Vardhan Singh, nhiều lần nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN vào cho rằng ASEAN đang trở thành một “đầu tàu” về hợp tác trong một thế giới ngày càng phân mảnh. Với “bản sắc trung lập”, ASEAN có thể phát huy vai trò cầu nối giữa các quốc gia trên thế giới, kể cả các quốc gia tồn tại bất đồng với nhau.

“ASEAN là một hình mẫu tiêu biểu về hợp tác khu vực, hội nhập và chủ nghĩa đa phương thành công. Được thành lập cách đây 58 năm, ASEAN ngày nay là biểu tượng của sự đoàn kết và vai trò trung tâm, đồng thời là một tiếng nói mạnh mẽ ủng hộ hòa bình, thịnh vượng và ổn định tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Cấu trúc khu vực do ASEAN dẫn dắt truyền cảm hứng cho các cuộc đối thoại mang tính xây dựng và hợp tác thực chất trong khu vực”, Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, Lâm nghiệp, Biến đổi khí hậu và Đối ngoại Kirti Vardhan Singh khẳng định tại một phiên thảo luận tại AFF 2025.

Hay như Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Iwaya cho hay: "Nhật Bản cam kết ủng hộ tiến trình hội nhập ASEAN và không ngừng củng cố quan hệ với các quốc gia ASEAN, coi đây là một trong những ưu tiên hàng đầu. Đặc biệt, chúng tôi mong muốn cùng ASEAN kiến tạo một tương lai năng động thông qua thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực mới nổi như chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Đồng thời, Nhật Bản sẽ tăng cường hợp tác thực chất trong khuôn khổ Sáng kiến Cộng đồng không phát thải châu Á (AZEC)".

Một hình ảnh ấn tượng truyền cảm hứng trong phiên thảo luận cấp cao tại AFF 2025 là khi Tổng thống Timor Leste Jose Ramos Horta chia sẻ về con đường trở thành thành viên ASEAN “khó hơn lên thiên đường”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã quay sang nói với Tổng thống Timor Leste Jose Ramos Horta một câu chân tình rằng: “Việt Nam và các nước ủng hộ Timor Leste sớm trở thành thành viên của ASEAN”. Sau phát biểu này, các diễn giả và đại biểu đã đồng loạt vỗ tay, còn Tổng thống Jose Ramos Horta ngồi bên cạnh đã nắm chặt tay Thủ tướng Phạm Minh Chính để bày tỏ sự cảm ơn.

Chia sẻ với TG&VN ngay sau phiên thảo luận cấp cao, Tổng thống Jose Ramos Horta nhấn mạnh sự ủng hộ của Việt Nam có ý nghĩa vô cùng quan trọng với Timor Leste. Việt Nam có ảnh hưởng sâu rộng trong ASEAN và trên trường quốc tế. Việc được Việt Nam ủng hộ Timor Leste gia nhập Hiệp hội, cùng sự đồng thuận từ Campuchia, Lào và các nước khác trong khu vực, đã giúp Timor Leste bước vào ASEAN với tâm thế tự tin hơn.

“Chúng tôi duy trì quan hệ tốt đẹp với tất cả nước láng giềng. Dù giá trị thương mại còn nhỏ, nhưng Timor Leste vẫn có thể đóng góp vào ASEAN theo những cách khác, đặc biệt thông qua hợp tác khu vực và sự ổn định chính trị.

Tôi sẽ nhắc nhở nhân dân Timor Leste rằng, chúng ta không nên mang căng thẳng hay xung đột vào ASEAN, mà phải giữ đất nước hòa bình và ổn định. Chỉ riêng điều đó thôi cũng khiến các nhà lãnh đạo ASEAN hài lòng, đặc biệt khi khu vực đối mặt với nhiều thách thức hiện nay. Chúng tôi không muốn tạo thêm gánh nặng cho ASEAN mà thay vào đó, muốn trở thành thành viên đóng góp vào sự thống nhất và phát triển chung của khu vực”, Tổng thống Jose Ramos Horta nhấn mạnh thêm.

Đối với kỳ vọng vào khả năng nâng tầm hợp tác ASEAN-New Zealand trong năm nay lên Đối tác chiến lược toàn diện, đặc biệt khi Việt Nam là điều phối quan hệ ASEAN-New Zealand và Malaysia đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN 2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiệt liệt ủng hộ những nỗ lực này và mong muốn có thể đóng góp hơn nữa vào hợp tác giữa New Zealand với khu vực.

Với các tiếp cận chân thành, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tạo một bầu không khí gần gũi, cởi mở với mỗi vị khách tới Việt Nam tham dự Diễn đàn lần này. Tình cảm, chia sẻ giữa các nhà lãnh đạo trong ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác càng làm các sợi dây kết nối thêm vững chắc, bền bỉ.

Một điểm nhấn của AFF 2025 năm nay phải kể đến các cuộc thảo luận chuyên môn về vai trò của công nghệ đối với sự phát triển của ASEAN, để ASEAN không “bối rối” trước những bước đi đột phá của các loại hình công nghệ mới.

Các cuộc thảo luận chuyên môn tại Diễn đàn đều cho rằng, sự phát triển của ASEAN cần lấy khoa học và công nghệ làm công cụ cốt lõi để thúc đẩy toàn bộ khu vực tiến lên. Vì vậy, ASEAN đã đầu tư mạnh mẽ vào nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển công nghệ cao, cũng như hợp tác với các đối tác trong lĩnh vực khoa học – công nghệ, bao gồm chất bán dẫn, AI và nhiều lĩnh vực khác. ASEAN có thể cần linh hoạt hơn trong áp dụng các nguyên tắc nền tảng, đồng thời vẫn giữ vững bản chất cốt lõi.

ASEAN cần cam kết tăng cường đầu tư công nghệ trọng yếu và xây dựng lập trường chung về quản trị công nghệ mới. Cuối cùng, chỉ có công nghệ mới có thể giúp khu vực thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Chia sẻ trong khuôn khổ Diễn đàn, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan khẳng định, ASEAN đã và đang nỗ lực thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng hơn, tạo thêm nhiều cơ hội cho doanh nghiệp và người dân trong khu vực, đồng thời tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế số và kinh tế xanh nhằm thúc đẩy tăng trưởng trong tương lai.

Với việc hoàn tất Hiệp định khung về kinh tế số ASEAN (DEFA) trong năm 2025, ASEAN sẽ có cơ hội tận dụng tiềm năng của nền kinh tế số đang phát triển nhanh chóng, dự kiến đạt 2.000 tỷ USD vào năm 2030. Lưới điện ASEAN (ASEAN Power Grid) cũng sẽ hỗ trợ các quốc gia tận dụng thế mạnh của nhau nhằm tăng cường an ninh năng lượng và thúc đẩy thương mại điện xuyên biên giới, bao gồm cả năng lượng tái tạo.

Đặc biệt, ASEAN sẽ không đơn độc trong hành trình thích ứng với công nghệ mới nổi và những đồi hỏi trong bối cảnh kinh tế toàn cầu hiện nay. Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Cho Tae-yul hay Thứ trưởng Ngoại giao, Trưởng SOM ASEAN Trung Quốc Tôn Vệ Đông đều nhấn mạnh rằng Hàn Quốc và Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với ASEAN trong phát triển công nghệ mới, đồng thời tôn trọng bản sắc riêng của từng nước, từ đó góp phần xây dựng một cộng đồng chia sẻ tương lai cho nhân loại.

Chương trình nghị sự AFF 2025 có lẽ không thể đong đếm bằng thời gian cơ học, nhiều câu chuyện, vấn đề của ASEAN đã được phân tích, mổ xẻ sôi nổi. Vậy nhưng, đâu đó, nổi bật giữa các trao đổi là cái tên Việt Nam, được nhắc tới, nhấn mạnh với sự trân trọng và gửi gắm không ít kỳ vọng.

Thủ tướng Anwar Ibrahim xúc động chia sẻ “mối duyên” của ông với Việt Nam, tình cảm với cá nhân Thủ tướng Phạm Minh Chính. Theo nhà lãnh đạo Malaysia, Việt Nam là câu chuyện phát triển thành công đáng ngưỡng mộ, là minh chứng cho hành trình vươn lên từ nghèo khó.

Trong khi đó, Tổng thống Jose Ramos Horta khẳng định hành trình của Việt Nam là nguồn cảm hứng đối với Timor-Leste, đồng thời trân trọng mọi sự ủng hộ của Việt Nam đối với đất nước ông trong các giai đoạn phát triển.

Đặc biệt, các nhà lãnh đạo, chuyên gia, học giả đánh giá cao sức lan tỏa mạnh mẽ của AFF, mặc dù mới chỉ là “mùa thứ hai”. Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra cho rằng Diễn đàn “đến đúng lúc và sẽ là chất xúc tác hữu ích cho cuộc đối thoại về tương lai của ASEAN”; trong khi Phó Thủ tướng Lào Saleumxay Kommasith đánh giá AFF góp phần đưa ra những khuyến nghị thực tiễn và ý tưởng giá trị để hỗ trợ việc triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 một cách hiệu quả.

Chia sẻ với phóng viên TG&VN bên lề AFF 2025, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh nhận định, cả hai kỳ Diễn đàn đều có sự tham dự cấp cao của nước Chủ tịch ASEAN, đặc biệt lần thứ hai còn quy tụ nhiều lãnh đạo cấp cao từ nhiều quốc gia. Trong trao đổi với đồng nghiệp và bạn bè suốt hai ngày sự kiện, ông cho biết các đại biểu đánh giá cao sự chủ động của Việt Nam và khẳng định vị thế vững chắc của Việt Nam trong khu vực – yếu tố quan trọng thu hút họ đến tham dự AFF.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhận định, sự tham gia tích cực và những quan điểm mới mẻ từ tất cả đại biểu, bao gồm nhiều học giả trẻ, đã góp phần làm phong phú thêm các trao đổi và thể hiện mối quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế đối với con đường phát triển tương lai của ASEAN.

Theo người đứng đầu Bộ Ngoại giao Việt Nam, khi ASEAN hoàn thiện chương trình chiến lược cho Tầm nhìn Cộng đồng 2045, những ý kiến và đề xuất từ Diễn đàn này sẽ là nguồn tham khảo quý giá. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đề xuất chuẩn bị một báo cáo tổng kết Diễn đàn, tập hợp tất cả khuyến nghị quan trọng và gửi đến Ban thư ký ASEAN để phổ biến và làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan và tổ chức liên quan của ASEAN.

AFF 2025 thành công tốt đẹp để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng người tham dự. “Tôi tin tưởng rằng Diễn đàn sẽ thực sự trở thành một vườn ươm ý tưởng sáng tạo hàng đầu cho tương lai khu vực. Hãy rời Diễn đàn hôm nay với quyết tâm mạnh mẽ hơn để xây dựng một ASEAN đoàn kết, bao trùm và vững mạnh – không chỉ cho hiện tại, mà còn cho các thế hệ mai sau”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn kết lại trong phiên bế mạc trong những tràng pháo tay không ngớt vang khắp hội trường.

Diễn đàn Tương lai ASEAN… hẹn gặp lại!

Nội dung: Phạm Hằng | Thiết kế: Lim Dim | Ảnh: baoquocte.vn; P.Hải (Vietnamnet)…