Điều gì ẩn chứa sau bản nhạc Enigma của Elgar?

TIN LIÊN QUAN
	Những bài hát cách mạng Mexico được yêu thích tại Serbia
	Thomas Anders: “Âm nhạc luôn sống và hợp thời!”

Năm 2006, nghệ sĩ vĩ cầm Padgett, khi chuẩn bị cho buổi hòa nhạc “mysteries and hidden messages” (tạm dịch: những thông điệp bí ẩn) với bản nhạc biến tấu Variations của Edward Elgar, chủ đề Original Theme, Enigma trong Opera 36, thường được mọi người biết đến với tên gọi The Enigma Variations, ông đã bị cuốn hút vào bí mật của bài hát này.

Từ ghi chú của tác giả

Tác phẩm được viết vào giữa năm 1898 – 1899, hiện nó có 14 phiên bản khác nhau. Một trong số đó đã trở thành bản nhạc điếu văn của đất nước Anh. Nó còn đã được sử dụng tại tang lễ của công nương Diana và Ngày Tưởng Niệm (Remembrance Sunday) – ngày tưởng nhớ những người lính tử nạn.

Padgett đã dành ra nhiều năm để nghiên cứu tìm kiếm câu trả lời cho Enigma. (Nguồn: New Republic)

Khi Enigma Variations được biểu diễn lần đầu tiên tại London năm 1899, tác giả Elgar đã viết một ghi chú đầy bí ẩn trên tờ rơi quảng cáo:

“Tôi sẽ không giải thích Enigma là gì – Nó ẩn chứa một thông điệp bí ẩn, không thể đoán được. Tôi cũng phải nói với bạn rằng sợi dây liên kết giữa sự biến tấu – Variations và nhạc nền - Theme trong tác phẩm rất mỏng manh, hơn nữa, khi kết hợp với một bản nhạc khác, nền nhạc này còn có chủ đề, ý nghĩa to lớn hơn nhiều, nhưng nó sẽ không bao giờ được biểu diễn… Vì vậy, sự kết hợp giữa bài hát bí ẩn với nền nhạc của tác phẩm không bao giờ được biết đến, kể cả khi những tình tiết kịch tính cuối cùng xuất hiện, nhân vật chính vẫn sẽ không bao giờ được lên sân khấu".

Vậy chủ đề bí ẩn đó là gì? Elgar đã suốt đời chôn chặt bí mật này xuống mồ cùng ông. Qua nhiều thế kỷ, những nhà âm nhạc học, mật mã học và cả những người yêu âm nhạc đều đã từng đưa ra những giả định khác nhau về bản hòa âm bí ẩn này. Nhưng tất cả kết quả phỏng đoán đều bị Elgar phủ nhận.

Đến những điểm đồng thú vị

Tuy nhiên, mới đây, nghệ sĩ vĩ cầm Bod Padgett đã đưa ra một ý kiến mới, thu hút được rất nhiều sự quan tâm từ những người tìm kiếm bí ẩn Enigma. Padgett (47 tuổi) bị công ty bảo hiểm sa thải vào năm 2009 và cùng gia đình chuyển về Plano, Texas. Tại đây, ông bắt đầu dạy đàn vĩ cầm và dành thời gian nghiên cứu để tìm ra bí ẩn về bản nhạc Enigma.

Càng tìm hiểu về Elgar, Padgett càng cảm thấy thú vị. Ông nhận ra cuộc sống của Elgar dường như cũng có rất nhiều nét tương đồng với mình. Cả hai đều kiếm sống bằng nghề dạy vĩ cầm. Cha của Elgar là thợ lên dây đàn dương cầm và rất ghét tôn giáo. Cha của Padgett lại là một thợ sửa ống nước và là nghệ sĩ chơi kèn hai ống. Ông cũng không tin vào tôn giáo. Mẹ của Elgar hoạt động trên các lĩnh vực nghệ thuật và tin vào Thiên Chúa. Mẹ của Padgett chơi đàn vĩ cầm và thường dẫn hai anh em ông đến nhà thờ. Khi còn trẻ, Elgar thường đi cùng cha đến những buổi luyện tập tại nhà hát vùng ngoại ô. Padgett lại thường được xem mẹ biểu diễn tại các buổi hòa nhạc Monterey Symphony, phía Bắc California. Đặc biệt, cả Elgar và Padgett đều không học nhạc tại một trường lớp chính thức nào. Như Elgar, Padgett đều sáng tác nhạc.

Manh mối từ bài thánh ca

Để khám phá ra bí mật, Padgett đã nghe đi nghe lại bản nhạc Enigma Variations nhiều lần. Bản nhạc đầu tiên ông thử nghe cùng là bản nhạc winkle, Twinkle, Little Star của trẻ em. Ông cũng thử nó với nhiều bản nhạc khác như God Save the King, Rule Britannia và Happy Birthday. Nhưng tất cả đều nghe thật kinh khủng.

Những phép tính và nốt nhạc giải mã giai điệu Enigma bí ẩn trong cuốn sổ ghi chép của Padgett.  (Nguồn: New Republic)

Một ngày nọ, một trong những bài hát thánh ca yêu thích chợt nảy ra trong đầu ông. Đó là bản nhạc A Mighty Fortress (tên gốc tiếng Đức là Ein feste Burg) do Martin Luther sáng tác vào thế kỷ 16. Nhưng đây là bài thánh ca thường được hát ở các nhà thờ Tin Lành, còn Elgar lại là một người theo đạo Công giáo. Mặc dù vậy, Padgett vẫn đánh dấu lại bài hát này. Ông tự học cách giải mã để tìm ra nguyên lý giải đáp thông điệp ẩn chứa bên trong tác phẩm.

Ông bắt đầu nghiên cứu phiên bản biến tấu 13, một biến tấu khác lạ nhất so với 13 phiên bản còn lại. Đặc điểm của biến tấu này chính là nó gợi nhắc đến những ghi chú từ buổi hòa nhạc của Felix Mendelssohn trong phần nhạc mở đầu Meeresstille und glückliche Fahrt (Calm Sea and Prosperous Voyage), bản opera 27. Thật ra, Mendelssohn cũng đã từng lồng thông điệp bí ẩn trong một số tác phẩm của ông. Một trong số chúng là bài Reformation Symphony nổi tiếng, bài hát đã đề cao giai điệu thánh ca Ein feste Burg.

Máy mã hóa Enigma

Padgett đã áp dụng thử nhiều thuật giải mã để tìm ra thông điệp bí ẩn trong bản nhạc, kể cả là việc sử dụng mã Morse. Cuối cùng, ông đã tìm ra một nguyên lý và gọi đó là Music Box Cipher. Có 24 nốt nhạc trong giai điệu của Enigma bằng với 24 chữ trong câu mở đầu bài thánh ca của Luther Ein feste Burg ist unser Gott. Qua nhiều phân tích ông phát hiện ra mật mã này hoạt động một cách phức tạp tương tự như máy mã hóa Enigma. Nốt nhạc và những nhóm nốt nhạc lặp lại nhiều nhất trong bản nhạc được thay thế bằng những ký tự ngôn ngữ và những nhóm ký tự ngôn ngữ lặp lại nhiều nhất. Trong câu “Ein feste Burg ist unser Gott” có 4 chữ E và T; 2 chữ G, I, N, R, U... . Khi thay thế chúng sao trùng khớp với tần số các nốt nhạc xuất hiện trong giai điệu Enigma, ta được thông điệp: GSUS GRTS INOU BETR TENI FETE

Theo Padgett lý giải, GSUS GRTS phát âm gần giống với cụm từ tiếng Do Thái “Deo Gratias” nghĩa là “tạ ơn Chúa Jesus”, INOU BETR theo tiếng Anh nghĩa là “tôi đã biết rõ hơn về người” (I know you better). Được biết, 5 tháng trước khi Elgar viết bản hòa âm này, một sự kiện lịch sử đã giúp ông hiểu hơn về Chúa Jesus. TENI là từ được viết theo tiếng Aram “nite”, gần giống như “night” – màn đêm. FETE nghe như “feat” – nhịp điệu. Như vậy, ông đã sử dụng cả bốn ngôn ngữ trong một thông điệp gồm tiếng Anh, Do Thái, Đức và Aram. Khi kết hợp tên của các tiếng lại sẽ thành E-L-G-AR.

Ngoài ra, Padgett còn tìm kiếm thêm nhiều bằng chứng để chứng minh cho giả thuyết của mình. Bản nhạc của Elgar được viết xong vào ngày 18/2/1899, trùng khớp với ngày Martin Luther qua đời. Khi tìm hiểu sâu hơn, Padgett được biết, Elgar đã nói với vợ ông về ý định sáng tác một bản nhạc để vinh danh vị đại tướng Charles Gordon. Do từ chối bỏ đạo Thiên Chúa theo đạo Hồi, vị tướng này đã bị giết năm 1885. Bài hát A Mighty Fortress là bài thánh ca thường được những người lính hát trước trận chiến.

Elgar là một người giỏi viết mật mã. Ông thích viết thư bằng mật mã cho những người bạn của mình. Mã Dorabella Cipher là một phát minh của ông khi dùng nó để viết thư cho người bạn Dora Penny vào năm 1898.  (Nguồn: New Republic)

Bậc thầy về mật mã

Ít người biết Elgar là một bậc thầy về mật mã. Từ bé, ông đã có thể viết được một mã hoàn chỉnh. Ông thậm chí có thể giải được những công nghệ mã hóa phức tạp trong quân đội. Ông rất thích viết thư bằng mật mã cho bạn bè mình. Một năm trước khi viết tác phẩm Enigma Variations, ông đã gửi một bức thư với dòng mật mã nguệch ngoạc viết theo tiếng Ả rập với mã 87 cho người bạn Dora Penny. Dòng mã này trở nên nổi tiếng và thu hút được rất nhiều người giải đáp nó.

Julian Rushton, giáo sư âm nhạc tại trường đại học University of Leeds là một chuyên gia nghiên cứu về Elgar. Ông khẳng định, có 5 điều kiện mà đáp án về giai điệu bí ẩn phải đạt được đó là ẩn chứa thông điệp bí ẩn, có một chủ đề khác với phiên bản hiện tại và chứa đựng ý nghĩa to lớn hơn, chủ đề đó phải hiện diện xuyên suốt hai tác phẩm ghép lại, phải được nhiều người biết đến và cuối cùng là phải giải thích được lý do vì sao ông muốn Dora Penny giải đáp nó (một lần, Elgar đã gợi ý đến điều này).  Hơn nữa, Rushton đồng tình với kết quả của Padgett.

Năm 2015, sau khi nghiên cứu thêm tài liệu ghi chú của Elgar, Padgett lại đưa ra thêm một kết quả bổ sung. Ông cho rằng, giai điệu mà Elgar muốn ẩn giấu chính là một bản nhạc thánh ca pha trộn giữa ba phiên bản biểu diễn của Martin Luther vào thế kỷ 16, Bach thế kỷ 18 và Mendelssohn thế kỷ 19. Ông đã ghi âm bản phối lại và đăng lên YouTube.

Giai điệu bí ẩn hay trò đùa?

Nhiều học giả nghiên cứu khác nghĩ rằng không có một nhà soạn nhạc hay một giáo sư nào có thể điên rồ đến mức lồng ghép một mật mã cực kỳ phức tạp như Padgett đã trình bày vào trong tác phẩm của mình. Họ đoán, thật ra không có giai điệu bí ẩn nào cả, nó chỉ là một trò đùa của Elgar hay một thông điệp chẳng hạn về tình bạn, sự cô đơn hay thậm chí có thể là việc che giấu giới tính đồng tính của ông.

Padgett vẫn tiếp tục mày mò với lý thuyết của mình, tìm kiếm những bằng chứng, dấu vết để có thể chứng minh với các học giả là ông đã đúng. Tin vui là vào năm 2034, kỷ niệm một trăm năm ngày mất của Elgar, bảo tàng Elgar Birthplace Museum ở Anh sẽ mở một bức thư bí ẩn của ông. Nhiều người tin rằng, bức thư này sẽ ẩn chứa lời giải cho Enigma. Padgett hy vọng rằng, khi bức thư được mở, lời giải đáp trong bức thư sẽ giống với kết quả mà ông đã dày công nghiên cứu. Nhưng ông cũng lại cho rằng, bức thư đó là một mật mã khác, không liên quan gì đến Enigma và điều ông hy vọng là không thể xảy ra.

Moxie - làn gió ấm giữa đêm Đông Hà Nội Tiếng đàn accordion, đàn banjo đặc sắc, tiếng trống dập dìu cùng hòa âm tạo nên màn trình diễn sôi động của ban nhạc Moxie. ...

Scorpions và dấu ấn 50 năm tại Việt Nam Ban nhạc rock huyền thoại của Đức sẽ là khách mời đặc biệt của Lễ hội âm nhạc quốc tế Gió mùa (Monsoon Music Festival) ...

Tên các ban nhạc có xuất xứ từ đâu? Cái tên The Rolling Stones xuất phát từ tên một bài hát tình cờ nhìn thấy, còn Lynyrd Skynyrd lại bắt nguồn từ tên một thầy giáo không thích ...