 |
| Ảnh minh họa. |
Cuối năm ngoái, Gs. Robert Mundell - Giải Nobel kinh tế năm 1999 còn dự báo rằng, đến năm 2015 đồng tiền chung châu Á sẽ xuất hiện hoàn chỉnh ở khu vực, thậm chí cùng lúc được lưu hành ở Trung Quốc, Nhật Bản. Chưa đầy một năm sau, cuộc khủng hoảng nợ công ở khu vực khiến đồng euro mất giá liên tục và chưa có dấu hiệu dừng lại, làm dấy lên lo ngại về một cơn chấn động tài chính mới, đồng thời cũng cho thấy những mâu thuẫn từ sâu bên trong cơ cấu kinh tế-xã hội của EU và những rủi ro tiềm tàng của đồng euro. Đối với những người vốn toàn tâm nghiên cứu ý tưởng cho ra đời một đồng tiền chung của châu Á, đây quả thực là một đòn mạnh, chí ít là trong ngắn hạn.
Không còn hình mẫu
Sau khủng hoảng tài chính tiền tệ ở châu Á (1997), ý tưởng xây dựng đồng tiền chung châu Á đã từng được công khai, đồng euro từng được đưa ra làm một hình mẫu để học tập. Eurozone đang phải đối mặt với khó khăn, đương nhiên mọi câu hỏi sẽ tập trung vào vấn đề, nhất thể hóa của châu Âu vận hành lâu như thế rồi mà vẫn nảy sinh vấn đề, vậy thì chuyện thành lập đồng tiền chung của châu Á sẽ còn phức tạp đến mức nào. Trong khi so với châu Âu, thì châu Á còn xa mới theo kịp, nên những bàn thảo về đồng tiền chung là không hiện thực.
Nhật báo Repubblica (Italia) cuối tuần qua còn đưa ra một giả định bi quan về tương lai của liên minh tiền tệ châu Âu. Bài báo có đoạn, cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế vừa qua, không phải là một biến cố duy nhất trong lịch sử hội nhập châu Âu, nhưng có thể đặt dấu chấm hết cho giấc mơ một châu Âu hợp nhất. Những yếu kém về cơ cấu được cho là nguyên nhân dẫn đến hậu quả nghiêm trọng đối với nền kinh tế thực, mà khủng hoảng Hy Lạp và nguy cơ "phát bệnh nặng" của Eurozone là những dẫn chứng cụ thể nhất. Từ đầu năm đến nay, đồng euro đã giảm giá khoảng 15% so với đồng USD. Cú lao dốc này cũng là khoảng thời gian giảm giá dài nhất kể từ khi đồng euro ra đời vào năm 1999.
"Gót chân Asin"
Về lý thuyết, một trong những điểm mạnh của đồng tiền chung là việc giao dịch kinh tế giữa các nước thành viên không phải đối mặt với rủi ro về tỷ giá, từ đó giúp giảm giá thành giao dịch của các hoạt động kinh tế quốc tế, nâng cao hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, cái giá phải trả của việc tham gia vào hệ thống đồng tiền chung là các nước thành viên mất đi tính độc lập về chính sách tiền tệ. Tức là các nước thành viên sẽ không thể tiếp tục sử dụng chính sách tiền tệ như một công cụ để điều tiết nền kinh tế vĩ mô.
Bằng chứng là việc thiếu cơ chế điều tiết và kiểm soát tỷ giá có thể coi là một trong những nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng nợ công ở châu Âu. Vấn đề nghiêm trọng hơn là Eurozone tuy có chung chính sách tiền tệ, nhưng mỗi quốc gia trong đó lại độc lập về chính sách tài chính. Nước nào cũng coi trọng lợi ích riêng của mình, khiến lợi ích chung của khu vực bị coi nhẹ. Mâu thuẫn khu vực vì thế khó có thể tránh được và để đi đến được một đồng thuận thì thời cơ thường đã vụt qua. Cụ thể, sự yếu kém và chậm chạm về năng lực đối phó với khủng hoảng của EU được cho là nhân tố quan trọng làm khủng hoảng nợ công châu Âu thêm trầm trọng. Hy Lạp đã rơi "tự do", nó chỉ được "quẳng dây" khi sắp chạm đáy, điều này cho thấy sự thất bại của cơ chế trói buộc về tài chính trong EU. Và "gót chân Asin" của các cơ chế điều phối trong Eurozone dần lộ ra.
Phải mất 50 năm, châu Âu mới xây dựng được thị trường chung và đồng tiền chung, nhưng hiện tại những cơ chế này đang đứng trước thách thức lớn. Trong khi đó, dân số của châu Á gấp nhiều lần dân số châu Âu, nội tình châu Á cũng phức tạp hơn nhiều châu Âu. Giữa các nước, các khu vực của châu Á có sự khác nhau một trời một vực về phương thức, trình độ và quan niệm phát triển. Thu nhập bình quân đầu người /GDP của các nước châu Á cũng có sự chênh lệch rất lớn, từ vài trăm USD/năm đến vài chục nghìn USD/năm. Nếu nói rằng sự phát triển kinh tế của các nước châu Âu tới nay vẫn chưa thể đồng bộ thì hệ quả của việc để Nhật Bản, Hàn Quốc và Campuchia, Lào sử dụng chung một đồng tiền là có thể nhìn thấy. Do đó, phải thấy rằng việc biến ý tưởng đồng tiền chung thành hiện thực tại châu Á khó khăn hơn nhiều so với ở châu Âu.
Theo Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính trị Thế giới (Trung Quốc) - Trương Vũ Yên, với những rắc rối mà đồng tiền chung châu Âu đang phải gánh chịu, việc xây dựng đồng tiền chung của châu Á, vốn được coi là mục tiêu lâu dài, nay càng trở nên xa vời. Ít nhất là trong ngắn hạn, tính tích cực và độ nhiệt tình trong việc xây dựng đồng tiền chung châu Á sẽ giảm xuống, thái độ đối với việc này cũng trở nên thận trọng hơn.
An Sinh
