Hàn Quốc - Việt Nam trong sáng kiến P4G: Hướng tới đối tác phát triển bền vững

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các đại biểu quốc tế tham dự Hội nghị thượng đỉnh P4G tổ chức tại Hà Nội, tháng 4/2025. (Ảnh: Quang Hòa)

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức chưa từng có về an ninh truyền thống lẫn phi truyền thống và trong kỷ nguyên hậu carbon, nơi sức cạnh tranh quốc gia được đo bằng khả năng chuyển đổi năng lượng và năng lực chống chịu hệ thống, bài toán phát triển bền vững đã trở thành vấn đề trung tâm trong chiến lược quốc gia của nhiều nước.

Trên nền tảng đó, sáng kiến Đối tác vì tăng trưởng xanh và mục tiêu toàn cầu 2030 - P4G (Partnership for Green Growth and the Global Goals 2030) ra đời như một phản ứng chiến lược của cộng đồng quốc tế trước những điểm nghẽn phát triển truyền thống. Với mục tiêu kết nối chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội dân sự và các quốc gia nhằm thúc đẩy các sáng kiến tăng trưởng xanh và thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), P4G đang dần được xem như một mạng lưới liên kết bền vững mang tính toàn cầu.

Tin liên quan
Triển lãm Tăng trưởng xanh: Điểm nhấn quan trọng của Hội nghị thượng đỉnh P4G Việt Nam 2025

Trong P4G, Hàn Quốc và Việt Nam nổi lên như một cặp song hành đặc biệt. Một bên là quốc gia công nghiệp hóa thành công, sở hữu năng lực công nghệ, tài chính và kinh nghiệm chuyển đổi xanh, bên kia là nền kinh tế đang nổi với nhu cầu cấp bách trong việc cải tổ mô hình tăng trưởng, phát triển hạ tầng xanh và thúc đẩy năng lượng tái tạo. Hợp tác P4G giữa hai nước, do đó, được kỳ vọng không chỉ phản ánh quan hệ song phương chiến lược, mà còn có thể trở thành điển hình mới về hợp tác trong khuôn khổ, nơi các quốc gia cả phát triển lẫn đang phát triển cùng kiến tạo tương lai dựa trên trách nhiệm chung.

Hàn Quốc và Việt Nam đã ở trong mối quan hệ cao nhất trong các khuôn khổ quan hệ đối tác, là “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”. Sáng kiến P4G xuất hiện với những ý nghĩa đặc biệt của nó, liệu có thể trở thành chất xúc tác chiến lược để nâng tầm quan hệ Việt - Hàn lên một hình mẫu hợp tác phát triển bền vững kiểu mới, trong đó cả hai bên cùng chia sẻ lợi ích, trách nhiệm và tương lai. Bởi thực tế, vẫn có một số dè dặt, hoài nghi rằng đây vẫn chỉ là một sáng kiến mang tính biểu tượng, thiếu cơ chế thực thi cụ thể, dễ rơi vào vòng lặp “hội nghị nhiều - hành động ít”.

P4G: nền tảng hợp tác xanh toàn cầu mới

Không giống các cơ chế hợp tác truyền thống, P4G chủ trương vận hành theo mô hình “đối tác hành động” – một cấu trúc linh hoạt, cho phép sự tham gia rộng rãi và kết nối nhanh chóng giữa các bên liên quan. Các sáng kiến trong P4G thường tập trung vào những lĩnh vực trọng điểm như năng lượng tái tạo, nông nghiệp thông minh, đô thị bền vững, kinh tế tuần hoàn và tài chính xanh. Cơ chế hỗ trợ trong khuôn khổ P4G không chỉ bao gồm hỗ trợ vốn ban đầu (seed funding), mà còn tạo điều kiện để các ý tưởng tiềm năng tiếp cận được các nguồn đầu tư. Đây được xem là một cách tiếp cận thực tế, phù hợp với bối cảnh hiện nay khi mà khu vực công không thể đơn độc gánh vác toàn bộ chi phí cho quá trình chuyển đổi bền vững.

Điểm đáng chú ý là, P4G đề cao tính linh hoạt và sự sở hữu của quốc gia đối tác. Đây là lý do vì sao nhiều quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam, xem P4G không chỉ là một sáng kiến tài trợ, mà còn là nền tảng để từng bước xây dựng hệ sinh thái hợp tác xanh, nơi các giải pháp không bị ràng buộc bởi mô hình viện trợ truyền thống, mà được dẫn dắt bởi nhu cầu thực tiễn và năng lực địa phương. Trong dài hạn, P4G có thể trở thành mô hình mẫu cho các sáng kiến phát triển toàn cầu thế hệ mới, nhấn mạnh yếu tố đối tác, sáng tạo và cùng có lợi.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đón và hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Cho Tae-yul nhân dịp thăm chính thức Việt Nam kết hợp dự Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Đối tác vì tăng trưởng Xanh và Mục tiêu toàn cầu (P4G) lần thứ tư tổ chức tại Hà Nội, ngày 15/4/2025. (Ảnh: Thành Long)

Tiềm năng và lợi ích hợp tác

Việt Nam và Hàn Quốc nổi lên như hai đối tác có nhiều điểm giao thoa trong khuôn khổ P4G về phát triển xanh và bền vững. Đối với Việt Nam, Hàn Quốc không chỉ là đối tác thương mại lớn thứ ba mà còn là một hình mẫu trong chuyển đổi từ nền công nghiệp truyền thống sang công nghệ cao, thân thiện với môi trường. Hợp tác P4G với Seoul đã giúp Việt Nam tiếp cận nguồn tài chính xanh, công nghệ tiên tiến và mô hình quản trị bền vững - những yếu tố then chốt cho quá trình thực hiện các cam kết khí hậu mà Hà Nội đã đưa ra tại COP26.

Ngược lại, Hàn Quốc xem Việt Nam như một cửa ngõ chiến lược để gia tăng hiện diện tại khu vực Đông Nam Á và theo đuổi chính sách "Hướng Nam mới" nhằm giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Với tư cách là nền kinh tế tăng trưởng nhanh, có sự ổn định chính trị và có định hướng rõ ràng về phát triển bền vững, Việt Nam trở thành đối tác lý tưởng để Hàn Quốc mở rộng các sáng kiến P4G, cả về đầu tư, chuyển giao công nghệ lẫn hiện diện chiến lược trong chuỗi giá trị khu vực.

P4G đóng vai trò là nền tảng tăng cường hợp tác công - tư (PPP) trong phát triển xanh và bền vững, đặt trọng tâm vào 5 lĩnh vực: năng lượng, đô thị, nước, thực phẩm và kinh tế tuần hoàn. Việt Nam và Hàn Quốc từ đó, đã và đang từng bước khai thác, mở ra triển vọng dài hạn cho mô hình hợp tác đôi bên cùng có lợi.

Thứ nhất, lĩnh vực năng lượng tái tạo là trọng tâm hợp tác hàng đầu. Hàn Quốc, với thế mạnh về công nghệ gió ngoài khơi, pin năng lượng mặt trời và hệ thống lưu trữ điện thông minh (ESS), đang tích cực chia sẻ kinh nghiệm và đầu tư vào các dự án năng lượng xanh tại Việt Nam. Điển hình là dự án điện gió ngoài khơi Thăng Long Wind, không chỉ giúp Việt Nam đạt các mục tiêu giảm phát thải ròng, mà còn tạo ra không gian phát triển công nghiệp phụ trợ và chuyển giao công nghệ cao.

Thứ hai, hợp tác trong phát triển đô thị bền vững. Việt Nam hiện đứng trước áp lực lớn về đô thị hóa và ô nhiễm môi trường. Hàn Quốc, với kinh nghiệm xây dựng các thành phố xanh thông minh như Songdo hoặc Sejong, có thể đóng vai trò tư vấn và đối tác triển khai các mô hình tương tự tại Việt Nam. Các giải pháp như hệ thống giao thông công cộng thông minh, quy hoạch xanh, nhà ở tiết kiệm năng lượng sẽ là những lĩnh vực ưu tiên.

Thứ ba, ngành nước và xử lý nước thải là lĩnh vực đặc biệt quan trọng khi Việt Nam đang đối mặt với suy thoái nguồn nước và ô nhiễm sông ngòi nghiêm trọng tại các đô thị lớn. Các tập đoàn Hàn Quốc như K-Water đã mở rộng hợp tác với các địa phương Việt Nam trong xử lý nước thải công nghiệp, tái sử dụng nước và quản trị tài nguyên nước bền vững.

Thứ tư, phát triển nông nghiệp thông minh và bền vững là một điểm giao hợp tác đang được thử nghiệm tại nhiều tỉnh. Công nghệ canh tác chính xác (precision agriculture), quản lý chuỗi cung ứng nông sản, kỹ thuật giảm phát thải trong chăn nuôi là các thế mạnh mà Hàn Quốc có thể chuyển giao để giúp Việt Nam thích ứng với biến đổi khí hậu và nâng cao năng suất.

Cuối cùng, kinh tế tuần hoàn - một khái niệm còn mới ở Việt Nam - lại là lĩnh vực Hàn Quốc đã triển khai tương đối thành công trong thập niên qua. Hai bên có thể thúc đẩy hợp tác trong tái chế rác thải nhựa, vật liệu xây dựng xanh và chuyển đổi ngành công nghiệp chế biến chế tạo theo hướng tuần hoàn. Nền tảng này còn gắn kết sâu với khu vực doanh nghiệp, từ đó lan tỏa hiệu ứng đổi mới trong khu vực tư nhân.

Các đại biểu quốc tế tham gia buổi thảo luận về chủ đề chuyển đổi xanh bền vững bên lề Hội nghị thượng đỉnh P4G 2025 tổ chức tại Hà Nội. (Ảnh: Quang Hòa)

Thực tế, hợp tác Việt - Hàn trong P4G

Đầu tiên, chương trình “Hành lang tăng trưởng xanh Việt - Hàn” (Vietnam-Korea Green Growth Corridor), ra đời vào năm 2021 với sự bảo trợ của KOICA và Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam, đã trở thành mô hình hợp tác điển hình trong P4G. Chương trình này tập trung xây dựng chuỗi giá trị carbon thấp tại các khu công nghiệp, đặc biệt tại Bắc Ninh, Hải Phòng và Bình Dương - những địa phương có mật độ đầu tư Hàn Quốc cao. Dự án đã hỗ trợ triển khai công nghệ tiết kiệm năng lượng trong sản xuất, thúc đẩy mô hình tái chế chất thải công nghiệp và từng bước hình thành “cụm công nghiệp tuần hoàn”.

Dự án “Hợp tác chuyển đổi năng lượng bền vững tại Đồng bằng Sông Cửu Long” cũng là một điểm sáng của P4G với việc Việt Nam cam kết đạt trung hòa carbon vào năm 2050. Dưới sự tài trợ của Quỹ P4G và đồng hành của các tổ chức như KIST và VIET (Viện Nghiên cứu Năng lượng Việt Nam), chương trình này đang thúc đẩy áp dụng mô hình hybrid (gió - mặt trời - pin lưu trữ) tại các địa phương ven biển như Bạc Liêu và Sóc Trăng. Qua đó, vừa tạo điều kiện phát triển năng lượng tái tạo vừa góp phần thích ứng với biến đổi khí hậu tại khu vực dễ tổn thương nhất cả nước.

Sáng kiến “K-Startup Xanh tại Việt Nam” nằm trong chuỗi hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực kinh tế xanh và tuần hoàn đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp khởi nghiệp được tiếp cận vốn hạt giống, chương trình huấn luyện từ các viện nghiên cứu Hàn Quốc và cơ hội thử nghiệm giải pháp tại các đô thị Việt Nam. Đáng chú ý, startup Việt trong lĩnh vực xử lý nước thải, tái chế rác thải hữu cơ và thiết bị đo lường chất lượng không khí đã có cơ hội tiếp cận thị trường Hàn Quốc thông qua P4G.

Ngoài ra, hai nước còn đang phối hợp phát triển Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Xanh Việt – Hàn tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc, với vai trò như một đầu mối điều phối các hoạt động nghiên cứu, thí điểm và đào tạo nhân lực liên quan tới công nghệ xanh. Trung tâm này kỳ vọng sẽ trở thành “hub” khu vực, không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn hướng đến xuất khẩu công nghệ sang các nước ASEAN.

Tất cả những điều này cho thấy, P4G hoàn toàn có thể là một không gian hợp tác hứa hẹn hiệu quả cho quan hệ Việt Nam - Hàn Quốc, là công cụ thúc đẩy và thắt chặt hơn nữa quan hệ cùng có lợi giữa hai quốc gia Đông Á này.

Thách thức và triển vọng trong thực tiễn hợp tác

Dù được đánh giá là một mô hình hợp tác tiềm năng, quan hệ Việt - Hàn trong khuôn khổ P4G hiện vẫn đối mặt với nhiều thách thức, từ cả yếu tố thể chế nội tại, mức độ đồng bộ trong chính sách hai bên, lẫn đặc điểm cấu trúc của cơ chế hợp tác đa phương này.

Vấn đề thể chế và chính sách tại Việt Nam vẫn là điểm nghẽn lớn đối với tiến độ thực hiện các dự án P4G, với quy trình phê duyệt kéo dài, thiếu cơ chế phối hợp liên ngành và khó khăn trong giải ngân nguồn vốn ODA. Tình trạng này khiến cho khoảng cách giữa chính sách trung ương và năng lực thực thi tại địa phương ngày càng rõ nét, đặc biệt trong các dự án năng lượng tái tạo và xây dựng hạ tầng tuần hoàn.

Sự bất cân xứng trong năng lực công nghệ và kỹ thuật giữa hai nước cũng ảnh hưởng đến hiệu quả chuyển giao trong P4G. Dù Hàn Quốc luôn cam kết chia sẻ công nghệ cao, nhưng khoảng cách trình độ kỹ thuật, năng lực hấp thụ công nghệ và thiếu hụt nhân lực chất lượng cao tại Việt Nam khiến nhiều dự án chuyển giao rơi vào trạng thái “nửa vời” - kỹ thuật có, nhưng không đủ điều kiện để vận hành. Ngoài ra, chi phí vận hành cao, yêu cầu bảo trì phức tạp cũng là lý do khiến một số sáng kiến xanh chưa thể nhân rộng.

Việc chưa có khung thể chế phối hợp P4G song phương rõ ràng cũng gây ra hạn chế trong việc hợp tác. Dù P4G là một cơ chế đa phương, nhưng Việt Nam và Hàn Quốc vẫn chưa hình thành một định chế chung quản lí các chương trình hợp tác riêng trong khuôn khổ này. Việc các dự án hoạt động phân tán, thiếu tính liên thông và chuẩn hóa khiến kết quả khó đo lường và tổng hợp. Thậm chí, sự chồng chéo giữa các sáng kiến song phương (KOICA, KEXIM) với các chương trình P4G gây ra lãng phí nguồn lực và thiếu tính chiến lược dài hạn.

Yếu tố địa chính trị và ưu tiên đối ngoại cũng ảnh hưởng đến độ ổn định của dòng tài trợ P4G. Với việc Hàn Quốc cần phân bổ ngân sách phát triển cho nhiều khu vực cạnh tranh như châu Phi hay Nam Á, sự duy trì đầu tư vào Đông Nam Á mà trong đó có Việt Nam, phụ thuộc nhiều vào độ ưu tiên trong chính sách Seoul hơn là một cam kết pháp lý ràng buộc.

Hội nghị là điểm hẹn kết nối hiệu quả, thực chất giữa quốc tế với Việt Nam, giữa chính phủ với doanh nghiệp, giữa nhà đầu tư với các doanh nghiệp khởi nghiệp tiềm năng

Có thể thấy, triển vọng phát triển đối tác Việt - Hàn trong lĩnh vực tăng trưởng xanh và chuyển đổi bền vững là khả quan, nhưng cũng không kém phần phức tạp. Các cam kết của Hàn Quốc trong chiến lược “Green New Deal” và chính sách Hướng Nam Mới (NSP) tiếp tục là nền tảng cho việc duy trì dòng vốn hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho Việt Nam. Đồng thời, việc Việt Nam tuyên bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26 đặt ra nhu cầu hợp tác quốc tế ngày càng lớn, với Hàn Quốc. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này thành các chương trình cụ thể, cần một số định hướng chính sách được thúc đẩy trong thời gian tới:

Thứ nhất là vấn đề thể chế hóa cơ chế hợp tác song phương P4G. Thay vì dựa vào các dự án rời rạc theo từng bộ ngành hay doanh nghiệp, cần thành lập một Ủy ban điều phối Việt - Hàn trong khuôn khổ P4G, nhằm giám sát, tích hợp và chuẩn hóa các hoạt động hợp tác. Mô hình này nên có đại diện từ các cơ quan chính phủ, tổ chức Hàn Quốc (như KOICA, KEXIM), khối doanh nghiệp và viện nghiên cứu hai nước. Tiếp đến là việc tăng cường đầu tư vào năng lực nội tại. Việt Nam cần cải thiện khả năng hấp thụ công nghệ cao thông qua nâng cao chất lượng nhân lực, cải cách thủ tục hành chính và thiết lập khung pháp lý ổn định về đầu tư xanh.

Mặt khác, Hàn Quốc nên mở rộng các chương trình hỗ trợ kỹ thuật dài hạn kèm với tài chính, đặc biệt trong các lĩnh vực như hydro xanh, xây dựng tuần hoàn, và logistics carbon thấp. Cùng với đó là sự gắn kết hợp tác P4G với các ưu tiên phát triển quốc gia. Cần đảm bảo rằng các chương trình trong khuôn khổ không “chệch nhịp” với Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia, Chiến lược phát triển năng lượng đến 2045 và các kế hoạch chuyển đổi số trong nông nghiệp, giao thông. Tính liên kết này sẽ giúp các dự án mang tính dài hạn và có khả năng lan tỏa cao hơn. Cuối cùng, quan hệ đối tác P4G Việt - Hàn nên được nâng tầm thành “đối tác xanh chiến lược”, nơi hai bên đồng kiến tạo những mô hình phát triển mới cho châu Á trong kỷ nguyên chuyển đổi sinh thái toàn cầu.

Trong bối cảnh chuyển dịch toàn cầu sang mô hình phát triển bền vững, khuôn khổ P4G mang lại một cơ hội đặc biệt để Việt Nam và Hàn Quốc định hình lại quan hệ hợp tác song phương theo hướng chiến lược hơn. Từ một quan hệ thương mại - đầu tư truyền thống, hai nước đang dần mở rộng sang các lĩnh vực quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, để vượt qua các thách thức thể chế, kỹ thuật và nhận thức, cần một tầm nhìn dài hạn và sự điều phối chính sách chặt chẽ từ cả hai phía. Thành công trong hợp tác P4G không chỉ giúp Việt Nam tiếp cận nguồn lực công nghệ và tài chính xanh, mà còn giúp Hàn Quốc mở rộng ảnh hưởng trong khu vực ASEAN theo cách bền vững hơn. Quan hệ Việt - Hàn trong khuôn khổ P4G, không chỉ là hợp tác kỹ thuật, mà còn là sự đồng hành chiến lược nhằm tạo ra một mô hình phát triển xanh kiểu mẫu cho khu vực và thế giới.