Hợp tác hải quan - cách tiếp cận từ các quốc gia trung chuyển

Hội nghị cấp cao Liên hợp quốc (LHQ) khu vực Á-Âu về Tăng cường hợp tác thuận lợi hóa trung chuyển, thương mại và thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững được Chính phủ Việt Nam và Cơ quan đại diện cấp cao của LHQ về nhóm các nước kém phát triển, các nước đang phát triển không có biển và các nước đảo nhỏ đang phát triển (UN-OHRLLS) tổ chức từ ngày 7-9/3 tại Hà Nội.

Đa dạng cách thức trong kết nối thị trường

Đối với nước Cộng hòa Kyrgyzstan, ông ShamilBerdaliev, Phó Chủ tịch Cơ quan Hải quan Kyrgyzstan cho biết, nước này đã hiện đại hóa các điểm kiểm soát biên giới phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế. Hiện nay, hệ thống dịch vụ hải quan của Kyrgyzstan đang trong quá trình hiện đại hóa nhằm phù hợp với Luật Hải quan của Liên minh Kinh tế Á-Âu. Tính đến nay, tất cả các hoạt động và thủ tục hải quan của Kyrgyzstan đã được tự động hóa bao gồm cả việc trao đổi thông tin, dịch vụ hải quan và quy trình thuế giữa cơ quan hải quan của các nước thuộc Liên minh Kinh tế Á-Âu.

Ông ShamilBerdaliev cho biết thêm, cùng với sự gia nhập của Kyrgyzstan vào Liên minh Kinh tế Á-Âu, lực lượng hải quan của nước này đã tiến hành trang bị các phương tiện kỹ thuật tại các trạm kiểm soát trên lãnh thổ gồm các hệ thống kiểm tra, thiết bị cân trọng lượng, phương tiện phát hiện ma túy… nhằm tạo điều kiện tối đa cho các hoạt động trung chuyển hàng hóa.

Ông Vitalie Vrabie, Vụ trưởng Dịch vụ Hải quan nước Cộng hòa Moldova chia sẻ, là quốc gia có nhiều tiềm năng lớn về trung chuyển hàng hóa, Moldova đang thúc đẩy tương tác và kết nối thị trường với các nước, đặc biệt là các quốc gia khu vực Đông Âu và Tây Âu. Để làm được điều này, Moldova đã xây dựng hệ thống hạ tầng cơ sở đa phương thức, đặc biệt là hạ tầng cơ sở về vận tải như: Phát triển vận tải đường sông với tuyến đường thủy từ sông Danube; ký Hiệp định Mậu dịch tự do với Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Âu

Hiện nay, Moldova có hệ thống quá cảnh hải quan với sự tham gia hợp tác của nhiều quốc gia. Tỉ trọng hàng hoá quá cảnh từ các quốc gia Liên minh châu Âu vào Moldova và qua nước này rất lớn. Khối lượng hàng hóa này được áp dụng hình thức bảo lãnh hàng hoá quá cảnh, bằng chuyển khoản, tiền mặt hoặc thông qua các ngân hàng của Moldova. Hải quan Moldova cũng ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động như: Sử dụng dữ liệu vệ tinh cho hàng hoá quá cảnh, triển khai các hệ thống truy xuất hàng hoá quá cảnh trên máy tính, đặc biệt với những hàng hoá được vận chuyển bằng xe tải.

Chia sẻ một số kinh nghiệm của Thổ Nhĩ Kỳ trong hoạt động hải quan, ông Osman Nuri Beyhan, Phó Vụ trưởng về Quan hệ đối ngoại và EU (Hải quan Thổ Nhĩ Kỳ) cho biết: Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai một số dự án cải tiến nâng cấp cửa khẩu thông qua hình thức xây dựng-vận hành-chuyển giao (BOT). Theo đó, cơ quan hải quan ký hợp đồng với các doanh nghiệp tư nhân để họ xây dựng và kiểm soát cửa khẩu. Sau quá trình xây dựng, vận hành, doanh nghiệp tư nhân chuyển giao lại cho cơ quan hải quan. Thời gian hợp đồng có hiệu lực tuỳ thuộc vào chi phí và yêu cầu của các cơ quan chức năng và nhu cầu của hành khách đi qua cửa khẩu.

Theo ông Osman Nuri Beyhan, Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến sẽ có 8 cửa khẩu theo mô hình này. Thổ Nhĩ Kỳ hy vọng, việc triển khai mô hình sẽ đảm bảo phát triển bền vững qua hỗ trợ thuận lợi hoá và tự do hoá thương mại; giúp các đơn vị vận tải thực hiện các quy trình, thủ tục hải quan đơn giản, giảm thời gian chờ. Đồng thời, lực lượng hải quan Thổ Nhĩ Kỳ cũng duy trì được quan hệ hợp tác hải quan hiệu quả với các quốc gia khác.

Cần sự kết hợp và điều phối tốt

Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Vũ Quang Minh cho rằng các nước phát triển, các tổ chức quốc tế có trách nhiệm với các nước đang phát triển và các nước đang có biển. Hợp tác Bắc – Nam (các nước phát triển và đang phát triển) là trụ cột quan trọng để đạt được những mục tiêu phát triển bền vững. Các nước phát triển nên hỗ trợ các nước không có biển trong lĩnh vực xóa đói giảm nghèo, tăng cường năng lực, cung cấp ODA…

Tại Hội nghị, Trợ lý Bộ trưởng Vũ Quang Minh cũng đã chia sẻ một số kinh nghiệm của Việt Nam trong việc hỗ trợ các nước không có biển, ví dụ như Lào. Theo Trợ lý Bộ trưởng, trong khuôn khổ tiểu vùng sông Mekong đã có nhiều cơ chế hợp tác song phương và đa phương với khoảng 13-15 chương trình hợp tác có sự hỗ trợ của Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc và Ấn Độ. Trong khuôn khổ ASEAN, các thành viên cũng có các dự án hợp tác kết nối cụ thể và nỗ lực cùng nhau thực hiện hiệu quả. Ông Vũ Quang Minh nhận định, ASEAN là mô hình hợp tác điển hình để các nước có thể học tập.

Lào là nước không có biển nhưng là Lào vẫn là nước trung chuyển quan trọng để kết nối Việt Nam với Thái Lan và các nước trong khu vực. Sự hợp tác giữa hai nước Việt – Lào mang lại lợi ích cho cả hai phía. Hiện tại, tuyến xe bus cố định từ Lào tới Việt Nam đang được triển khai nhằm tạo thuận lợi hơn nữa trong việc di chuyển giữa hai nước. Theo ông Vũ Quang Minh, để các dự án được triển khai hiệu quả, Việt Nam cũng như các nước trong khu vực nên có một chính sách kinh tế, đầu tư linh hoạt nhằm thu hút giới đầu tư tư nhân và sự giúp đỡ của các thể chế tài chính toàn cầu.

Ông Nguyễn Nhật Kha, Phó Vụ trưởng Vụ Kiểm soát và Giám sát hải quan (Tổng cục Hải quan Việt Nam) cho rằng, trung chuyển đóng vai trò quan trọng trong vận tải hàng hoá. Việt Nam có nhiều thuận lợi trong thực hiện trung chuyển hàng hoá, đó là ưu thế về vị trí địa lý với đường bờ biển dài, biên giới đường bộ giáp nhiều quốc gia. Hệ thống khung pháp lý và quản lý trung chuyển hàng hoá của Việt Nam đang dần được xây dựng và kiện toàn.

Việc hợp tác quốc tế với các quốc gia láng giềng cũng đang được Việt Nam đẩy mạnh với những thoả thuận trung chuyển song phương với ba nước Trung Quốc, Campuchia và Lào. Bên cạnh đó, Luật Hải quan và Luật Thương mại đang được triển khai tốt với việc ban hành nhiều Nghị định và Thông tư giúp đưa Luật vào thực tiễn cuộc sống.

Ở quy trình kiểm soát hàng hoá trung chuyển, Hải quan Việt Nam yêu cầu có mẫu khai báo về hàng hoá trung chuyển; với những trường hợp hàng hoá khả nghi phải có báo cáo kiểm tra ở cả điểm đi và điểm đến. Từ năm 2014, Hải quan Việt Nam đã đưa vào sử dụng hệ thống hải quan tự động do Chính phủ Nhật Bản hỗ trợ. Theo đó, tất cả các mẫu khai và quá trình thông quan cho hàng hoá trung chuyển đều được thực hiện tự động. Từ năm 2015, Việt Nam cũng thí điểm việc dùng dấu niêm phong điện tử dán vào các thùng hàng để bảo vệ hàng hoá.

Theo ông Nguyễn Nhật Kha, quy trình trung chuyển hàng hóa của Việt Nam vẫn tồn tại một số khó khăn do quy trình hải quan giữa các quốc gia có một số điểm khác biệt. Vì vậy, cần có sự kết hợp và điều phối tốt giữa hải quan của các nước gửi, nước trung chuyển và nước nhận thông qua việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế giữa các quốc gia đối tác để xem xét giải quyết vấn đề một cách thuận lợi và tiết kiệm thời gian.

Ông Nguyễn Nhật Kha tin tưởng, với vị trí địa lý có nhiều ưu thế và khuôn khổ pháp lý đang ngày càng hoàn thiện, việc trung chuyển hàng hoá của Việt Nam nói riêng và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) nói chung sẽ ngày càng thuận lợi hơn, đặc biệt là trung chuyển hàng hoá đường bộ.