| Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh tiếp Đại sứ Nhật Bản Takio Yamada. (Ảnh: Nguyễn Hồng) |
Tháng 12/1995, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN tổ chức tại Thái Lan, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đại diện cho Việt Nam tham dự, Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN. Sự kiện này cùng với việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Mỹ tháng 7/1995, đánh dấu sự trở lại hoàn toàn của Việt Nam với cộng đồng quốc tế, chấm dứt bất ổn kéo dài trong khu vực sau chiến tranh Việt Nam. Việt Nam là quốc gia đầu tiên trong nhóm CLMV gia nhập ASEAN, Nhật Bản nhiệt liệt hoan nghênh bước tiến lịch sử này.
Lịch sử khu vực 25 năm sau đó chứng kiến bước tiến của Việt Nam trong nhiều lĩnh vực trong các vấn đề khu vực. Ban đầu, Việt Nam đóng vai trò tích cực dẫn dắt các nước CLMV giảm khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên ASEAN.
Với vị thế ngày càng gia tăng về kinh tế và ngoại giao, Việt Nam bắt đầu có đóng góp nhiều hơn vào các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội trong khu vực, kết quả là Việt Nam đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN lần đầu tiên vào năm 2010.
Rất ngẫu nhiên là tôi được tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN và các Hội nghị liên quan tại Hà Nội vào tháng 10/2010 với tư cách Đại sứ Nhật Bản tại ASEAN, tôi vô cùng ấn tượng với vai trò Chủ tịch có tầm nhìn của Việt Nam.
Kể từ nhiệm kỳ Chủ tịch năm 2010, Việt Nam ngày càng được chú ý đến với tư cách là đối tác mới nổi trong hợp tác ASEAN nhờ vào sự phát triển kinh tế nhanh chóng cùng việc chủ động đưa ra sáng kiến giải quyết thách thức khu vực, trong đó có vấn đề liên quan đến Biển Đông.
Tôi hân hạnh và may mắn được trở lại Việt Nam trong năm nay với tư cách là Đại sứ Nhật Bản trong lúc Việt Nam một lần nữa đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN với chủ đề của năm là “Gắn kết và Chủ động thích ứng”.
ASEAN hiện đang phải đối mặt với một loạt thách thức, trong đó có khủng hoảng do sự lây lan của đại dịch Covid-19, đây là ưu tiên hàng đầu của mỗi quốc gia trong khu vực cũng như trên thế giới. Nhật Bản sẵn sàng hỗ trợ hết mình cho ASEAN để xử lý khủng hoảng, trong đó có việc thành lập Trung tâm ASEAN về các tình huống y tế công cộng khẩn cấp và dịch bệnh (ASEAN CDC).
Nhật Bản đã triển khai nghiên cứu khả thi đối với Trung tâm nhằm xác định phương án tốt nhất cho khu vực, sẵn sàng hỗ trợ mạnh mẽ Trung tâm, coi đây là dự án tiêu biểu trong quan hệ đối tác ASEAN và Nhật Bản.
Khôi phục kinh tế trong khu vực sau khủng hoảng Covid-19 là một nghị sự chính cần được thảo luận trong các cuộc họp ASEAN năm nay. Chúng ta cần thảo luận những vấn đề trọng tâm như thương mại, đầu tư cũng như khả năng tự cường của chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.
Về khía cạnh chính trị, Nhật Bản hoan nghênh ASEAN thông qua Tài liệu Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (AOIP), hoàn toàn ủng hộ việc triển khai, phối hợp giữa AOIP với sáng kiến của Nhật Bản về Khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở (FOIP), hai văn kiện có nhiều điểm tương đồng như tự do hàng hải, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Hơn nữa, Nhật Bản mong muốn có thảo luận tích cực về Biển Đông và Bắc Triều Tiên trong các diễn đàn của ASEAN năm nay, trong đó có Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS).
Năm 2020 đánh dấu kỷ niệm 5 năm ngày thành lập Cộng đồng ASEAN, cũng là năm triển khai đánh giá giữa kỳ về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. Nhật Bản hy vọng nhiều tiến bộ tích cực sẽ đạt được trong nghị sự quan trọng này của ASEAN.
Như đã đề cập ở trên, tiến trình ASEAN 2020 đòi hỏi phải xử lý nhiều chương trình nghị sự với trách nhiệm to lớn. Tôi cho rằng may mắn là Việt Nam tiếp nhận vai trò Chủ tịch trong một năm rất quan trọng này để đưa tầm nhìn và sự năng động của mình tới ASEAN. Nhật Bản, với tư cách người bạn gần gũi nhất của Việt Nam, sẵn sàng hỗ trợ hết mình giúp Việt Nam đạt được thành công trong năm Chủ tịch.