 |
| Đại sứ Lê Kinh Tài (bên phải) với Tổng Giám đốc UNESCO Koichiro Matsuura. |
Những năm cuối thập niên 1980 là thời điểm Việt Nam phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, cả về kinh tế và sự cấm vận bao vây của Mỹ. Lúc này, sự kiện kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại UNESCO đã cận kề...
Bộn bề khó khăn
Dưới sự chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch, bà Phan Thị Phúc (Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO khi đó) đã trình và đề nghị UNESCO thế giới thông qua Nghị quyết về tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh như một danh nhân văn hóa, anh hùng giải phóng dân tộc. Đại sứ Lê Kinh Tài vinh dự được chắp bút cho dự thảo Nghị quyết.
Ông chia sẻ: "Tôi soạn thảo Nghị quyết bằng tiếng Pháp, sau đó bản thảo được dịch để trình Chính phủ phê duyệt... Nghị quyết vinh danh Chủ tịch Hồ Chí Minh và kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Người được Đại hội đồng UNESCO thông qua năm 1987, tại kỳ họp lần thứ 24. Tổng Giám đốc UNESCO khi đó là một người Senegal, rất có thiện cảm với Việt Nam".
Nghị quyết nêu rõ: "Khuyến nghị các nước thành viên tham gia vào các hoạt động kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng cách tổ chức các sự kiện khác nhau tỏ lòng kính trọng tới Chủ tịch, để tuyên truyền rộng rãi những hiểu biết về sự vĩ đại của tư tưởng và những việc Hồ Chí Minh đã làm cho sự nghiệp giải phóng dân tộc".
Năm 1989, ông Lê Kinh Tài lên đường tới Paris trong vai trò Đại sứ Việt Nam tại UNESCO. Đây chính là thời điểm "nước rút" để chuẩn bị các bước cuối cùng trong việc triển khai tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh tại đây. Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam đang bị Mỹ bao vây cấm vận như vậy thì việc UNESCO tổ chức vinh danh Hồ Chí Minh trở nên vô cùng nhạy cảm. Đặc biệt là khi Mỹ đóng góp 25% kinh phí hoạt động của UNESCO và đã tuyên bố rút khỏi UNESCO với lý do tổ chức này bị chính trị hóa khi thông qua một số nghị quyết tiến bộ.
Quyết tâm sắt đá
Việc tổ chức sự kiện ý nghĩa này lại vấp phải khó khăn mới do diễn biến của tình hình quốc tế như sự sụp đổ của phe XHCN tại Liên Xô và Đông Âu. Lúc này, cả Việt Nam và UNESCO đều có chung một mục tiêu là bình thường hóa quan hệ với Mỹ. Khi đó, Tân Tổng Giám đốc UNESCO Federico Mayor (người Tây Ban Nha) lên thay đã đặt một trong những mục tiêu quan trọng nhất là kéo Mỹ quay lại với UNESCO.
Ông Federico Mayor gặp Đại sứ Việt Nam bày tỏ ý kiến: "Nghị quyết mà Đại hội đồng thông qua về kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Hồ Chí Minh là rất đúng và chúng tôi không có quyền bác bỏ. Nhưng, xin ông Đại sứ báo cáo với Chính phủ Việt Nam là chúng ta nên lấy việc lớn làm đích. Mỹ đang dòm ngó UNESCO mà chúng ta lại kỷ niệm ngày sinh của một chính trị gia thì việc kéo Mỹ trở lại UNESCO sẽ càng khó khăn. Tôi mong các ông tổ chức lễ kỷ niệm này ở trong nước và đổi lại, chúng tôi sẽ dành cho Việt Nam một khoản tài trợ lớn".
Đại sứ Lê Kinh Tài nhớ lại: "Khi tôi báo cáo tình hình về nhà thì trong nước dứt khoát không đồng ý với đề nghị trên và thể hiện quyết tâm tổ chức bằng được sự kiện này. Trước quyết tâm của Việt Nam, UNESCO đành nhượng bộ và đích thân ông Federico đã trực tiếp cùng tôi bàn thảo từng chi tiết của Lễ kỷ niệm để không có bất kỳ vấn đề chính trị nào liên quan đến hoạt động này của UNESCO".
Cuối cùng, sau khi tất cả các công đoạn tổ chức và rà soát hoàn tất thì Tổng Giám đốc Federico xin phép không đến dự sự kiện nhưng cho biết sẽ cử Trợ lý thường trực tới dự kèm theo điều kiện Ban tổ chức không được giới thiệu vị đại biểu này.
Tiền đề tốt đẹp
Ngày diễn ra sự kiện, lực lượng phản động tại Pháp kéo đến rất đông và tìm cách ngăn chặn việc tiến hành sự kiện. Ban tổ chức đã phải bố trí lực lượng bảo vệ như đội võ dân tộc ngụy trang để can thiệp kịp thời khi có vấn đề xảy ra hay đề nghị cảnh sát Paris phải cấm đường để đảm bảo an toàn cho Lễ kỷ niệm.
Và lần đầu tiên trong lịch sử tổ chức sự kiện của UNESCO, máy soi an ninh đã được sử dụng để kiểm tra khách mời nên sự kiện diễn ra chậm hơn so với dự kiến.
Ông Tài cho biết: "Vượt qua tất cả các trở ngại, Lễ kỷ niệm vẫn diễn ra thành công ngoài mong đợi với khoảng 1.500 khách mời đến dự, chật kín cả khán phòng. Tôi vẫn đảm bảo thỏa thuận không giới thiệu Trợ lý thường trực UNESCO với tư cách đại diện Lãnh đạo của tổ chức này tới dự sự kiện nhưng lại mời ông lên tặng hoa. Đó cũng là một cách giới thiệu khéo léo mà ông Federico không trách cứ được".
Cuối buổi Lễ, Trợ lý Tổng Giám đốc UNESCO chia sẻ với Đại sứ Việt Nam: "Chúng tôi phải học tập ông và xin chúc mừng ông. Chúng tôi là người Tây Ban Nha, rất yêu quý Hồ Chí Minh nhưng vì công việc, vì lý do chính trị mà chúng tôi phải làm những việc mà bản thân không muốn làm".
Bản thân Tổng Giám đốc Federico Mayor sau này, khi tới thăm Việt Nam vào năm 1992 cũng chia sẻ ấn tượng tốt đẹp về Việt Nam, đặc biệt, ông coi việc được ngồi cạnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong tiệc chiêu đãi của Chính phủ Việt Nam là "vinh dự lớn nhất trong cuộc đời". Kể từ đó, ông Federico rất ủng hộ Việt Nam và nhiều dự án tài trợ cho Việt Nam được UNESCO thông qua phần nào nhờ mối thiện cảm này.
Còn với Đại sứ Lê Kinh Tài, việc tổ chức thành công Lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh tại UNESCO, gây tiếng vang lớn trong dư luận quốc tế, đã trở thành sự kiện lớn nhất, đáng nhớ nhất trong cuộc đời hoạt động ngoại giao nói chung và hoạt động văn hóa đối ngoại nói riêng của ông.
Liên Châu (ghi)
