Kinh tế Việt Nam 2023: Nhận diện thách thức và động lực tăng trưởng

Tám tháng năm 2023, kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định, lạm phát được kiểm soát, tăng trưởng được thúc đẩy, các cân đối lớn được bảo đảm.

Điểm sáng tăng trưởng

Theo báo cáo của Chính phủ tại phiên họp thường kỳ tháng 8/2023, CPI bình quân tám tháng tăng 3,1%, thấp hơn mục tiêu đề ra (4,5%). Tỷ giá, thị trường ngoại tệ được kiểm soát tốt; mặt bằng lãi suất tiếp tục xu hướng giảm. Thị trường chứng khoán hồi phục. Nợ công, nợ chính phủ, bội chi ngân sách Nhà nước được kiểm soát tốt.

Tính chung tám tháng, Việt Nam xuất siêu gần 20,2 tỷ USD. An ninh năng lượng, an ninh lương thực được bảo đảm; thị trường lao động phục hồi tốt. Đặc biệt, Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) của ngành sản xuất trong tháng Tám đạt 50,5 điểm so với 48,7 điểm vào tháng Bảy; thể hiện lĩnh vực sản xuất được mở rộng với số lượng đơn đặt hàng mới và sản lượng tăng trở lại.

Đầu tư phát triển tiếp tục đạt kết quả tích cực. Giải ngân vốn đầu tư công tám tháng đạt gần 297,7 nghìn tỷ đồng, đạt 42,1% kế hoạch, tăng 2,95%. Tổng vốn FDI đăng ký đạt 18,15 tỷ USD, tăng 8,2% so với cùng kỳ, tổng vốn FDI thực hiện 8 tháng tăng 1,3% và tăng dần hằng tháng.

Tại sự kiện Báo cáo triển vọng kinh tế Việt Nam-VBF Economic Outlook nửa cuối năm 2023 do Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) tổ chức mới đây, ông Nitin Kapoor, đồng Chủ tịch VBF nhận định, mặc dù trong bối cảnh địa chính trị và địa kinh tế toàn cầu nhiều thách thức, khả năng phục hồi tại Việt Nam vẫn là một điểm sáng trong khu vực. Theo ông, tinh thần này có được nhờ sự nỗ lực của các cơ quan chính phủ, các tổ chức tín dụng và cộng đồng doanh nghiệp.

Còn theo ông Andrea Coppola, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng thế giới (WB) tại Việt Nam, những tháng đầu năm 2023, kinh tế Việt Nam ghi nhận tin vui như giải ngân vốn FDI đứng vững và đầu tư công được cải thiện so với nửa đầu năm 2022. Vì vậy, triển vọng với kinh tế Việt Nam khá chắc chắn và đây vẫn là điểm đến hấp dẫn của nhà đầu tư nước ngoài.

Cũng tại đây, Giám đốc Ngân hàng Mizuho Hà Nội Ban Motokatsu cho rằng, Chính phủ Việt Nam có biện pháp can thiệp kịp thời, hiệu quả nên lạm phát ở mức an toàn, thấp hơn các nước khác. Kinh tế dần phục hồi. Các chính sách linh hoạt, kịp thời, hiệu quả như giảm lãi suất điều hành, có cơ chế hỗ trợ bán hàng… có tác động đối với lãi suất.

Việt Nam là nước duy nhất ở Đông Nam Á thực hiện chính sách giảm lãi suất, tuy đồng tiền Việt Nam có mất giá so với USD nhưng ở biên độ chấp nhận được. Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng tín dụng duy trì trong thời gian dài. Lực cầu trong nước có dấu hiệu phục hồi, trong khi Ngân hàng Nhà nước có kế hoạch tăng tín dụng.

Khó chuyển biến nhanh trong ngắn hạn

Bên cạnh những tin vui, kinh tế Việt Nam còn đối mặt không ít khó khăn. Ông Andrea Coppola nhận định, suy giảm trên toàn cầu đang diễn ra rõ rệt, do đó, các đối tác thương mại chính của Việt Nam như: Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Trung Quốc bị ảnh hưởng, nhu cầu về hàng hóa tại các thị trường này đều giảm. Theo WB, kinh tế toàn cầu suy giảm tạo áp lực lên kinh tế Việt Nam, nước vốn có xuất khẩu đóng góp gần một nửa giá trị tăng trưởng.

Ngoài ra, sự gia tăng các yếu tố bất định cũng ảnh hưởng đến sức cầu nội địa. Tăng trưởng doanh số bán lẻ gần đây giảm xuống thấp hơn giai đoạn trước Covid-19 (2019) trong khi đầu tư của khu vực tư nhân giảm mạnh. Sự suy giảm cầu bên ngoài và cầu trong nước yếu đi làm cho tăng trưởng chững lại trong nửa đầu năm 2023. Tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) sáu tháng đầu năm 2023 đạt 3,72%, chỉ cao hơn tốc độ tăng 1,74% của cùng kỳ 2020.

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8/2023, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định, khó khăn, thách thức đặt ra còn rất lớn, phụ thuộc nhiều vào xu hướng, bối cảnh chung toàn cầu, nên khó có thể chuyển biến nhanh trong ngắn hạn.

Trong đó, khó khăn lớn nhất là sản xuất - kinh doanh, doanh nghiệp tiếp tục đối mặt với thách thức về thị trường, dòng tiền và thủ tục hành chính. Tính chung tám tháng, xuất khẩu giảm 10%, nhập khẩu giảm 16,2%… Cùng với đó, thị trường trong nước chưa được thúc đẩy hiệu quả; thị trường bất động sản gặp nhiều khó khăn. Số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường tháng Tám tăng 15,8% so với cùng kỳ. Mức độ tiếp cận vốn tín dụng của doanh nghiệp, người dân còn hạn chế, khó khăn. Tất cả khó khăn này tác động trực tiếp, làm gia tăng áp lực điều hành kinh tế vĩ mô.

Về động lực tăng trưởng trong những tháng cuối năm 2023, WB nhận định, tiêu dùng trong nước tuy chững lại, nhưng vẫn là động lực tăng trưởng. Việc giảm thuế suất thuế GTGT (2%) trong nửa cuối năm 2023 có thể góp phần hỗ trợ tăng trưởng. Ngoài ra, chính sách tăng lương (từ tháng 7/2023) sẽ hỗ trợ tích cực tăng trưởng kinh tế. Theo WB, năm 2023, tăng trưởng kinh tế chưa khởi sắc nhưng sẽ phục hồi dần trong năm 2024 (5,5%) và 2025 (6%).

Trong khi đó, ông Ban Motokatsu cho rằng, kinh tế Việt Nam có độ mở lớn nên sự phát triển gắn liền với tăng trưởng của kinh tế thế giới. Để có thể hỗ trợ các hoạt động cho nền kinh tế, Chính phủ Việt Nam đã có hành động cụ thể hỗ trợ cho ngành bất động sản và xây dựng. Đây là những điểm quan trọng và sẽ là động lực cho tăng trưởng thời gian tới. Theo ông Ban, kinh tế Việt Nam có nền tảng vững chắc, hy vọng từ 2024 trở đi, các yếu tố bất lợi sẽ giảm bớt và kinh tế sẽ tăng tốc trong những năm tiếp theo.

Khuyến nghị giải pháp

Theo Nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023 của Quốc hội và Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 6/1/2023 của Chính phủ, Việt Nam đặt mục tiêu đạt GDP năm 2023 khoảng 6,5%.

Để đạt được mục tiêu này trong bối cảnh khó khăn, thách thức hiện nay là vô cùng khó khăn. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu, kiến nghị Chính phủ những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thời gian tới. Bộ đề xuất tiếp tục tập trung triển khai nhanh, hiệu quả các chủ trương, chính sách của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, các nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ. Trong đó, tập trung thúc đẩy phát triển hiệu quả thị trường trong nước; tranh thủ tối đa cơ hội, xu hướng phục hồi của các thị trường để đẩy mạnh xuất khẩu.

Tiếp tục huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển; đẩy mạnh rà soát, sửa đổi, hoàn thiện cơ chế, chính sách, quy định pháp luật, cải cách hành chính, thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Đặc biệt, Chính phủ cần tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế…

Trong khi đó, WB đưa ra một số khuyến nghị chính sách cụ thể. Với chính sách tài khóa, WB cho rằng, Việt Nam cân nhắc mở rộng Chương trình Phục hồi và phát triển kinh tế qua cải thiện về xác định và lựa chọn đối tượng của chương trình trợ giúp xã hội nhằm tiếp cận người lao động và hộ gia đình bị ảnh hưởng khi kinh tế chững lại.

Việc sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng và Luật Ngân hàng Nhà nước có vai trò hết sức quan trọng nhằm xử lý những yếu kém mang tính cơ cấu. Việt Nam cần củng cố tỷ lệ an toàn vốn của các ngân hàng; tăng cường cơ chế thể chế về giám sát an toàn, can thiệp sớm, xử lý ngân hàng yếu kém và quản lý khủng hoảng. Với chính sách tiền tệ cần phối hợp với chính sách tài khóa.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần cải cách cơ cấu để bảo đảm phục hồi bền vững, trong đó có đầu tư cho truyền tải năng lượng. Khả năng chống chịu biến đổi khí hậu toàn cầu cần tính đến yếu tố thích ứng và giảm thiểu rủi ro biến đổi khí hậu trong quyết định đầu tư, xanh hóa sản xuất qua áp thuế carbon và các công cụ tài khóa khác.

Có thể nói, tám tháng qua, kinh tế Việt Nam vượt qua nhiều khó khăn, gặt hái thành quả tương đối khả quan. Thách thức đang giảm dần, động lực tăng trưởng ngày một tăng. Do đó, cùng với sự nỗ lực vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị và cộng đồng doanh nghiệp, triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam những tháng cuối năm 2023 và 2024 khá tích cực.