Luật dẫn độ: Bảo vệ công dân Việt Nam, ngăn ngừa đối xử thiếu nhân đạo

Tiếp tục Kỳ họp thứ 9, sáng 27/10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Dẫn độ.

Hôm nay (27/10), Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Dẫn độ Quốc hội phê chuẩn đồng chí Lê Hoài Trung giữ chức Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Hôm nay (25/10), Quốc hội làm việc theo chương trình riêng

Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Dẫn độ. (Nguồn: Quốc hội)

Các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành với sự cần thiết ban hành luật, thống nhất cao với nhiều nội dung trình Quốc hội. Các ý kiến cũng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu các quy định về thẩm quyền giữ người trong trường hợp khẩn cấp; về nguyên tắc dẫn độ; xử lý trường hợp nước ngoài từ chối yêu cầu dẫn độ của Việt Nam; trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong chuyển đổi số…

Sớm ban hành Nghị định khung về quản lý hồ sơ dẫn độ điện tử

Quan tâm đến quy định về thẩm quyền giữ người trong trường hợp khẩn cấp, đại biểu Vũ Huy Khánh, đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh thể hiện sự thống nhất cao với nội dung trong báo cáo giải trình, tiếp thu. Theo đó, Điều 33 của dự thảo Luật Dẫn độ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 đã có sự điều chỉnh, sửa đổi quan trọng.

More from WVR
Hôm nay (27/10), Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Dẫn độ

Tên của điều đã thay từ “bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ” thành “giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ” để bảo đảm đồng bộ với quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 và phù hợp với tính chất của việc giữ người trong trường hợp này.

Đại biểu đồng tình với quy định tại khoản 4 Điều 33 giao Chính phủ quy định chi tiết điều này, nhưng để bảo đảm tính khả thi và phù hợp với tính chất của hoạt động này, đại biểu cho rằng cần tiếp tục nghiên cứu thẩm quyền giữ người trong trường hợp khẩn cấp.

Theo đó, để đối tượng không bỏ trốn và thực hiện cam kết có trách nhiệm của Việt Nam trong các điều ước quốc tế và trong cộng đồng quốc tế, đây là vấn đề liên quan đến quyền con người, nên cần quy định có tính chất khái quát, tính nguyên tắc về nhóm cơ quan có thẩm quyền giữ người trong trường hợp khẩn cấp.

“Khi quy định thẩm quyền này cho các nhóm chức danh như vậy, cũng có cơ chế để giao quyền giữa cấp trưởng cho cấp phó để thực hiện và cấp phó thực hiện thì phải chịu trách nhiệm hoàn toàn theo quy định pháp luật và người giao quyền cho mình”, ĐBQH Vũ Huy Khánh đề nghị.

Về nơi giữ người trong trường hợp khẩn cấp, dự thảo luật quy định: Nơi giữ người trong trường hợp khẩn cấp là cơ sở lưu trú người nước ngoài chờ xuất cảnh theo quy định của pháp luật Việt Nam. Theo đại biểu, quy định như vậy chưa thực sự phù hợp, bởi cơ sở lưu trú cho người nước ngoài theo quy định pháp luật Việt Nam hiện nay chỉ có một số cơ sở được thành lập theo Nghị định số 142 từ năm 2021.

Nhưng chỉ có ở một số khu vực, không phải có tại tất cả các địa phương trên toàn quốc. Hơn nữa, tình huống phát sinh yêu cầu giữ người có thể xảy ra bất cứ đâu và cần phải thực hiện ngay.

Vì vậy, nếu quy định cứng như dự thảo luật sẽ khó khăn trong quá trình áp dụng trên thực tế; đề nghị chỉ nên quy định đối tượng này sẽ được giữ tại cơ sở lưu trú theo quy định của pháp luật Việt Nam. Cơ quan công an có trách nhiệm bảo đảm an toàn tuyệt đối cho những đối tượng này trong thời gian bị giữ.

Về các trường hợp có thể bị dẫn độ tại khoản 1, Điều 7, dự thảo luật quy định dẫn độ với tội danh có hình phạt tù từ 1 năm trở lên.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, mức định lượng này quá thấp, dễ dẫn đến mở rộng phạm vi dẫn độ, cả với các hành vi ít nghiêm trọng. Do đó, đại biểu đề nghị ban soạn thảo xem xét nâng ngưỡng hình phạt tối thiểu lên từ 2 năm tù trở lên.

Quy định như vậy vừa phù hợp với thông lệ của nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore; vừa bảo đảm hiệu quả hợp tác tư pháp, vừa tránh lãng phí nguồn lực hành chính cho các vụ việc nhỏ; đồng thời, thể hiện chính sách nhân đạo, chỉ dẫn độ đối với hành vi có tính nguy hiểm thực sự cho xã hội.

Về trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong chuyển đổi số tại Điều 17, dự thảo luật đã giao cho Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan triển khai chuyển đổi số trong công tác dẫn độ. Đây là quy trình tiến bộ, song đại biểu đề nghị làm rõ chuẩn dữ liệu bảo mật và thẩm quyền xử lý dữ liệu xuyên biên giới.

Do đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh đề nghị giao Chính phủ sớm ban hành Nghị định khung về quản lý hồ sơ dẫn độ điện tử, bảo đảm vừa bảo mật an ninh quốc gia, vừa tương thích chuẩn dữ liệu của INTERPOL và ASEANAPOL.

"Đây là điểm mang tính đột phá chiến lược, đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong số hóa hoạt động tư pháp quốc tế", đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nói.

Yếu tố tình trạng sức khỏe không phải bất biến

Đối với các trường hợp từ chối dẫn độ tại khoản 1, Điều 41, đại biểu đánh giá cao quy định hiện nay đã bao quát các căn cứ từ chối pháp lý, như bảo vệ công dân Việt Nam, ngăn ngừa đối xử thiếu nhân đạo.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị ban soạn thảo xem xét bổ sung thêm căn cứ tình trạng sức khỏe đặc biệt hoặc bệnh hiểm nghèo của người bị yêu cầu dẫn độ, để thể hiện chính sách nhân đạo; đồng thời phù hợp với thông lệ của Liên hợp quốc về quyền con người trong dẫn độ và tị nạn.

Cho ý kiến về cơ chế liên quan hình phạt tử hình tại Điều 14, dự thảo luật quy định không thi hành án tử hình khi có yêu cầu của nước ngoài phải có ý kiến của Chủ tịch nước. Một số đại biểu chưa đồng tình với thẩm quyền này, do đó đề nghị bổ sung rõ cơ chế phối hợp, trình tự, thời hạn để tránh bị chậm trễ.

Ban soạn thảo cần xem xét quy định cụ thể về thời hạn phản hồi của Chủ tịch nước kèm theo quy định liên thông giữa Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Văn phòng Chủ tịch nước. Bởi, trong quan hệ hợp tác quốc tế, thời hạn phải phản hồi thể hiện uy tín và năng lực pháp lý của quốc gia, nếu chậm trễ sẽ ảnh hưởng đến tính tin cậy của Việt Nam trong thực hiện điều ước quốc tế song phương, đa phương.

Tại phiên họp, thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra dự án Luật Dẫn độ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đã giải trình một số nội dung đại biểu nêu.

Về ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung tình trạng sức khỏe của người bị yêu cầu dẫn độ để từ chối dẫn độ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, nếu tiếp thu nội dung này thành một lý do để có thể từ chối dẫn độ sẽ rất dễ bị lạm dụng.

Bởi, yếu tố tình trạng sức khỏe là một yếu tố không phải bất biến, nếu kiểm soát không tốt rất dễ bị lạm dụng cái yếu tố này. Do đó, khoản 2 Điều 36 cũng đã quy định lý do bất khả kháng, lý do chính đáng có thể là kéo dài thời gian chuyển giao sau khi có quyết định chuyển giao dẫn độ.

Đối với ý kiến của đại biểu về khái niệm dẫn độ có chuyển giao tài sản của người bị dẫn độ hay không, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khẳng định Điều 37 của dự thảo Luật Dẫn độ đã quy định rất cụ thể về chuyển giao tài liệu đồ vật, tài sản của người bị dẫn độ.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng khẳng định, dự thảo Luật Dẫn độ là vấn đề mới trong tiếp cận xây dựng pháp luật, luật chỉ quy định khái quát những vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội. Những vấn đề chi tiết về trình tự, thủ tục, thủ tục hành chính, những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, các cơ quan liên quan.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, cơ quan chủ trì thẩm tra tiếp tục phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, vấn đề gì thuộc thẩm quyền của Quốc hội sẽ cố gắng quy định cụ thể trong luật…