Một thoáng văn học Thụy Điển: Swedenborg, vị tiên tri phương Bắc [Kỳ cuối]

Hữu Ngọc
Swedenborg thấy Thượng đế ở khắp nơi. Sự sinh tồn, theo ông, là sự vươn lên cao của linh hồn, từng giai đoạn một tiến tới sự hoàn hảo tuyệt đối.
Theo dõi Baoquocte.vn trên

Nhà thần học thần bí

Năm ông 55 tuổi (1743), cuộc đời của Swedenborg qua một bước ngoặt. Cho đến khi qua đời vào tuổi 84, ông dần dần rời bỏ nghiên cứu khoa học mà dốc tâm vào thuyết thần bí và tôn giáo. Năm 57 tuổi, ông xin thôi tất cả các trách nhiệm chính quyền.

Ông cho biết: "Vào năm 1743, Chúa hiện ra với tôi, kẻ nô bộc của Người; Người đã mở mắt cho tôi thấy thế giới tâm linh. Người đã ban cho tôi, cho tới nay, khả năng giao tiếp với các thần linh và thiên thần". Mãi đến năm 1745, ông vẫn còn tiếp tục làm nốt một công trình khoa học. Nhưng từ năm 1736, ông đã cảm thấy mình ở một trạng thái hơi chóng mặt, thấy có lóe sáng, thiu thiu ngủ với cảm giác lâng lâng.

Về sau, những giấc mộng ghi lại trong Nhật ký những giấc mơ đã chuyển đề tài, mang màu sắc tình dục, nhưng khi thức thì tác giả lại không cảm thấy thèm muốn tình dục. Ngoài mộng, có lúc ông đã thấy những cảnh linh ảo trong khi xuất thần.

Swedenborg thấy Thượng đế ở khắp nơi. Sự sinh tồn, theo ông, là sự vươn lên cao của linh hồn, từng giai đoạn một tiến tới sự hoàn hảo tuyệt đối. Sự tiến triển tinh thần ấy xuất phát từ Thượng đế và Swedenborg muốn đưa con người trở lại với Thượng đế. Học thuyết của ông có một số điểm khiến người ta nghĩ tới nhà thần học và cổ sinh vật Pháp Teilhard de Chardin với thuyết tiến hóa phiếm thần luận.

Một luận điểm khác của Swedenborg là thuyết tương ứng. Ông cho là mọi thứ trần gian đều tương ứng với một thứ đúng như vậy trong lĩnh vực tinh thần và lĩnh vực thiêng liêng siêu nhiên của Chúa. Swedenborg phân biệt ba loại tương ứng: tương ứng hài hòa giữa vật chất và giác quan cùng trí tuệ, tương ứng biểu hiện nhằm vào những truyện biểu tượng của Kinh thánh và tương ứng ngụ ngôn bao gồm những truyền thuyết thời Thượng cổ, thơ ca tượng trưng và cả thế giới mộng mị. Chính thuyết tương ứng của Swedenborg đã khơi nguồn cảm hứng cho mạch thơ và nghệ thuật hiện đại.

Swedenborg miêu tả thế giới tâm linh trong nhiều tác phẩm. Tập Nhật ký những giấc mơ (Dromboken) mãi đến giữa thế kỷ XIX, khoảng mấy chục năm sau khi ông mất, mới được xuất bản. Tác giả ghi lại những giấc mơ và mộng ảnh trong giai đoạn khủng hoảng tâm linh ở Hà Lan.

Swedenborg cố gắng đoán mộng để tìm con đường thoát ra khỏi nơi tối tăm của tâm hồn. Trong tác phẩm nói trên, Swedenborg đã phát hiện ra tính chất phi lý tính và luôn luôn biến đổi của mộng mị, báo hiệu vở kịch Giấc mơ nổi tiếng của Strindberg và trào lưu hiện thực sau này. Những giấc mộng do ông ghi lại có thể sử dụng làm tư liệu nghiên cứu hiện đại, nhất là khi chúng có liên quan đến những công việc khoa học hàng ngày của ông.

Thí dụ như giấc mộng này: "... Sau đó tôi tới một nơi tứ phía có vực thẳm và tôi phải đi vòng. Rồi tôi đến một lùm cây tuyệt vời có những cây sung rất đẹp về hình dáng và cách sắp xếp; trên một cây, hình như còn lại những quả khô. Quanh lùm cây có những ngôi mộ, không phải về phía tôi. Tôi muốn đi qua một chiếc cầu ở trên một mảnh đất cao có cỏ, nhưng không dám vì nguy hiểm. Tôi thấy cách đấy không xa có một tòa lâu đài to đẹp mà tôi muốn ở một bên chái. Tôi nghĩ là tôi luôn nhìn thấy lùm cây và những nấm mồ. Có một cửa sổ mở xa tít ở một chái là nơi tôi muốn có phòng ở. Thế có nghĩa là vào ngày chủ nhật, tôi phải sống tâm linh, đó là lùm cây tuyệt vời. Tòa lâu đài hẳn phải là cấu trúc tác phẩm của tôi nhằm vào lùm cây mà tôi định gộp vào với lâu dài".

Trong những năm khủng hoảng tinh thần, Swedenborg còn viết một tác phẩm thuần túy văn học duy nhất De cultu et amore Dei (1745). Ông kể lại câu chuyện Chúa tạo ra vũ trụ. Thiên đường và con người đầu tiên xuất phát từ quả trứng của thế giới được tinh thần thánh linh làm cho thụ thai.

Những tác phẩm triết lý tôn giáo về sau cũng viết bằng tiếng Latinh thiên về miêu tả, nhưng cũng có nhiều hình ảnh tâm linh. Tập Diarium Spirituale là cuốn nhật ký tâm linh (xuất bản sau khi tác giả mất). Những tư tưởng thần linh của ông đều mang tính chất con người là trung tâm. Những hồn người chết vẫn tiếp tục sống với những nhiệm vụ xã hội như ở trần gian, nhưng dưới hình thức cao hơn, thuần khiết hơn. Tùy theo đạo đức, con người sẽ ở trên trời hay dưới địa ngục. Trời sẽ là một xã hội lý tưởng, nơi các hồn làm tuyền những việc có ích. Đó là một xã hội không tưởng vừa thực tế, vừa đầy nhân ái.

Swedenborg phản ánh những hoài bão của triết học ánh sáng, vừa muốn theo một hệ thống logic, vừa muốn có chủ nghĩa nhân đạo căn cứ vào lẽ phải thông thường, hoài bão ấy lại được thể hiện dưới hình thức thần bí. Ông miêu tả một địa ngục kinh khủng, đó là một thế giới vui trống rỗng và tuyệt vọng, những hình ảnh gợi lên khiến độc giả nghĩ đến tác phẩm bất hủ của Dante.

Năm 1771, Swedenborg đi Anh theo dõi việc in tác phẩm lớn cuối cùng của ông. Tháng Giêng năm sau, ở London, ông gặp John Wesley, Giáo chủ giáo phái Vệ lý (Methodism). Ông này sắp đi thuyết giáo và hẹn sẽ gặp lại Swedenborg sáu tháng sau. Swedenborg đáp: "Chúng ta sẽ không gặp nhau ở thế gian này, tôi đã chết ngày 29/3 năm nay". Quả nhiên, Swedenborg chết ở London đúng ngày đó.

Năm 1908, chính phủ Thụy Điển cho đưa hài cốt của ông về an táng ở nhà thờ lớn Uppsala. Hội Swedenborg được lập năm 1910 ở London đã xuất bản những tác phẩm của ông.

Một thoáng văn học Thụy Điển: Thư viện Hoàng gia

Một thoáng văn học Thụy Điển: Thư viện Hoàng gia

Thư viện Hoàng gia (Kungl Biblioteket), ở Stockholm nguyên là thư viện riêng của các vua và nữ vương của dòng họ Vasa.

Một thoáng văn học Thụy Điển: Linné-nhà thực vật học, nhà văn du ký

Một thoáng văn học Thụy Điển: Linné-nhà thực vật học, nhà văn du ký

Du khách đến thủ đô Stockholm của Thụy Điển muốn tới Thư viện Hoàng gia thường qua một phố giàu ở trung tâm mang tên ...

Một thoáng văn học Thụy Điển: Swedenborg, vị tiên tri phương Bắc [Kỳ 1]

Một thoáng văn học Thụy Điển: Swedenborg, vị tiên tri phương Bắc [Kỳ 1]

“Triết học và tư duy Thụy Điển nói chung được đánh dấu bởi chủ nghĩa kinh nghiệm, logic và chịu ảnh hưởng thực chứng luận”, ...

Triển lãm giao lưu mỹ thuật giữa Hải Phòng và Gwangju, Hàn Quốc

Triển lãm giao lưu mỹ thuật giữa Hải Phòng và Gwangju, Hàn Quốc

Tối 15/10, tại Trung tâm Thông tin Triển lãm và Điện ảnh Hải Phòng diễn ra Triển lãm mỹ thuật trưng bày 100 bức tranh ...

Thi sáng tác về nhân vật trong các tác phẩm văn học nổi tiếng của châu Âu

Thi sáng tác về nhân vật trong các tác phẩm văn học nổi tiếng của châu Âu

Hiệp hội các Viện Văn hóa và các Đại sứ quán châu Âu (EUNIC) phối hợp với trường THCS và THPT Nguyễn Tất Thành (Hà ...

Đọc thêm

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3 - kết quả xổ số ngày 29 tháng 3. trực tiếp kết quả xổ số miền Nam 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xo so mien nam. SXMN ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3 - xổ số hôm nay 29/3. trực tiếp xổ số miền Trung 29/3/2024. kết quả xổ số miền Trung hôm nay. xổ số miền Trung thứ 6. SXMT ...
XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3 - Trực tiếp xổ số miền Bắc 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ ...
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Được tổ chức từ ngày 15-17/2 Âm lịch hằng năm, Lễ hội Tây Thiên diễn ra nhiều hoạt động phong phú, thu hút số lượng du khách tới hành hương, chiêm bái.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động