Mỹ đang 'hụt hơi' trong cuộc đua vũ khí siêu thanh với Trung Quốc và Nga?

Bị trì hoãn, thất bại về công nghệ và thiếu chiến lược rõ ràng, chương trình vũ khí siêu thanh của Mỹ đang "kém phong độ" trông thấy so với Trung Quốc và Nga.

Thông điệp từ thỏa thuận đất hiếm ở Ukraine Đối thủ tiềm tàng của đồng USD xuất hiện, 'đòn phủ đầu' của ông Trump muốn trừ hậu họa từ trứng nước? Mỹ tuyên bố muốn NATO 'vĩ đại trở lại', liên minh quân sự tung hai sáng kiến tăng cường phòng thủ

Mỹ đang bị tụt lại trong cuộc đua vũ khí siêu thanh với Trung Quốc và Nga?

Chương trình vũ khí siêu thanh của Mỹ dường như không thể cất cánh. (Nguồn: X)

Vũ khí siêu thanh hứa hẹn khả năng chiến đấu thay đổi cuộc chơi, nhưng quân đội Mỹ đang gặp phải những sai sót về công nghệ chưa được giải quyết, lỗ hổng trong hiệu suất hoạt động và rủi ro chiến lược trong lĩnh vực này.

Nhiều thách thức đặt ra

Trong tháng 2, Cơ quan nghiên cứu Quốc hội Mỹ (CRS) đã công bố báo cáo cho biết, mặc dù Washington đã tăng cường nỗ lực phát triển vũ khí siêu thanh, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi quan trọng về hiệu suất hoạt động của chúng trong các tình huống thực tế.

Trong khi các đối thủ là Nga và Trung Quốc được cho là đã triển khai các phương tiện lướt siêu thanh (HGV), thì Mỹ vẫn tập trung vào các hệ thống vũ trang thông thường đòi hỏi độ chính xác cao hơn và công nghệ tiên tiến hơn. Tuy nhiên, không có hệ thống vũ khí siêu thanh nào của Mỹ đạt được trạng thái hoạt động đầy đủ và các mẫu thử nghiệm vẫn chỉ đang được đánh giá.

Ở Mỹ, một số người vẫn đặt ra câu hỏi về sự cần thiết của những vũ khí này so với vai trò nhiệm vụ chưa xác định và chi phí cao của chúng.

Trong khi đó, những tiến bộ của các đối thủ trong công nghệ siêu thanh làm dấy lên lo ngại xói mòn vị thế của Mỹ.

Mặc dù Washington đã ngân sách tăng đáng kể lên 6,9 tỷ USD cho nghiên cứu siêu thanh trong năm tài chính 2025, nhưng các vấn đề xung quanh việc phát hiện, phòng thủ và khả năng bảo vệ diện rộng chống lại các mối đe dọa siêu thanh vẫn chưa được giải quyết. Các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện nay của Mỹ không được trang bị tốt để chống lại các mối đe dọa siêu thanh, vì các vũ khí vốn chỉ được chế tạo để tránh các phương thức theo dõi và đánh chặn thông thường.

Các nhà phân tích tranh cãi về tính hữu ích của các khoản đầu tư này, trong khi Quốc hội Mỹ phải cân bằng giữa việc tăng cường khả năng tấn công và phòng thủ siêu thanh trước các mối đe dọa ngày càng gia tăng của các đối thủ.

Sự mơ hồ này làm phức tạp phép tính chiến lược của Bộ Quốc phòng Mỹ, đòi hỏi các biện pháp kiểm soát vũ khí mới hoặc các chiến lược giảm thiểu rủi ro.

Ở cấp độ chiến thuật

Tác giả Andreas Schmidt đề cập trong một bài báo của Military Review vào năm 2024 rằng, vũ khí siêu thanh mang lại những lợi thế đáng kể thông qua tốc độ cao, khả năng cơ động và khả năng sống sót vì chúng có thể đạt tốc độ vượt quá Mach 5, giảm thiểu thời gian phản ứng của hệ thống phòng thủ của đối phương và giảm khả năng đánh chặn.

Vũ khí siêu thanh còn có thể tránh được hệ thống phòng thủ tên lửa ngoài khí quyển bằng cách hoạt động trong khí quyển ở độ cao 20-60 km và có thể thực hiện các động tác phản ứng và có kế hoạch để tránh các máy bay đánh chặn trong khi vẫn tạo ra các tác động nhanh và chính xác.

Tuy nhiên, trong bài viết trên Defense One vào tháng 1/2022, tác Joshua Pollack đề cập các cuộc thử nghiệm vũ khí siêu thanh của Mỹ thường thất bại vì lịch trình phát triển quá mức và công nghệ chưa hoàn thiện.

Bài viết chỉ rõ, việc Bộ Quốc phòng Mỹ vội vã tạo mẫu và thử nghiệm các loại vũ khí này đã dẫn đến thiết kế kém, thử nghiệm không đầy đủ và giám sát không đầy đủ. Các cuộc thử nghiệm thất bại liên quan đến Vũ khí phản ứng nhanh phóng từ trên không AGM-183 (ARRW) và Vũ khí siêu thanh tầm xa (LRHW) của quân đội Mỹ, cùng với một cuộc thử nghiệm bị hủy vào tháng 3/2023 do sự cố về pin, đã nêu bật những thách thức này.

Mặc dù gặp nhiều trở ngại, tác giả Francis Mahon và Punch Moulton lập luận trong một bài viết vào tháng 1/2025 rằng, việc áp dụng phương pháp "thất bại nhanh" là rất quan trọng đối với sự thống trị của tên lửa Mỹ. Phương pháp này bao gồm thử nghiệm nhanh, học hỏi từ những thất bại và cải tiến lặp đi lặp lại, cũng như đẩy nhanh quá trình đổi mới và tiến bộ công nghệ. Việc thử nghiệm thường xuyên và chấp nhận thất bại cho phép Mỹ nhanh chóng thích nghi và nâng cao năng lực siêu thanh của mình, bảo đảm luôn đi trước các đối thủ ngang hàng như Trung Quốc và Nga.

Ngay cả khi Mỹ tăng tốc chương trình vũ khí siêu thanh, tác giả David Wright và Cameron Tracy đã đề cập trong bài báo trên tờ Bulletin of the Atomic Scientists vào tháng 3/2024 về những thách thức về độ chính xác và gián đoạn liên lạc trong quá trình bay. Bài báo cho rằng những vấn đề này làm hỏng các thiết bị điện tử nhạy cảm và ảnh hưởng đến các hệ thống nhắm mục tiêu. Lực cản lớn trong quá trình bay ở độ cao thấp cũng có thể làm chậm vũ khí siêu thanh, khiến chúng trở thành mục tiêu dễ dàng hơn cho các hệ thống phòng thủ tên lửa.

Trong khi đó, tác giả Shawn Rostker lập luận trong một bài viết trên RealClear Defense, chi phí cao của vũ khí siêu thanh không bảo đảm cho lợi ích chiến thuật của chúng. Ông Rostker nhận định, tên lửa hành trình hoặc máy bay không người lái (UAV) là đủ cho nhiều nhiệm vụ.

Ở cấp độ hoạt động quân sự

Mỹ phải tích hợp tên lửa siêu thanh để chống lại các chiến lược chống tiếp cận/chống xâm nhập khu vực (A2/AD) và bảo đảm khả năng phục hồi chỉ huy và kiểm soát trước sự can thiệp của đối phương.

Trong một bài viết trên RealClear Defense vào tháng 1/2025, tác giả Mahon và Moulton cho rằng tên lửa siêu thanh có hiệu quả khi chống lại cách tiếp cận A2/AD do có thể phá vỡ và vô hiệu hóa các hệ thống phòng không tích hợp từ xa và vượt qua các hệ thống chống hạm tầm xa, mang lại sự tự do hoạt động hơn cho lực lượng không quân và hải quân Mỹ.

Tuy nhiên, chuyên gia Heather Penney đánh giá trong bài báo trên tạp chí Air & Space Forces tháng 5/2023 rằng, 'chuỗi tiêu diệt' (các bước cần thiết để phát hiện và tấn công mục tiêu) của Mỹ dễ bị tổn thương do phụ thuộc vào các thành phần được kết nối với nhau.

Trung Quốc đã phát triển các phương tiện để gây nhiễu mạng/cảm biến và đánh bại vũ khí ở giai đoạn cuối của cuộc tấn công, có khả năng phá vỡ "chuỗi tiêu diệt" ở mọi bước.

Ở cấp độ chiến lược

Mỹ phải đánh giá sự cần thiết của vũ khí siêu thanh vũ trang hạt nhân để răn đe chiến lược chống lại các hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến, đồng thời kiểm soát rủi ro tính toán sai lầm và leo thang chạy đua vũ trang.

Mặc dù Mỹ hiện tập trung vào vũ khí siêu thanh vũ trang thông thường, nhưng tác giả Stephen Reny trong bài viết trên Quý san Nghiên cứu chiến lược năm 2020 (Strategic Studies Quarterly) rằng, Mỹ có thể coi vũ khí siêu thanh vũ trang hạt nhân là cần thiết để chống lại các hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo (BMD) tiên tiến và khôi phục khả năng tấn công "phương án thứ hai" đáng tin cậy đối với kho vũ khí hạt nhân đang hiện đại hóa của Trung Quốc và Nga. Theo tác giả Stephen Reny, vũ khí siêu thanh vũ trang hạt nhân có thể vượt qua các hệ thống phòng thủ tên lửa, bảo đảm khả năng trả đũa đáng tin cậy và duy trì sự ổn định răn đe toàn cầu.

Tuy nhiên, tác giả Shannon Bugos và Kingston Reif lập luận trong báo cáo của Hiệp hội Kiểm soát vũ khí (ACA) vào tháng 9/2021 rằng vũ khí, siêu thanh thách thức sự ổn định an ninh chiến lược bằng cách làm tăng nguy cơ leo thang và chạy đua vũ trang.

Tốc độ và khả năng cơ động của vũ khí siêu thanh làm giảm thời gian phản ứng, làm phức tạp việc đánh giá mối đe dọa và tăng khả năng tính toán sai lầm. Loại vũ khí này có thể tạo ra rủi ro thông qua sự mơ hồ về mục tiêu và đầu đạn, trong đó các cuộc tấn công sử dụng đầu đạn kép có thể bị nhầm là các cuộc tấn công hạt nhân.

Chương trình vũ khí siêu thanh trì trệ đang khiến Mỹ tụt lùi trong cuộc đua với các đối thủ. Liệu Washington có thể vượt qua những thách thức và bắt kịp tốc độ của các đối thủ hay không?

Hơn cả một cuộc chạy đua vũ trang, cuộc cạnh tranh vũ khí siêu thanh đang định hình cuộc cạnh tranh địa chính trị ngày nay và Mỹ phải quyết định xem có nên tăng tốc, hiệu chỉnh hay suy nghĩ lại về cách tiếp cận của mình trước khi quá muộn.