Ngoại giao kinh tế: Linh hoạt trong bối cảnh mới

Điểm sáng tăng trưởng kinh tế

Trong môi trường toàn cầu rất thách thức, Việt Nam đã thực hiện thành công mục tiêu “kép”. Cộng đồng quốc tế đánh giá Việt Nam là một trong những nước thành công nhất trong phòng chống dịch Covid-19, đồng thời duy trì tăng trưởng dương 2,91% năm 2020. Xuất nhập khẩu tiếp tục là điểm sáng với tổng kim ngạch đạt 543,9 tỷ USD, tăng 5,1%.

Vốn FDI thực hiện đạt 20 tỷ USD năm 2020, tuy giảm 2% nhưng là kết quả rất khả quan so với mức giảm của đầu tư toàn cầu lên tới 42%. Môi trường kinh doanh không ngừng được cải thiện thể hiện qua vị trí xếp hạng ngày càng tích cực về chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu, đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững…

Việc mở rộng, làm sâu sắc quan hệ với các nước, nhất là các nước láng giềng, khu vực, các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện đóng góp quan trọng giữ vững môi trường hòa bình, ổn định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Tăng cường tìm kiếm, thu hút nguồn lực cho phát triển đất nước

Trong bối cảnh dịch Covid-19 tác động mạnh đến triển khai các hoạt động đối ngoại, Ban Chỉ đạo Ngoại giao kinh tế(NGKT), do Thứ trưởng Thường trực Bùi Thanh Sơn làm Trưởng ban, đã nhanh chóng thích ứng, linh hoạt điều chỉnh Kế hoạch NGKT phù hợp với bối cảnh mới.

Vụ Tổng hợp Kinh tế với vai trò Thường trực Ban chỉ đạo đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan và cơ quan đại diện triển khai đồng bộ nhiều biện pháp cụ thể và đạt được một số kết quả quan trọng trong thu hút nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế.

Thứ nhất, tăng cường thu hút FDI chất lượng cao, chủ động lồng ghép các nội dung về hợp tác đầu tư trong các hoạt động đối ngoại song phương và đa phương, nhất là các hoạt động ngoại giao trực tuyến, điện đàm của lãnh đạo cấp cao, qua đó thúc đẩy các biện pháp duy trì chuỗi cung ứng, tìm hiểu quan tâm, ý định của các doanh nghiệp, tập đoàn trong việc chuyển dịch sản xuất.

Từ góc độ đối ngoại, Bộ Ngoại giao đã tham mưu, phục vụ Tổ Công tác hợp tác đầu tư nước ngoài do Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh làm Tổ trưởng chỉ đạo triển khai một số giải pháp cụ thể như: chủ động tiếp cận, vận động các tập đoàn lớn, có tiềm lực tài chính, công nghệ nguồn đang tính toán dịch chuyển đầu tư; tham mưu xây dựng các quy định, chính sách ưu đãi có chọn lọc để thu hút đầu tư trong hình thành các chuỗi sản xuất có giá trị gia tăng cao, các trung tâm R&D, đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, tăng cường liên kết giữa khu vực FDI với doanh nghiệp trong nước…

Các đơn vị của Bộ Ngoại giao đã chủ trì, phối hợp triển khai nhiều hoạt động xúc tiến đầu tư đa dạng, kết hợp cả trực tuyến và trực tiếp như:

(i) Hội nghị xúc tiến đầu tư trực tuyến với hơn 1.000 doanh nghiệp Nhật Bản (ngày 9/7), Hội nghị Thượng đỉnh doanh nghiệp Việt - Mỹ (ngày 9/10), Diễn đàn doanh nghiệp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (ngày 28-29/10), các sự kiện Gặp gỡ Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản…

(ii) Chủ động tiếp cận một số nguyên lãnh đạo có uy tín và ảnh hưởng trong giới doanh nghiệp như cựu Thủ tướng Anh Tony Blair, cựu Phó Thủ tướng Đức Philipp Rosler nhằm tranh thủ tư vấn, thu hút đầu tư có chất lượng cao từ châu Âu.

(iii) Đề xuất nhiều chương trình, sáng kiến hợp tác đầu tư trong các khuôn khổ đa phương, nổi bật là Kế hoạch hành động Hà Nội về tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN và kết nối chuỗi cung ứng trong bối cảnh dịch Covid-19, thúc đẩy sáng kiến về phục hồi chuỗi cung ứng khu vực trong APEC…

Các hoạt động nói trên đã góp phần kết nối thành công nhiều thỏa thuận kinh tế - thương mại – đầu tư trị giá hàng tỷ USD, cụ thể như nhân chuyến thăm của Thủ tướng Nhật Bản tới Việt Nam, hai bên đã ký kết 12 văn kiện hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư với tổng giá trị gần 4 tỷ USD.

Thứ hai, tích cực phối hợp đàm phán, ký kết, phê chuẩn các FTA then chốt như EVFTA, EVIPA, RCEP, UKVFTA, đồng thời tiếp tục thúc đẩy đàm phán FTA với các đối tác khác. Việc triển khai các FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP không chỉ góp phần thúc đẩy xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường mà còn gia tăng và làm sâu sắc đan xen lợi ích kinh tế với các đối tác chủ chốt, quan trọng. Ta đã có sự chuẩn bị bài bản, lâu dài nhằm tận dụng lợi ích mà các FTA mang lại, đồng thời bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng trong nước, nhất là nâng cao năng lực giải quyết các tranh chấp thương mại – đầu tư quốc tế.

Với phương châm “đột phá, mở đường, tham mưu, hỗ trợ, đồng hành”, Bộ Ngoại giao đã cùng các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, giữ đà và mở rộng hợp tác kinh tế với các đối tác quan trọng, nhất là phát huy vai trò của mạng lưới 30 đối tác chiến lược và toàn diện. Đến nay, các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện chiếm 8/10 thị trường xuất khẩu chính, với 60,7% tổng giá trị xuất khẩu; 9/10 thị trường nhập khẩu chính với 74,7% tổng giá trị nhập khẩu; 76,7% tổng lượng du khách quốc tế; đóng góp 74% FDI tại Việt Nam.

Với việc đảm nhiệm thành công trọng trách quốc tế Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, tích cực tham gia các cơ chế đa phương, diễn đàn quốc tế như APEC, ASEM, G20, WEF, Mekong…, vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao, góp phần quan trọng quảng bá hình ảnh Việt Nam ra bên ngoài, qua đó thu hút các nguồn lực quan trọng cho phát triển.

Thứ ba, tăng cường công tác nghiên cứu – tham mưu, dự báo, cảnh báo các xu hướng lớn của kinh tế toàn cầu và điều chỉnh chính sách của các nước có tác động đến Việt Nam. Năm 2020, công tác nghiên cứu chiến lược của Bộ Ngoại giao đặc biệt được chú trọng, góp phần tham mưu thiết thực cho xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030, nhất là thông qua việc phối hợp với OECD hoàn thành Báo cáo đánh giá đa chiều (MDR) về Việt Nam.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới diễn biến bất ổn, cạnh tranh chiến lược nước lớn gia tăng, công tác nghiên cứu động thái được tăng cường trên cơ sở phát huy tối đa lợi thế mạng lưới Cơ quan đại diện ở nước ngoài, qua đó giúp tham mưu, cảnh báo cho Chính phủ về các vấn đề nổi bật của kinh tế toàn cầu, có tác động trực tiếp đến Việt Nam như tác động của dịch Covid-19, điều chỉnh chính sách và kinh nghiệm ứng phó của các nước, diễn biến giá dầu giảm thấp, xu hướng chuyển dịch đầu tư và chuyển đổi số…

Năm 2021 là năm đầu tiên, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong triển khai Nghị quyết của Đại hội XIII, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030 và Kế hoạch năm năm 2021-2025. Trong giai đoạn chiến lược mới, ngành Ngoại giao sẽ tiếp tục phát huy vai trò đi đầu trong tạo dựng môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển và nâng cao vị thế đất nước, trong đó công tác ngoại giao kinh tế sẽ tiếp tục được đẩy mạnh với phương châm lấy doanh nghiệp và người dân làm trung tâm.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới năm 2021 dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, bất định và bất ổn do chịu chi phối bởi nhiều yếu tố rủi ro, công tác NGKT sẽ tiếp tục được triển khai linh hoạt, chú trọng đổi mới hình thức và biện pháp trên cơ sở bám sát đường lối, chủ trương phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.