 |
| Biểu diễn nghệ thuật dưới chân Tượng đài Mạc Cửu. |
Theo sách Việt Nam sử lược và Gia Định thành thông chí, do không thần phục cách cai trị hà khắc của nhà Thanh, năm 1679, Mạc Cửu quê ở Lôi Châu, Quảng Châu (Trung Quốc), đã rời bỏ quê hương lưu lạc đến vùng đất Hà Tiên. Từ đó, ông chiêu tập nhân dân khai hoang mở đất, phát triển buôn bán, lập nên xứ Hà Tiên, làm cho vùng đất này ngày càng thêm trù phú. Vì vậy, khoảng đầu thế kỷ XVII, vua Cao Miên đã phong cho Mạc Cửu chức Ốc Nha để cai quản vùng đất này. Tuy nhiên, do bị quân Xiêm La thường xuyên quấy nhiễu, trong lúc Cao Miên không đủ sức để bảo vệ, nên năm 1708 Mạc Cửu đã thần phục Chúa Nguyễn Phúc Chu để nhận được sự bảo hộ của Nhà Nguyễn và vẫn giữ nguyên các chức vụ. Từ đó, vùng đất này thuộc về Việt Nam.
Từ xa xưa, trấn Hà Tiên đã nổi tiếng với nhiều danh lam thắng cảnh, núi non trập trùng, thiên nhiên tươi đẹp, được người đời gọi là thập cảnh thiên phú. Lại được khai mở từ đầu thế kỷ XVIII, nên Hà Tiên là nơi buôn bán sầm uất, có hải cảng lớn giao thương với các tàu buôn phương Tây và các nước Nam Á trong hải trình từ Tây sang Đông và ngược lại. Các thương hiệu của người Hoa và người Việt lần lượt mọc lên, buôn bán nhộn nhịp. Hàng quán, các cửa hàng mỹ nghệ mở ra khắp nơi, nghề thủ công mỹ nghệ phát triển, việc đánh bắt thủy sản được mở mang, tạo cho Hà Tiên thế mạnh về kinh tế, phát triển nền văn hóa rực rỡ, trong đó thi ca là một nét đặc trưng điển hình… Đến Hà Tiên lần này, tôi có may mắn được tham dự Lễ hội Giỗ Đức khai trấn Mạc Cửu. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm để tưởng nhớ, tôn vinh công lao to lớn của Mạc Cửu, người có công tập hợp dân chúng, khai phá, mở mang vùng đất Hà Tiên. Lễ Giỗ Đức khai trấn Mạc Cửu từ lâu đã ăn sâu vào tâm thức của người dân nơi đây. Vì vậy, từ đầu tháng 4 âm lịch, bà con đã háo hức chuẩn bị chờ đón lễ hội để tưởng nhớ công lao của người anh hùng đã có công mở đất…
Hòa trong không khí tưng bừng của Lễ hội, anh Nguyễn Chu Sâm, quê ở Hương Mạc, Từ Sơn, Bắc Ninh, hiện là Giám đốc Doanh nghiệp Chế biến Xuất Nhập khẩu gỗ Mỹ nghệ Đại Lâm trú ở phường Pháo Đài, thị xã Hà Tiên, là người có nhiều đóng góp trong các hoạt động xã hội từ thiện ở địa phương bộc bạch: “Vào những ngày này, người dân Hà Tiên dù là ai, ở đâu, làm bất cứ việc gì, đều cố gắng sắp xếp thời gian đến Đền thờ họ Mạc, thắp nén hương dâng lên Đức khai trấn Mạc Cửu và cầu mong một năm suôn sẻ, mọi việc may mắn, tốt lành. Tôi vào vùng đất này lập nghiệp đã gần 15 năm. Hà Tiên bây giờ là quê hương thứ 2 của tôi”.
Năm nay, Lễ Giỗ Đức khai trấn Mạc Cửu được tổ chức theo nghi thức truyền thống với phần tế lễ tại khu vực Đền thờ họ Mạc và Tượng đài Mạc Cửu với các nội dung: An chức sự; Khai chung cổ; Lễ nghinh thần; Chiêm bái; Lễ tế thần; Đặt bàn hương án trước Tượng đài Mạc Cửu. Phần hội bao gồm các hoạt động: Các trò chơi dân gian, thi đấu cờ tướng, hội diễn văn nghệ quần chúng thị xã lần thứ XIII, hội chợ ẩm thực, hội chợ thương mại tổng hợp, hội thao công nhân viên chức lao động, diễu hành xe hoa trên một số tuyến đường nội đô của thị xã. Điểm nhấn trong Lễ Giỗ Mạc Cửu là lễ thỉnh sắc với sự tham gia của 1.200 người. Đoàn người thỉnh sắc từ Đền thờ họ Mạc đến công viên Tượng đài Mạc Cửu. Trong quá trình hành lễ, tất cả mọi người ai nấy đều nghiêm trang, thành kính, tỏ lòng biết ơn vị khai trấn của đất Hà Tiên xưa. Sau lễ thỉnh sắc là lễ cúng tế gợi nhắc công lao của Mạc Cửu đối với nhân dân trấn Hà Tiên. Trong lễ tế này, sắc phong của triều đình nhà Nguyễn dành cho ông được đọc lên trước sự tôn kính của nhân dân:
Nhất môn trung nghĩa gia thinh trọng
Thất diệp phiên hàn quốc sủng vinh
Tạm dịch:
Một nhà trung nghĩa danh thơm cả họ
Bảy lá giậu che, cả nước mến yêu
Đến với lễ hội du khách có thể thưởng thức nhiều món ăn nổi tiếng từ lâu đã làm nên thương hiệu ẩm thực đặc trưng của người Hà Tiên như: Gà đốt, gỏi bò rau mầm, ốc lát hấp tiêu, cơm cháy trà bông, rắn nướng, nghêu luộc xa, dế chiên bột… Bên cạch đó, du khách thỏa sức lựa chọn, mua sắm với nhiều mặt hàng phong phú và đa dạng tại Hội chợ thương mại thị xã Hà Tiên năm 2012.
Trong không gian Lễ hội, một chương trình biểu diễn nghệ thuật được dàn dựng công phu diễn ra dưới chân Tượng đài Mạc Cửu. Hình tượng người anh hùng mở trấn Hà Tiên xưa hiện ra như một nhân vật huyền thoại với những chiến công lẫy lừng... Những điệu múa khỏe khoắn uyển chuyển, những lời ca, câu hò biểu hiện lòng biết ơn sâu nặng của người dân Hà Tiên hôm nay với người anh hùng mở cõi năm xưa. Hình ảnh Hà Tiên xưa và nay cũng đã được tái hiện, dàn dựng qua các tiết mục văn nghệ đưa người xem nhớ về trấn Hà Tiên thời khai hoang mở cõi. Tự hào về một Hà Tiên hôm nay đang vươn mình phát triển đi lên cùng đất nước.
Trò chuyện với tôi, ông Nguyễn Lưu Trung - Phó Chủ tịch UBND Thị xã Hà Tiên cho biết: “Lễ Giỗ Đức khai trấn Mạc Cửu từ lâu đã trở thành ngày hội truyền thống trong nhân dân vùng biên giới Hà Tiên, thông qua đó, nhắc nhở giáo dục các thế hệ sau lòng biết ơn đối với các bậc tiền nhân đã có công khai mở non sông bờ cõi; động viên nhân dân nâng cao lòng yêu nước, ra sức đoàn kết xây dựng quê hương, giữ gìn vững chắc vùng biên giới Tây Nam của Tổ quốc”.
Hà Huy Hoàng
