Nhân lực xuất khẩu của Việt Nam có ít nhất 3 điểm yếu

Trong những năm gần đây, Việt Nam đẩy mạnh hợp tác đa phương, song phương; triển khai và ký mới các văn bản, thỏa thuận hợp tác lao động với nhiều quốc gia/ vùng lãnh thổ trên thế giới.

Đánh giá về công tác xuất khẩu lao động trong thời gian qua, Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Nguyễn Thị Hà nhấn mạnh, xuất khẩu lao động đã và đang đóng góp quan trọng vào công tác giải quyết việc làm hàng năm, với khoảng 10% tổng số lao động. Với mức thu nhập tốt, nhiều lao động sau khi đi xuất khẩu lao động về nước đã có cuộc sống tốt hơn.

Hiệu quả của chương trình xuất khẩu lao động không chỉ được đo, đếm bằng số tiền hàng tỷ USD mà người lao động từ thị trường ngoài nước gửi về hàng năm, mà còn góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương có đông người đi xuất khẩu lao động, làm thay đổi bộ mặt nhiều vùng quê với hệ thống hạ tầng khang trang. Đồng thời tạo ra một đội ngũ nhân lực chất lượng cao được tôi luyện dài ngày trong môi trường làm việc tiên tiến, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế đất nước trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay.

Những kết quả tích cực

Hiện nay, cả nước có 362 doanh nghiệp có giấy phép dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, với khoảng 500.000 lao động Việt Nam đang làm việc ở trên 40 nước và vùng lãnh thổ với hơn 30 nhóm ngành nghề.

Hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam đang ngày càng mở rộng đến nhiều quốc gia và các vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Các doanh nghiệp đã chủ động tìm kiếm phát triển thị trường, đào tạo người lao động bài bản hơn.

Có thể thấy, lĩnh vực xuất khẩu lao động đang có được những bước tăng trưởng khá ổn định và vững chắc. Năm 2017, xuất khẩu lao động đạt được con số kỷ lục với trên 134.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài, vượt 28,3% so với kế hoạch năm.

Đến năm 2018, tổng số lao động Việt Nam đi làm việc tại nước ngoài đạt hơn 142.000 người, vượt 30% so với kế hoạch, là năm thứ năm liên tiếp có số lượng vượt mức 100.000 lao động.

Riêng 6 tháng đầu năm 2019, Việt Nam đã được tổng số gần 67.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài, đạt 55,82% kế hoạch năm 2019. Tính chung từ năm 2006 đến nay, Việt Nam đã đưa được hơn 1 triệu lao động đi làm việc ở nước ngoài.

Vẫn còn tình trạng bất cập

Cùng với số lượng, chất lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài không ngừng được nâng cao, ngành nghề đưa đi được mở rộng; trong đó có nhiều ngành nghề mới như điều dưỡng, hộ lý, lao động trong một số lĩnh vực nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, lao động có tay nghề, kỹ thuật cao. Tuy nhiên, số lượng lao động chất lượng cao vẫn còn ít so với nhu cầu của thị trường.

Theo một số chuyên gia, mặc dù số lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài liên tục gia tăng nhanh, chất lượng hiện vẫn còn thấp so với mặt bằng chung của các nước trong khu vực. Lao động có trình độ chuyên môn cao vẫn chiếm một tỷ lệ rất khiêm tốn, số lượng kỹ sư và kiến trúc sư đạt tiêu chuẩn của ASEAN cũng thấp hơn so với Indonesia và Myanmar.

Hay trình độ tiếng Anh cũng là một điểm yếu của lao động Việt Nam. Phát biểu tại Hội nghị truyền thông về xuất khẩu lao động (ngày 3-4/10), GS.TS Nguyễn Cảnh Toàn cho biết, các ứng viên Việt Nam có điểm trung bình IELTS là 5,78 điểm, thuộc nhóm trung bình thấp, đứng sau Malaysia (6,64 điểm); Philippines (6,53 điểm) và xấp xỉ Indonesia (5,79 điểm).

Sự chuẩn bị của lao động đến làm việc ở ASEAN, Đông Bắc Á nói riêng và các nước khác nói chung còn yếu, thiếu nhiều mặt như: Đào tạo ngôn ngữ, trang bị tối thiểu về luật pháp, văn hóa, phong tục tập quán, lối sống của quốc gia nói trên, nên việc chấp hành luật pháp còn yếu kém; không hiếm xung đột vì độ hòa nhập, thích nghi còn yếu.

Hiện tượng bỏ nơi làm việc, tự do làm việc ở nơi khác và trốn ở lại khi quá hạn, gây bức xúc dư luận và nhà cầm quyền nước sở tại, ảnh hưởng không nhỏ cho kế hoạch chung xuất khẩu lao động của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Đồng tình với những phân tích trên, Phó Chủ tịch Hiệp hội xuất khẩu lao động Việt Nam Nguyễn Ngọc Quỳnh cũng cho rằng, các điểm yếu của lao động Việt Nam là: Ngoại ngữ, ý thức tổ chức kỷ luật, tay nghề.

Cần nâng cao chất lượng

Theo lãnh đạo Cục Quản lý lao động ngoài nước, để nâng cao chất lượng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, ưu tiên hàng đầu là cần làm tốt công tác kết nối doanh nghiệp xuất khẩu lao động với các trường nghề để tuyển chọn và đào tạo lao động.

Mặt khác, ưu tiên đầu tư trong từng chương trình, dự án phát triển kinh tế-xã hội của từng địa phương, vùng, ngành có gắn với các chương trình, dự án về đào tạo nghề cho xuất khẩu lao động.

Ông Đào Văn Tiến, Vụ trưởng Vụ Đào tạo thường xuyên - Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội) cho rằng, doanh nghiệp cần cung cấp cho nhà trường nhiều hơn nữa các chương trình đi học tập, làm việc ở từng thị trường để nhà trường đưa vào thông tin tuyển sinh, tư vấn học nghề.

Trên cơ sở đó, nhà trường thực hiện tuyển sinh và tổ chức đào tạo dưới sự phối hợp, đồng hành của doanh nghiệp ngay từ đầu và trong suốt quá trình đào tạo, qua đó giúp sinh viên thực hiện tốt việc học và lao động của mình.

Song song đó, nhà trường đẩy mạnh liên kết, hợp tác với các công ty xuất khẩu lao động để giải quyết đầu ra bằng cách phái cử thực tập sinh hoặc xuất khẩu lao động... Với hình thức này, sinh viên ngay khi ra trường có thể ra nước ngoài tiếp tục học tập và làm việc ở môi trường chuyên nghiệp, nâng cao tay nghề.

Khi trở về nước, họ là nguồn nhân lực chất lượng cao nhờ hội tụ các yếu tố về ngoại ngữ, tay nghề, có tác phong làm việc chuyên nghiệp, có kinh nghiệm quản lý, mở ra một cơ hội mới cho bản thân cũng như phục vụ cho xã hội.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đặt mục tiêu, mỗi năm dự kiến đưa đi được từ 100.000-120.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài, trong đó có khoảng 80% lao động đã qua đào tạo. Để đạt được mục tiêu này, việc nâng cao trình độ và kỹ năng cho người lao động được xem là một giải pháp quan trọng hàng đầu. Do vậy, vai trò của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp là vô cùng quan trọng trong việc đào tạo nguồn lao động đi làm việc ở nước ngoài.