Nhật Bản dẫn đầu 'cường quốc tầm trung' trong định hình tương lai châu Á *

Quang Hiếu
Được đánh giá như "cường quốc bậc trung", Nhật Bản đang đóng vai trò ngày càng quan trọng và mang tính xây dựng trong việc định hình tương lai châu Á.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Nhật Bản và tham vọng trong việc định hình tương lai Đông Á
Nhật Bản là minh chứng cho thấy rằng tương lai của châu Á không nhất thiết phải phụ thuộc vào các siêu cường như Mỹ hay Trung Quốc. (Nguồn: Getty)

Trong giai đoạn hiện nay, sẽ là lỗi thời nếu các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách chỉ coi quan hệ quốc tế khu vực châu Á về cơ bản là cuộc đấu tranh giành quyền lực Mỹ-Trung. Bên cạnh cuộc đua tranh của các siêu cường, các cường quốc bậc trung đang đóng vai trò ngày càng quan trọng và mang tính xây dựng trong việc định hình tương lai châu Á.

Có thể nói không cường quốc bậc trung nào tại châu Á là quan trọng như Nhật Bản. Điều này đặc biệt đúng ở Đông Nam Á, nơi Nhật Bản không chỉ là nguồn đầu tư cơ sở hạ tầng hàng đầu và hỗ trợ phát triển (ODA) mà còn nhận được những thiện chí to lớn của cả các nhà lãnh đạo cũng như công chúng trong khu vực.

Trong khi vẫn duy trì sự trung thành về mặt pháp lý với Hiến pháp hòa bình (không có quân đội) của mình, Nhật Bản cũng đã dần trở thành nguồn hỗ trợ an ninh hàng hải quan trọng cho các nước Đông Nam Á đang phát triển.

Đối tác hàng đầu của Philippines

Mối quan hệ Nhật Bản-Philippines có thể là minh chứng sống động nhất. Bất chấp những thay đổi khác trong chính sách đối nội và đối ngoại của mình trong những năm gần đây, Manila đã hết lòng coi Tokyo như một đối tác quan trọng cho hòa bình và thịnh vượng của khu vực.

Sau thất bại trong Thế chiến thứ II, phát xít Nhật đầu hàng và Nhật Bản từ bỏ vị thế đế quốc rồi trở thành cường quốc kinh tế trong những năm 1970 và 1980.

Tuy nhiên, cuộc suy thoái kéo dài vào đầu thế kỷ đã làm giảm vị thế toàn cầu của Nhật Bản và tạo điều kiện cho sự nổi lên của Trung Quốc như một cường quốc ưu việt hơn ở châu Á.

Mặt khác, Điều 9 của Hiến pháp thời hậu chiến đã cấm Nhật Bản có quân đội hay phục vụ mục đích quân sự, mà chỉ được áp dụng chính sách quốc phòng.

Mặc dù vậy, Nhật Bản vẫn là một thế lực cần được cân nhắc đến.

Đây là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, có lực lượng hải quân tiên tiến ở châu Á và sở hữu nhiều tập đoàn sản xuất lớn.

Trong thập kỷ qua, chính quyền cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo đã giám sát quá trình chuyển đổi đất nước thành một cường quốc tầm trung trong khu vực.

Mặc dù thiếu sức mạnh chính trị, quân sự và ngoại giao để vươn lên tầm siêu cường như Mỹ, nhưng Nhật Bản vẫn tích cực đóng góp vào hòa bình và ổn định khu vực, tăng cường liên minh với các cường quốc cùng chí hướng trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, và từng bước phát triển khả năng tự vệ trong bối cảnh căng thẳng hàng hải gia tăng ở châu Á.

Và Philippines đã trở thành nước ủng hộ chính cho vai trò mới của Nhật trong khu vực.

Chính sách đối ngoại của Philippines trong giai đoạn gần đây là sự mâu thuẫn về mối quan hệ với Trung Quốc của hai đời tổng thống.

Trong khi chính quyền cựu Tổng thống Benigno Aquino III là người ủng hộ trung thành việc mở rộng dấu chân quân sự của Mỹ ở châu Á để đối phó với tham vọng của Trung Quốc, thì chính quyền kế nhiệm của ông Rodrigo Duterte lại đặt câu hỏi về các nguyên tắc cơ bản của liên minh với Mỹ nhằm ủng hộ mối quan hệ nồng ấm hơn với Trung Quốc.

Mặc dù cả hai nhà lãnh đạo Philippines có nhiều khuynh hướng và chiến lược khác biệt, nhưng có một điểm chung là đều theo đuổi tăng cường mối quan hệ với Nhật Bản.

Tin liên quan
Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố phản đối việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố phản đối việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông

Trong suốt nhiệm kỳ của mình, hai vị Tổng thống Philippines đã nhiều lần đến thăm Tokyo, nhấn mạnh ưu tiên mà họ dành cho quan hệ Philippines-Nhật Bản.

Trong bài phát biểu vào năm 2015, ông Aquino đã cảm ơn Nhật Bản vì đã "hỗ trợ kích thích và duy trì tăng trưởng kinh tế Philippines” và "tăng cường khả năng phục hồi sau thảm họa của Philippines.”

Còn Tổng thống Duterte đã ca ngợi Nhật Bản là “một người bạn thân thiết hơn một người anh em” và “một người bạn không giống bất kỳ nước nào” hay “một tình bạn đặc biệt mà giá trị của nó vượt xa mọi thước đo”.

Ba mặt trận quan trọng

Đổi lại, các nền kinh tế Đông Nam Á như Philippines là một phần không thể thiếu trong chiến lược đa dạng hóa đầu tư của Nhật Bản. Có lẽ nhiều hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới, khu vực này là nơi Tokyo đã tìm thấy những đối tác có thể ủng hộ chính sách đối ngoại và quốc phòng của mình.

Trong những năm gần đây, Nhật Bản đã đóng một vai trò không thể thiếu và mang tính xây dựng trong khu vực trên ba mặt trận quan trọng.

Một là, xây dựng và duy trì các mối quan hệ với các nước ở Đông Nam Á. Điều này rất quan trọng và là yếu tố giúp Nhật tăng tốc trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc ở khu vực.

Với nhiều nét tương đồng, tăng cường quan hệ với các nước khu vực Đông Nam Á cũng thuận lợi hơn cho Nhật Bản so với các nước phương Tây, vốn có nhiều bất đồng về các vấn đề nhân quyền và dân chủ.

Ví dụ, thay vì chỉ trích hoặc tán thành với chủ trương trấn áp tội phạm ma túy mạnh tay của Tổng thống Duterte, Nhật Bản đẩy mạnh hỗ trợ cơ sở khoa học và sức khỏe cộng đồng, chẳng hạn như việc thành lập các cơ sở cai nghiện ma túy ở Philippines.

Đồng thời, Tokyo trở thành trung gian kết nối trong giai đoạn căng thẳng giữa ông Duterte và cựu Tổng thống Donald Trump.

Hai là, cung cấp một giải pháp thay thế khả thi cho sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Tại Philippines, Nhật Bản đã tham gia vào nhiều dự án cơ sở hạ tầng lớn, bao gồm dự án tàu điện ngầm đầu tiên ở Metro-Manila cũng như dự án đường sắt đi lại Bắc Nam, kết nối các trung tâm công nghiệp lớn của đất nước.

Gần đây, Nhật Bản cũng bắt tay với các cường quốc Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương để phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ cao cho khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực viễn thông 5G và trí tuệ nhân tạo. Ngoài ra, xứ sở mặt trời mọc cũng tạo ra mối yên tâm về quản trị cũng như tạo nhiều công ăn việc làm cho các quốc gia trong khu vực.

Nhật Bản và tham vọng trong việc định hình tương lai Đông Á
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Kenji Wakamiya trong lễ chuyển giao máy bay huấn luyện của Nhật Bản cho Hải quân Philippines hồi tháng 3/2017. (Nguồn: Reuters)

Ba là, hỗ trợ tăng cường an ninh hàng hải. Trong những năm gần đây, Nhật Bản hỗ trợ một số quốc gia Đông Nam Á như Philippines, Malaysia, Indonesia... phát triển khả năng giám sát và phòng thủ trên biển.

Nhật Bản đã tặng cho Philippines khoảng 10 tàu tuần tra tiên tiến cũng như máy bay trinh sát TC-90. Theo thỏa thuận quốc phòng trị giá 100 triệu USD, Nhật Bản dự kiến ​​sẽ xuất khẩu hệ thống radar hàng không cho Philippines, với các tàu tuần tra lớn hơn do Nhật Bản sản xuất dự kiến ​​vào năm tới.

Với Indonesia, Nhật cũng hoàn tất một thỏa thuận quốc phòng mới nhằm tăng cường khả năng an ninh hàng hải của nước này.

Tựu trung, sự có mặt của cường quốc bậc trung Nhật Bản sẽ khiến quan hệ ở châu Á trở nên đa dạng hơn và cho thấy rằng tương lai của khu vực này không nhất thiết phải phụ thuộc vào các siêu cường như Mỹ hay Trung Quốc.


* Bài viết của học giả người Philippines Richard Javad Heydarian, chuyên gia về các vấn đề địa chính trị và kinh tế châu Á, tác giả của nhiều sách nghiên cứu, trong đó có The Rise of Duterte: A Populist Revolt against Elite Democracy, The Indo-Pacific: Trump, China and the New Struggle for Global Mastery...

TIN LIÊN QUAN
Tình hình Myanmar: Chính quyền quân sự chuẩn bị giải tán đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi
Sắc xanh đỏ của đảng phái nhuộm màu bản đồ tiêm vaccine Covid-19 ở Mỹ
Cập nhật Covid-19 ngày 21/5: Phản ứng nghiêm trọng sau tiêm tại Indonesia; chứng chỉ xanh kỹ thuật số châu Âu; nguy cơ bùng dịch và bài học từ Ấn Độ
Ẩn số Nga trong bài toán xung đột Israel-Palestine
Việt Nam và Hội đồng Bảo an: Trong khó khăn, bản lĩnh và bản sắc ngoại giao đa phương càng đậm nét hơn
(theo Japan Times)

Xem nhiều

Đọc thêm

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Sáu ngày 22/11/2024: Kim Ngưu mâu thuẫn tình cảm

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Sáu ngày 22/11/2024: Kim Ngưu mâu thuẫn tình cảm

Tử vi hôm nay 22/11/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia

Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Malaysia

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Malaysia của Tổng Bí thư Tô Lâm, hai bên đã nâng cấp quan hệ Việt Nam-Malaysia lên Đối tác chiến lược toàn diện.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn hội đàm với Chủ tịch Quốc hội Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn hội đàm với Chủ tịch Quốc hội Campuchia

Hai Chủ tịch Quốc hội đã trao đổi thực chất, hiệu quả về các biện pháp thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước, hai Quốc hội trong thời ...
Lần thứ hai liên tiếp trúng cử thành viên UNCITRAL: Vị thế, uy tín của Việt Nam không ngừng được củng cố, nâng cao

Lần thứ hai liên tiếp trúng cử thành viên UNCITRAL: Vị thế, uy tín của Việt Nam không ngừng được củng cố, nâng cao

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn trả lời phỏng vấn nhân dịp Việt Nam trúng cử thành viên UNCITRAL nhiệm kỳ 2025-2031.
Việt Nam-Campuchia: Khánh thành công trình biểu tượng của tình đoàn kết, hữu nghị truyền thống giữa hai nước

Việt Nam-Campuchia: Khánh thành công trình biểu tượng của tình đoàn kết, hữu nghị truyền thống giữa hai nước

Tòa nhà hành chính Quốc hội Campuchia là công trình được Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam trao tặng Đảng, Nhà nước và nhân dân Campuchia.
Giá tiêu hôm nay 22/11/2024: Mất mốc quan trọng, hồ tiêu chịu sức ép khi dòng tiền vẫn đổ mạnh về kinh doanh cà phê và USD neo cao

Giá tiêu hôm nay 22/11/2024: Mất mốc quan trọng, hồ tiêu chịu sức ép khi dòng tiền vẫn đổ mạnh về kinh doanh cà phê và USD neo cao

Giá tiêu hôm nay 22/11/2024 tại thị trường trong nước quay đầu giảm nhẹ ở một số địa phương trọng điểm, giao dịch từ 138.000 – 139.500 đồng/kg.
Tin thế giới 21/11: Ông Trump được hoãn tuyên án, mặt trận miền Đông Ukraine nguy cơ sụp đổ, Mỹ chỉ trích hành động của Trung Quốc ở Biển Đông

Tin thế giới 21/11: Ông Trump được hoãn tuyên án, mặt trận miền Đông Ukraine nguy cơ sụp đổ, Mỹ chỉ trích hành động của Trung Quốc ở Biển Đông

Báo Thế giới và Việt Nam điểm một số tin quốc tế nổi bật trong ngày.
Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Nga đã phản đòn tấn công tầm xa của Ukraine, nỗi lo sợ của Kiev về thứ 'vũ khí nóng' thành hiện thực?

Không quân Ukraine xác nhận, Nga phóng một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa từ vùng Astrakhan ở miền Nam nước này trong đợt tấn công vào sáng 21/11.
Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép đòn tấn công hạt nhân đối kháng có điều kiện, Trung Quốc thẳng thừng nói 'lạc hậu'

Mỹ chỉ cho phép xảy ra việc tấn công hạt nhân đối kháng khi Washington bảo toàn được một phần kho vũ khí của mình để ngăn chặn đối thủ tiềm tàng.
Thủ tướng cùng chính phủ Mali bị cách chức, đây là lý do

Thủ tướng cùng chính phủ Mali bị cách chức, đây là lý do

Thủ tướng Mali Maiga đã chỉ trích các nhà lãnh đạo quân sự của nước này chậm trễ trong việc kết thúc thời kỳ chuyển tiếp.
Ukraine được 'cởi trói', Hungary khẩn cấp đưa hệ thống phòng không đến gần, Kiev lần đầu dùng thứ vũ khí này tấn công Nga

Ukraine được 'cởi trói', Hungary khẩn cấp đưa hệ thống phòng không đến gần, Kiev lần đầu dùng thứ vũ khí này tấn công Nga

Hungary sẽ lắp đặt hệ thống phòng không và kiểm soát không phận ở Đông Bắc, giáp biên giới Ukraine, để đề phòng rủi ro khi xung đột leo thang.
New Zealand chính thức coi Hezbollah và Houthi là các tổ chức khủng bố

New Zealand chính thức coi Hezbollah và Houthi là các tổ chức khủng bố

New Zealand đã chỉ định toàn bộ phong trào Hezbollah là tổ chức khủng bố, động thái điều chỉnh so với quyết định trước đây.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Chiến thắng của ông Trump: 8 cụm từ đặc tả hành trình phi thường vào Nhà Trắng, đằng sau ngày thứ Ba 'nhàn nhã' là gì?

Không cần phải chờ đợi thêm, ứng cử viên Donald Trump đã giành chiến thắng thuyết phục trong cuộc Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024.
Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Hợp tác Mekong - Mỹ sẽ ra sao khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng

Sự trở lại của Tổng thống đắc cử Donald Trump mang nhiều hàm ý cho nước Mỹ và thế giới. Châu Á – Thái Bình Dương trong đó có tiểu vùng Mekong cũng không nằm ...
‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

‘Cú nổ’ chấn động lịch sử, từ bạn hóa thù giữa Mỹ và Iran

Quan hệ giữa Mỹ và Iran, từng là đồng minh thân cận thời đầu Chiến tranh Lạnh, đã biến thành đối đầu kéo dài hàng thập kỷ.
Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Ông Donald Trump: Hành trình ‘vượt ngàn chông gai’, đeo đuổi khát vọng trở lại Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump của đảng Cộng hòa sẽ 'ngã ngũ' trong ngày 5/11 (giờ Mỹ).
Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Nhà Trắng và những điều đặc biệt về các Tổng thống Mỹ

Còn 2 ngày nữa Nhà Trắng sẽ xác định được chủ nhân mới thay thế đương kim Tổng thống Joe Biden. Đó sẽ là ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris hoặc chủ cũ, ông ...
Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
Phiên bản di động