Nhật Bản dẫn đầu 'cường quốc tầm trung' trong định hình tương lai châu Á *

Quang Hiếu
Được đánh giá như "cường quốc bậc trung", Nhật Bản đang đóng vai trò ngày càng quan trọng và mang tính xây dựng trong việc định hình tương lai châu Á.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Nhật Bản và tham vọng trong việc định hình tương lai Đông Á
Nhật Bản là minh chứng cho thấy rằng tương lai của châu Á không nhất thiết phải phụ thuộc vào các siêu cường như Mỹ hay Trung Quốc. (Nguồn: Getty)

Trong giai đoạn hiện nay, sẽ là lỗi thời nếu các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách chỉ coi quan hệ quốc tế khu vực châu Á về cơ bản là cuộc đấu tranh giành quyền lực Mỹ-Trung. Bên cạnh cuộc đua tranh của các siêu cường, các cường quốc bậc trung đang đóng vai trò ngày càng quan trọng và mang tính xây dựng trong việc định hình tương lai châu Á.

Có thể nói không cường quốc bậc trung nào tại châu Á là quan trọng như Nhật Bản. Điều này đặc biệt đúng ở Đông Nam Á, nơi Nhật Bản không chỉ là nguồn đầu tư cơ sở hạ tầng hàng đầu và hỗ trợ phát triển (ODA) mà còn nhận được những thiện chí to lớn của cả các nhà lãnh đạo cũng như công chúng trong khu vực.

Trong khi vẫn duy trì sự trung thành về mặt pháp lý với Hiến pháp hòa bình (không có quân đội) của mình, Nhật Bản cũng đã dần trở thành nguồn hỗ trợ an ninh hàng hải quan trọng cho các nước Đông Nam Á đang phát triển.

Đối tác hàng đầu của Philippines

Mối quan hệ Nhật Bản-Philippines có thể là minh chứng sống động nhất. Bất chấp những thay đổi khác trong chính sách đối nội và đối ngoại của mình trong những năm gần đây, Manila đã hết lòng coi Tokyo như một đối tác quan trọng cho hòa bình và thịnh vượng của khu vực.

Sau thất bại trong Thế chiến thứ II, phát xít Nhật đầu hàng và Nhật Bản từ bỏ vị thế đế quốc rồi trở thành cường quốc kinh tế trong những năm 1970 và 1980.

Tuy nhiên, cuộc suy thoái kéo dài vào đầu thế kỷ đã làm giảm vị thế toàn cầu của Nhật Bản và tạo điều kiện cho sự nổi lên của Trung Quốc như một cường quốc ưu việt hơn ở châu Á.

Mặt khác, Điều 9 của Hiến pháp thời hậu chiến đã cấm Nhật Bản có quân đội hay phục vụ mục đích quân sự, mà chỉ được áp dụng chính sách quốc phòng.

Mặc dù vậy, Nhật Bản vẫn là một thế lực cần được cân nhắc đến.

Đây là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, có lực lượng hải quân tiên tiến ở châu Á và sở hữu nhiều tập đoàn sản xuất lớn.

Trong thập kỷ qua, chính quyền cựu Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo đã giám sát quá trình chuyển đổi đất nước thành một cường quốc tầm trung trong khu vực.

Mặc dù thiếu sức mạnh chính trị, quân sự và ngoại giao để vươn lên tầm siêu cường như Mỹ, nhưng Nhật Bản vẫn tích cực đóng góp vào hòa bình và ổn định khu vực, tăng cường liên minh với các cường quốc cùng chí hướng trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, và từng bước phát triển khả năng tự vệ trong bối cảnh căng thẳng hàng hải gia tăng ở châu Á.

Và Philippines đã trở thành nước ủng hộ chính cho vai trò mới của Nhật trong khu vực.

Chính sách đối ngoại của Philippines trong giai đoạn gần đây là sự mâu thuẫn về mối quan hệ với Trung Quốc của hai đời tổng thống.

Trong khi chính quyền cựu Tổng thống Benigno Aquino III là người ủng hộ trung thành việc mở rộng dấu chân quân sự của Mỹ ở châu Á để đối phó với tham vọng của Trung Quốc, thì chính quyền kế nhiệm của ông Rodrigo Duterte lại đặt câu hỏi về các nguyên tắc cơ bản của liên minh với Mỹ nhằm ủng hộ mối quan hệ nồng ấm hơn với Trung Quốc.

Mặc dù cả hai nhà lãnh đạo Philippines có nhiều khuynh hướng và chiến lược khác biệt, nhưng có một điểm chung là đều theo đuổi tăng cường mối quan hệ với Nhật Bản.

Tin liên quan
Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố phản đối việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố phản đối việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông

Trong suốt nhiệm kỳ của mình, hai vị Tổng thống Philippines đã nhiều lần đến thăm Tokyo, nhấn mạnh ưu tiên mà họ dành cho quan hệ Philippines-Nhật Bản.

Trong bài phát biểu vào năm 2015, ông Aquino đã cảm ơn Nhật Bản vì đã "hỗ trợ kích thích và duy trì tăng trưởng kinh tế Philippines” và "tăng cường khả năng phục hồi sau thảm họa của Philippines.”

Còn Tổng thống Duterte đã ca ngợi Nhật Bản là “một người bạn thân thiết hơn một người anh em” và “một người bạn không giống bất kỳ nước nào” hay “một tình bạn đặc biệt mà giá trị của nó vượt xa mọi thước đo”.

Ba mặt trận quan trọng

Đổi lại, các nền kinh tế Đông Nam Á như Philippines là một phần không thể thiếu trong chiến lược đa dạng hóa đầu tư của Nhật Bản. Có lẽ nhiều hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới, khu vực này là nơi Tokyo đã tìm thấy những đối tác có thể ủng hộ chính sách đối ngoại và quốc phòng của mình.

Trong những năm gần đây, Nhật Bản đã đóng một vai trò không thể thiếu và mang tính xây dựng trong khu vực trên ba mặt trận quan trọng.

Một là, xây dựng và duy trì các mối quan hệ với các nước ở Đông Nam Á. Điều này rất quan trọng và là yếu tố giúp Nhật tăng tốc trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc ở khu vực.

Với nhiều nét tương đồng, tăng cường quan hệ với các nước khu vực Đông Nam Á cũng thuận lợi hơn cho Nhật Bản so với các nước phương Tây, vốn có nhiều bất đồng về các vấn đề nhân quyền và dân chủ.

Ví dụ, thay vì chỉ trích hoặc tán thành với chủ trương trấn áp tội phạm ma túy mạnh tay của Tổng thống Duterte, Nhật Bản đẩy mạnh hỗ trợ cơ sở khoa học và sức khỏe cộng đồng, chẳng hạn như việc thành lập các cơ sở cai nghiện ma túy ở Philippines.

Đồng thời, Tokyo trở thành trung gian kết nối trong giai đoạn căng thẳng giữa ông Duterte và cựu Tổng thống Donald Trump.

Hai là, cung cấp một giải pháp thay thế khả thi cho sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Tại Philippines, Nhật Bản đã tham gia vào nhiều dự án cơ sở hạ tầng lớn, bao gồm dự án tàu điện ngầm đầu tiên ở Metro-Manila cũng như dự án đường sắt đi lại Bắc Nam, kết nối các trung tâm công nghiệp lớn của đất nước.

Gần đây, Nhật Bản cũng bắt tay với các cường quốc Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương để phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ cao cho khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực viễn thông 5G và trí tuệ nhân tạo. Ngoài ra, xứ sở mặt trời mọc cũng tạo ra mối yên tâm về quản trị cũng như tạo nhiều công ăn việc làm cho các quốc gia trong khu vực.

Nhật Bản và tham vọng trong việc định hình tương lai Đông Á
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Kenji Wakamiya trong lễ chuyển giao máy bay huấn luyện của Nhật Bản cho Hải quân Philippines hồi tháng 3/2017. (Nguồn: Reuters)

Ba là, hỗ trợ tăng cường an ninh hàng hải. Trong những năm gần đây, Nhật Bản hỗ trợ một số quốc gia Đông Nam Á như Philippines, Malaysia, Indonesia... phát triển khả năng giám sát và phòng thủ trên biển.

Nhật Bản đã tặng cho Philippines khoảng 10 tàu tuần tra tiên tiến cũng như máy bay trinh sát TC-90. Theo thỏa thuận quốc phòng trị giá 100 triệu USD, Nhật Bản dự kiến ​​sẽ xuất khẩu hệ thống radar hàng không cho Philippines, với các tàu tuần tra lớn hơn do Nhật Bản sản xuất dự kiến ​​vào năm tới.

Với Indonesia, Nhật cũng hoàn tất một thỏa thuận quốc phòng mới nhằm tăng cường khả năng an ninh hàng hải của nước này.

Tựu trung, sự có mặt của cường quốc bậc trung Nhật Bản sẽ khiến quan hệ ở châu Á trở nên đa dạng hơn và cho thấy rằng tương lai của khu vực này không nhất thiết phải phụ thuộc vào các siêu cường như Mỹ hay Trung Quốc.


* Bài viết của học giả người Philippines Richard Javad Heydarian, chuyên gia về các vấn đề địa chính trị và kinh tế châu Á, tác giả của nhiều sách nghiên cứu, trong đó có The Rise of Duterte: A Populist Revolt against Elite Democracy, The Indo-Pacific: Trump, China and the New Struggle for Global Mastery...

TIN LIÊN QUAN
Tình hình Myanmar: Chính quyền quân sự chuẩn bị giải tán đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi
Sắc xanh đỏ của đảng phái nhuộm màu bản đồ tiêm vaccine Covid-19 ở Mỹ
Cập nhật Covid-19 ngày 21/5: Phản ứng nghiêm trọng sau tiêm tại Indonesia; chứng chỉ xanh kỹ thuật số châu Âu; nguy cơ bùng dịch và bài học từ Ấn Độ
Ẩn số Nga trong bài toán xung đột Israel-Palestine
Việt Nam và Hội đồng Bảo an: Trong khó khăn, bản lĩnh và bản sắc ngoại giao đa phương càng đậm nét hơn
(theo Japan Times)

Xem nhiều

Đọc thêm

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Chương trình của tỷ phú Elon Musk tặng 1 triệu USD ngẫu nhiên cho cử tri khi tham gia bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 5/11 tới vướng vào kiện ...
Việt Nam-Cuba: Làm sâu sắc quan hệ thông qua kênh hợp tác nghị viện

Việt Nam-Cuba: Làm sâu sắc quan hệ thông qua kênh hợp tác nghị viện

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, Việt Nam mong muốn tiếp tục tăng cường hợp tác với Quốc hội Cuba với những nội dung, cơ chế hợp ...
Từ sắc phục sari tới món cà ri: Trải nghiệm đất nước Ấn Độ thu nhỏ tại Việt Nam

Từ sắc phục sari tới món cà ri: Trải nghiệm đất nước Ấn Độ thu nhỏ tại Việt Nam

Ngày 2/11, Đại sứ quán Ấn Độ tại Hà Nội tổ chức "Hội chợ Ấn Độ - lễ hội tôn vinh sự đa dạng của Ấn Độ".
Khám phá bí mật đằng sau Hello Kitty: Từ biểu tượng đến siêu sao toàn cầu

Khám phá bí mật đằng sau Hello Kitty: Từ biểu tượng đến siêu sao toàn cầu

Nhân vật Hello Kitty, do công ty Nhật Bản Sanrio sở hữu, đã trở thành một biểu tượng văn hóa toàn cầu. Kể từ khi ra đời đã tạo ra ...
Bộ Ngoại giao tổ chức công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 tại Thành phố Hồ Chí Minh

Bộ Ngoại giao tổ chức công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 tại Thành phố Hồ Chí Minh

Ngày 1/11 tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Ngoại giao phối hợp với Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tổ chức Hội thảo công bố Hồ sơ Di ...
Lịch nghỉ tết Nguyên đán 2025 của học sinh TP. Hồ Chí Minh

Lịch nghỉ tết Nguyên đán 2025 của học sinh TP. Hồ Chí Minh

Lịch nghỉ Tết Nguyên đán 2025 của học sinh TP. Hồ Chí Minh sẽ chỉ kéo dài 9 ngày, từ 25/1 đến hết 2/2 (Dương lịch), dự kiến ít hơn ...
Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Chơi chiêu 'chẳng có gì ngoài tiền' để ủng hộ ông Trump tại chiến địa quyết định, 'đại gia' Elon Musk thách thức tòa án

Chương trình của tỷ phú Elon Musk tặng 1 triệu USD ngẫu nhiên cho cử tri khi tham gia bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 5/11 tới vướng vào kiện tụng.
Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Liên hợp quốc cảnh báo về sự lớn mạnh của Houthi

Các chuyên gia Liên hợp quốc cho rằng, kể từ khi xung đột ở Gaza bắt đầu vào năm ngoái, người Houthi đang “lợi dụng tình hình” để “chuyển mình”
Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bầu cử tổng thống Mỹ: Bang Washington huy động Lực lượng vệ binh quốc gia trực chiến, bà Harris và ông Trump bám đuổi sát nút, lâm thế giằng co

Bang Washington huy động trực chiến sau khi có thông tin cũng như lo ngại khả năng xảy ra bạo lực liên quan đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024.
Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Sau vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-19, Triều Tiên nêu mục đích thử nghiệm vũ khí

Triều Tiên khẳng định cần tăng cường kho vũ khí hạt nhân của mình và hoàn thiện khả năng sẵn sàng tấn công hạt nhân trả đũa nếu cần thiết.
Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Chảo lửa Trung Đông: Israel nói tiêu diệt quan chức cấp cao Hamas, Mỹ điều thêm máy bay B-52 và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo

Quân đội Israel đã tiêu diệt quan chức cấp cao của Hamas là Izz al-Din Kassab trong một cuộc không kích vào Khan Younis ở phía Nam Dải Gaza.
Canada nêu quan điểm về việc Ukraine dùng vũ khí tầm xa tấn công lãnh thổ Nga; Na Uy cấp tiền giúp Kiev bảo trì F-16

Canada nêu quan điểm về việc Ukraine dùng vũ khí tầm xa tấn công lãnh thổ Nga; Na Uy cấp tiền giúp Kiev bảo trì F-16

Ngoại trưởng Canada tuyên bố Ukraine nên được phép sử dụng vũ khí tầm xa để tấn công các mục tiêu quân sự nằm sâu bên trong lãnh thổ Nga.
Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel-Iran: Trả đũa trong tính toán

Israel tiến hành tập kích đường không vào nhiều mục tiêu ở Iran. Đợt tấn công trả đũa của Israel có những điểm đáng chú ý và đặt ra nhiều vấn đề.
Thảm họa vũ khí hạt nhân: Cảnh báo, suy đoán và kịch bản

Thảm họa vũ khí hạt nhân: Cảnh báo, suy đoán và kịch bản

Nga nhiều lần cảnh báo ‘lằn ranh đỏ’. Có người lo sợ về một thảm họa hạt nhân, nhưng cũng có ý kiến cho đó là ‘đe dọa bằng lời nói’!
Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Hợp tác quân sự Nga-Triều Tiên, toan tính và phản ứng

Dư luận về leo thang căng thẳng ở bán đảo liên Triều chưa kịp lắng lại bùng lên với thông tin quân đội Triều Tiên xuất hiện ở Nga.
Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Tổng thống Phần Lan thăm Trung Quốc: Tìm khuôn khổ mới

Chuyến thăm Trung Quốc ngày 28 - 31/10 của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phản ánh nỗ lực nâng tầm khuôn khổ hợp tác giữa một thế giới đầy biến động.
Tổng tuyển cử tại Nhật Bản: Cần hơn một chiến thắng

Tổng tuyển cử tại Nhật Bản: Cần hơn một chiến thắng

Cuộc tổng tuyển cử sắp tới tại Nhật Bản sẽ là bài kiểm tra khó dành cho liên minh cầm quyền của đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đảng Công minh (Komeito).
Hội nghị thượng đỉnh EU-GCC: Muộn còn hơn không

Hội nghị thượng đỉnh EU-GCC: Muộn còn hơn không

Việc EU và GCC họp thượng đỉnh đầu tiên sau 35 năm thiết lập quan hệ có thể muộn, song là cần thiết trong bối cảnh hiện nay.
Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Bầu cử Mỹ 2024: Quyền lực và giới hạn của Tổng thống Mỹ

Theo Hiến pháp Mỹ, ứng cử viên Tổng thống phải nhiều hơn 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, được sinh ra tại Mỹ và là công dân Mỹ.
GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

GPT-5: Open AI mở ra chân trời mới

Sự kiện đang được giới công nghệ mong đợi có thể xảy ra ngay trong năm nay, là sự ra mắt của GPT-5.
30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

30 năm UNCLOS có hiệu lực: Vai trò giữ gìn trật tự pháp lý trên biển của ITLOS

Gần 30 năm qua, Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) góp phần quan trọng giữ gìn tính toàn vẹn, thúc đẩy tuân thủ UNCLOS.
Giải Nobel – Di sản của một thiên tài

Giải Nobel – Di sản của một thiên tài

Nobel, giải thưởng danh giá bậc nhất thế giới được trao cho các cá nhân và tổ chức đạt những thành tựu lớn lao cho nhân loại theo ý nguyện của Alfred Nobel.
Cộng đồng Pháp ngữ: Từ chung ngôn ngữ đến cùng sứ mệnh

Cộng đồng Pháp ngữ: Từ chung ngôn ngữ đến cùng sứ mệnh

La Francophonie là tên gọi của cộng đồng các quốc gia và vùng lãnh thổ có sử dụng tiếng Pháp, ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ năm trên thế giới...
Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Những biểu hiện của biến đổi khí hậu, sự tác động của El Nino và La Nina khiến 2024 là năm ghi nhận nhiều kỷ lục thiên tai đáng buồn...
Phiên bản di động