Những cơ hội mở ra cho tương lai nền giáo dục ASEAN

Trong khuôn khổ năm Việt Nam làm Chủ tịch Hội đồng Liên Nghị viện các Quốc gia Đông Nam Á (AIPA), lần đầu tiên một Hội nghị chuyên đề về hợp tác giáo dục, văn hóa vì sự phát triển bền vững đã được tổ chức trực tuyến trong năm 2020 ở đầu cầu Hà Nội.

Tại đây, Việt Nam đã đưa ra những khuyến nghị mạnh mẽ về thúc đẩy hợp tác giữa các nghị viện thành viên AIPA trong việc xây dựng và hoàn thiện luật pháp văn hóa và giáo dục. Nổi bật nhất chính là tạo hành lang pháp lý cho việc liên thông giáo dục trong khối ASEAN và các hình thức đào tạo mới từ xa, trực tuyến để thích ứng với tình hình mới hiện nay.

Liên thông giáo dục, tại sao không?

Nửa năm trôi qua, đại dịch Covid-19 đã gây ra rất nhiều khó khăn cho ngành giáo dục các nước trong khu vực. Trong bối cảnh toàn thế giới đối mặt với những thách thức chung, câu hỏi cần đặt ra là làm thế nào để tăng hiệu suất giáo dục và khai thác cũng như phát huy tối đa tiềm năng của nguồn nhân lực trong khu vực ASEAN?

Để trả lời cho câu hỏi này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ khẳng định đáp án đầu tiên chính là câu chuyện chuyển đổi số trong giáo dục. Thực tế, không phải chờ khi đại dịch bùng phát và lan rộng, các nước trong khu vực đã có những nỗ lực đáng kể nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục. Như ở Thái Lan, dự án có tên là Truyền hình giáo dục từ xa đã được khởi động từ năm 1995.

Tại Việt Nam, những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chủ động chỉ đạo, hướng dẫn nhà trường tổ chức dạy học trực tuyến và trên truyền hình và hướng dẫn công nhận kết quả dạy học trực tuyến. Ở nhiều nơi, các trường học có thể duy trì dạy và học online toàn phần hoặc bán phần trong giai đoạn giãn cách xã hội.

Thế nhưng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng: “Nếu chúng ta chỉ dừng ở đây vì cho rằng đã cán đích, thì quả thực nguy hiểm”. Bởi cuộc khủng hoảng Covid-19 mang tới những bài học quan trọng trong chuyển đổi mô hình giáo dục trong tương lai về những điều mà các quốc gia cần chuẩn bị tốt hơn cho viễn cảnh giáo dục trong thế kỷ XXI.

Và đáp án thứ hai chính là vấn đề liên thông trình độ trong khu vực ASEAN. Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ trăn trở: “Làm thế nào để một người lao động, một sinh viên, một học sinh tốt nghiệp ở đất nước này có thể tiếp tục học tập và làm việc ở một nước thành viên khác mà không mất thời gian gián đoạn chuyển tiếp? Vấn đề này không chỉ giới hạn trong liên thông giáo dục, mà nó nằm trong một câu hỏi lớn hơn, làm thế nào để tối ưu hóa nguồn nhân lực trong khu vực?”.

Thực tế, Cộng đồng kinh tế ASEAN đã ký kết các thỏa thuận công nhận lẫn nhau về lao động kỹ năng ở trình độ cao (MRAs), trình độ trung bình và thấp (MRS). Mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á được thành lập vào năm 1995 theo thỏa thuận của các Bộ trưởng Giáo dục ASEAN, cho tới nay đã phát triển bao gồm 30 trường đại học thành viên chính thức thuộc 10 nước. Đây là một dấu mốc lớn trong công nhận một cách công bằng về chất lượng lao động giữa các quốc gia trong nội khối ASEAN.

Dù vậy, nhìn về tương lai, các nước khu vực ASEAN vẫn nhận thấy nhiều rào cản để có thể đảm bảo ngang bằng về chất lượng đào tạo, chất lượng đào tạo trực tuyến, giữa các cơ sở giáo dục từ nhiều hệ thống khác nhau. Bởi vậy, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh các trường đại học và các cơ quan quản lý giáo dục đại học của các nước thành viên cần có những bước tiến xa hơn nữa trong việc hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm đào tạo cũng như xây dựng cơ chế giám sát chung hài hoà, thống nhất.

“Chúng ta cũng cần tính đến giải pháp để khuyến khích các chủ sử dụng lao động trong khu vực có thái độ tích cực trong việc tuyển dụng lao động có các xác nhận kỹ năng và trình độ. Liên thông trong giáo dục chỉ có giá trị khi các xác nhận đó được công nhận trong thực tế”, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nói.

Chìa khóa là giáo dục bền vững

Có thể nói, đây chính là chiếc chìa khoá để có thể giúp các nước ASEAN “đi cùng nhau và đi xa”, để đạt đến mục tiêu chung dài hạn là thúc đẩy chia sẻ tri thức, trao đổi kinh nghiệm, hiểu biết lẫn nhau và lưu thông phân bổ nguồn lực linh hoạt giữa các nước thành viên.

Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Hà Nội Michael Croft cho biết giáo dục vì sự phát triển bền vững thường được hiểu là một nền giáo dục khuyến khích những thay đổi về kiến ​​thức, kỹ năng, giá trị và thái độ để tạo ra một xã hội bền vững và công bằng hơn cho tất cả mọi người. Ông khẳng định khu vực Đông Nam Á với nỗ lực hướng tới hội nhập không tránh khỏi những thách thức đa chiều của thế kỷ XXI.

Tuy nhiên, theo ông Michael Croft, khu vực cần có một nền giáo dục trang bị cho người học những kiến thức, kỹ năng, thái độ, hành vi và những giá trị cần thiết để tham gia một cách tích cực và có trách nhiệm trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng này.

Hạ nghị sĩ, Tiến sĩ Mardini Ali Seara - đại diện Indonesia cũng cho rằng nhận thức giáo dục đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của mỗi nước và trong việc tạo ra những kết quả thực hiện thành công Mục tiêu vì sự phát triển bền vững. Ông cho biết hiện quốc gia dành 20% ngân sách quốc gia cho lĩnh vực này bởi huy động các nguồn lực cho giáo dục đã góp phần tạo ra những tiến bộ đáng kể trong việc phổ câp giáo dục tiểu học với tỷ lệ 100% trẻ nhập học vào năm 2018. Tuy nhiên, Indonesia còn vướng phải bài toàn nhiều thách thức liên quan đến hạ tầng giáo dục ở các vùng xa, nông thôn và vùng khó khăn.

Để giải quyết những khó khăn chung này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Hoàng Thị Hoa đã đề xuất hoàn thiện cơ chế giám sát của AIPA để thúc đẩy ASEAN thực hiện cam kết khu vực trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục. Trước mắt là cam kết về sự công nhận lẫn nhau về trình độ và văn bằng thông qua việc kết nối các Khung trình độ quốc gia với Khung tham chiếu trình độ ASEAN.

Tại “Hội nghị ASEAN - UNICEF về Chuyển đổi kỹ thuật số các hệ thống giáo dục trong toàn ASEAN” được tổ chức vào tháng 10 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam cũng kêu gọi các Bộ trưởng Giáo dục ASEAN chung tay xây dựng một bộ tiêu chuẩn kỹ năng số thống nhất trong khu vực, hướng tới hình thành một khung năng lực số được các nước thành viên công nhận. Bộ kỹ năng này rất có giá trị, giúp thúc đẩy năng lực sáng tạo vượt ra ngoài môi trường lớp học hoặc trường học thông thường.

Vì vậy, nâng cao kỹ năng số, mở rộng khả năng tiếp cận thế giới số của học sinh phải là ưu tiên hàng đầu, ngay từ cấp học đầu tiên.