 |
| Các cựu học sinh trường Trung học Albert Sarraut sau khi trồng cây phượng lưu niệm tại sân trường Trần Phú (số 8, Hai Bà Trưng, Hà Nội). |
Họ là những học sinh của một ngôi trường đã đi vào dĩ vãng. Nhiều người trong số họ cũng đã trở thành những nhân vật lịch sử. Gặp lại nhau trong một ngày Thu Hà Nội, họ tìm thấy tuổi xuân của mình bên những người bạn học năm xưa và mong góp phần vun đắp cho quan hệ hữu nghị Việt - Pháp.
Trang sử đáng tự hào
Do nhu cầu học tập của con em người Pháp, năm 1902, trường Paul Bert (Collège Paul Bert) được thành lập, đặt ở đại lộ Rollandes (Boulevard Rollandes), nay là phố Hai Bà Trưng. Đến năm 1914, Toàn quyền Albert Sarraut ra quyết định xây dựng một trường trung học lớn, hoàn chỉnh, giống như một trường trung học ở chính quốc, thu nhận học sinh Pháp và cả một số học sinh là con em các quan lại cao cấp Việt Nam, Myanmar, Lào.
Mặc dù gặp khó khăn do Thế chiến I (1914 - 1918), công trình vẫn được khởi công. Bốn năm sau, ngày 1/1/1919, Trường Trung học Hà Nội (Lycée de Hanoi) khánh thành tại trụ sở Ban Đối ngoại Trung ương Đảng hiện nay với hai phân hiệu, Grand Lycée (trường Trung học Lớn) và Petit Lycée (trường Trung học Nhỏ). Năm 1923, Grand Lycée được tu bổ và đổi tên thành Trường Trung học Albert Sarraut để tỏ lòng tri ân Toàn quyền Albert Sarraut, còn Petit Lycée lấy lại tên là trường Paul Bert như trước.
Trường Albert Sarraut được tổ chức và giảng dạy như một trường trung học ở Pháp. Năm học đầu tiên (1924 - 1925), trường đã thu nhận 800 học sinh, có cả học sinh Myanmar, Lào và 370 học sinh Việt Nam.
Kể từ năm 1943, dù bị ảnh hưởng nhiều bởi chiến tranh nhưng Trường Albert Sarraut vẫn cố gắng duy trì hoạt động với số học sinh đông đảo. Cho đến năm 1965, Trường chính thức ngừng hoạt động.
Trong 46 năm hoạt động (1919-1965), ngôi trường này đã đào tạo hàng chục ngàn học sinh. Nhiều nhân vật nổi tiếng như Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Hoàng thân Souphanouvong học giả Hoàng Xuân Hãn, luật sư Nguyễn Mạnh Tường, nhà thơ Phạm Huy Thông, nhà triết học Trần Đức Thảo... từng học tập tại đây.
Nhiều thế hệ học sinh Albert Sarraut đã tích cực tham gia công cuộc bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. Nhiều người là những nhà khoa học, nhà văn hóa, nhà giáo dục…xuất sắc, góp phần xây dựng đội ngũ trí thức Việt Nam.
Gắn kết tình thân hữu
Tháng 8/1926, từ sáng kiến của các ông Léon Autigeon, Henry Bouchon, Georges Beau, Emilio Eminente, Paul Ferrand và Nguyễn Toan, Hội Cựu giáo chức và Cựu học sinh Lycée Albert Sarraut và Lycée Paul Bert được thành lập với mục đích khẳng định và gìn giữ những mối quan hệ đoàn kết thân hữu giữa cựu học sinh hai trường.
Từ năm 1939, do có chiến tranh, Hội hoạt động thất thường, đến năm 1943 thì ngừng hẳn. Mãi đến cuối năm 1958, một nhóm cựu học sinh Albert Sarraut sống ở Paris (Bùi xuân Nhuận, Bửu Lộc, Adrien Lecurieux, Max Palenc, Nguyễn Đắc Khê, Souvanna Phouma, Tôn thất Cần…) mới cùng nhau hội ý, quyết định xây dựng lại Hội Cựu giáo chức và Cựu học sinh Albert Sarraut. Hội mở rộng tư cách hội viên cho tất cả những ai đã từng làm việc, học tập trong nhà trường (hiệu trưởng, giáo sư, giám thị, học sinh…).
Tháng 2/1959, Phòng Cảnh sát quận Seine (Paris) đã cấp phép thành lập Hội với tên tiếng Pháp là Club des Anciens du Lyceé Albert Sarraut (viết tắt là ALAS). Ông Bùi Xuân Nhuận được bầu làm Chủ tịch Hội và Hội thống nhất chọn biểu tượng Chùa Một Cột làm logo để in vào thẻ hội viên và trên trang bìa các bản tin xuất bản hàng quý.
Đến nay, Hội không ngừng phát triển với đông đảo hội viên thuộc các chi hội ở trong và ngoài nước Pháp, trong đó có hai chi hội tại Việt Nam. Trụ sở của Hội được đặt tại Paris và Chủ tịch Hội đương nhiệm là ông Paul Delsol. Hàng năm, Ban Liên lạc ALAS vẫn tổ chức họp mặt, thăm hỏi nhau lúc ốm đau, phúng viếng khi qua đời, có năm còn tổ chức đi du lịch. Năm 2011, ALAS Việt Nam được thành lập tại Hà Nội và trở thành dấu ấn tốt đẹp trong quan hệ giữa nhân dân hai nước Việt Nam - Pháp.
Cuối tháng 10/2013, các hội viên ALAS từ nhiều nơi trên thế giới và từ các địa phương của Việt Nam đã có mặt tại Hà Nội để tham dự buổi gặp mặt, thăm lại trường cũ sau hơn nửa thế kỷ. Tại đây, các cựu học sinh đã cùng nhau ôn lại những kỷ niệm về ngôi trường cũ và trồng cây lưu niệm tại khuôn viên trường...
Thiên Đức
