Năm 2004, gần 230.000 người tại 11 quốc gia đã thiệt mạng trong hàng loạt trận sóng thần gây ra bởi một cơn địa chấn mạnh cực độ tại Ấn Độ Dương. Indonesia, Sri Lanka, Ấn Độ và Thái Lan là những nước chịu ảnh hưởng lớn nhất. Động đất ước tính gần 9 độ richter đã gây ra một trong những cơn sóng thần lớn nhất lịch sử. Đây cũng là sóng thần huỷ diệt nhất trong hơn một thế kỷ qua và có lẽ là trong cả lịch sử hiện đại.
Phần lớn sóng thần bắt nguồn từ các trận động đất lớn. Tuy nhiên, lở đất, núi lửa và thiên thạch cũng gây ra sóng thần. Sóng thần không phải là một con sóng duy nhất mà là một loạt sóng di chuyển trong đại dương.
Có thể phân biệt sóng thần với các con sóng lớn ở ven biển dựa trên sức mạnh và tốc độ của chúng. Mỗi con sóng trong một đợt sóng thần có thể dài 160km, cao vài mét và di chuyển khắp đại dương với tốc độ 900km/giờ. Khi nó tới gần bờ, tốc độ sóng thần giảm đáng kể (xuống còn 45km/giờ) song chiều cao lại tăng lên, có khi đạt tới 50m.
Hơn 36.000 người đã chết vì sóng thần sau khi núi lửa Krakatau phun trào tại eo biển Sunda gần Java ngày 27/8/1883. Nhiều ước tính cho thấy, số người thiệt mạng thậm chí còn cao hơn.
Những mô tả sớm nhất về một kiểu sóng thần xuất hiện từ năm 479 TCN tại khu vực phía bắc biển Aegean. Các thông báo về nhiều cơn sóng thần sau đó được đưa ra ở khắp thế giới, nhưng phổ biến nhất là tại Thái Bình Dương.
Nhiều sử gia tin rằng, sự phun trào của Santorini ở biển Aegean vào 1500 TCN đã gây ra sóng thần huỷ diệt khắp đông Địa Trung Hải và Crete.
Hàng nghìn người dân ven biển tại Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Bắc Phi đã thiệt mạng khi sóng dâng cao sau động đất tại Lisbon, Bồ Đào Nha năm 1755.
Trải qua nhiều thế kỷ, Nhật Bản đã trở thành “mảnh đất” của sóng thần với ít nhất 66.000 người chết kể từ năm 684 SCN.
Trong số này, phải kể tới cơn sóng thần huỷ diệt tại Honshu, Nhật Bản năm 1896, cướp đi sinh mạng của khoảng 27.000 người. Vào thời điểm đó, có rất nhiều người dân ven biển đang tổ chức một lễ hội trên đường phố thì xảy ra sóng thần. Ngày hôm sau, các ngư dân trở về nhà đã chứng kiến cảnh hoang tàn, thi thể rải khắp nơi và các ngôi nhà đổ nát trải trên vài dặm.
Indonesia đã ghi nhân hơn 50.000 người chết trong 30 lần sóng thần trong thế kỷ 20, không kể năm 2004.
Ngày 1/4/1946, sóng thần ở Thái Bình Dương đã xảy ra sau động đất 7,8 độ richter gần đảo Unimak thuộc chuỗi đảo Aleutian của Alaska. Sóng đã phá huỷ ngọn hải đăng Scotch Cap của Lực lượng Phòng vệ Bờ biển Mỹ tại Unimak, làm toàn bộ 5 người có mặt tại đó thiệt mạng. Hải đăng là kết cấu bê tông cốt thép, đứng cao hơn so với mặt nước biển gần 30 mét.
Sóng thần lan tới quần đảo Hawaii năm giờ sau đó, cướp đi tính mạng của 159 người. Tổng cộng có 165 người thiệt mạng, trong đó có nhiều em nhỏ đang trong giờ học tại Laupahoehoe Point của Hawaii khi sóng cao gần 8 mét.
Sau sự kiện này hai năm, Mỹ đã xây dựng một trung tâm cảnh báo sóng thần Thái Bình Dương tại Hawaii.
Sau đây là một số trận sóng thần đáng kể khác:
- 16/8/1976: Sóng thần xảy ra sau động đất ở Mindanao thuộc Philippines làm từ 5.000 – 8.000 người thiệt mạng ở khu vực Vịnh Moro.
- 28/31964: Trận động đất mạnh 8,4 độ richter tại Alaska đã gây ra sóng thần tại đông nam Alaska, đảo Vancouver và các bang Washington, California cũng như Hawaii. Hơn 120 người chết. Thiệt hại nhất là thành phố Crescent, California, nơi sóng dâng cao 6 mét phá hủy gần một nửa bến cảng, 11 người thiệt mạng.
- 22/5/1960: Trận động đất lớn nhất, 8,6 độ richter của thế kỷ 20 xảy ra ở bờ biển miền trung Chile. Sóng thần xuất hiện phá huỷ cục bộ Chile và khắp Thái Bình Dương. Số người thiệt mạng vì sóng thần ở Chile vào khoảng 2.300 người, sóng cũng làm hư hỏng bến cảng ở Hilo, Hawaii làm 61 người chết.
- 4/11/1952: Động đất mạnh ở bán đảo Kamchatka của Nga gây ra sóng thần ảnh hưởng tới nhiều khu vực như bán đảo Kamchatka, quần đảo Kuril và nhiều vùng thuộc Viễn Đông, Nga. Sóng thần cũng gây nhiều tổn thất ở Hawaii, Peru và Chile.
- 31/1/1906: Sóng thần xuất hiện tại bờ biển Ecuador và Colombia, nhấn chìm một nửa Tumaco, Colombia. Số người chết ước tính vào khoảng 500 – 1.500 người.
- 13/8/1868: Sóng thần huỷ diệt ở Chile cướp đi sinh mạng của hơn 25.000 người.
Theo VTC News
