OECD - Diễn đàn quan trọng để gắn kết

Tiền thân của OECD là Tổ chức Hợp tác kinh tế châu Âu (OEEC), được thành lập năm 1948 nhằm mục đích phục hồi kinh tế châu Âu và giám sát phân bổ viện trợ của Mỹ dành cho châu Âu sau Thế chiến II thông qua Kế hoạch Marshall.

Uy tín trong phát triển

Đến nay, OECD đã phát triển thành một diễn đàn quốc tế uy tín gồm 38 quốc gia thành viên. Hơn 60 năm qua, OECD luôn giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tiến bộ kinh tế, phúc lợi xã hội và hợp tác quốc tế, là diễn đàn nơi các chính phủ thúc đẩy hợp tác về các vấn đề chính sách kinh tế và xã hội.

Mục đích của OECD là tăng cường hợp tác kinh tế, phối hợp chính sách giữa các nước thành viên về các vấn đề kinh tế và phát triển ở tầm toàn cầu. Ngoài các chương trình hoạt động với các nước thành viên, OECD có một số cơ chế hoạt động đặc thù với sự tham gia của các nước không phải thành viên như Chương trình Đông Nam Á (SEARP), Trung tâm phát triển OECD. Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng OECD (MCM) là hoạt động thường niên quan trọng nhất của OECD nhằm thảo luận các vấn đề chính trị - kinh tế - xã hội chiến lược, định hướng hợp tác trong OECD cũng như trao đổi về xây dựng các quy định, tiêu chuẩn quản trị kinh tế toàn cầu.

Thông qua nghiên cứu, phân tích và khuyến nghị chính sách, tổ chức này góp phần đưa ra khuyến nghị và cải cách chính sách về kinh tế và phát triển trên toàn thế giới. Các lĩnh vực nghiên cứu trọng tâm của OECD bao gồm chính sách kinh tế, giáo dục, môi trường, số hóa, chăm sóc sức khỏe, thương mại và đầu tư… và khuyến nghị chính sách tương ứng đã trở thành tiêu chuẩn cho các chính phủ và tổ chức quốc tế. Các báo cáo của OECD về các chỉ số kinh tế như tăng trưởng GDP, lạm phát và thất nghiệp… được các nhà hoạch định chính sách, nhà kinh tế và giới tài phiệt thế giới sử dụng rộng rãi. Hơn nữa, cơ chế đánh giá ngang hàng của OECD khuyến khích các nước thành viên thực hiện điều chỉnh chính sách và cải cách hành chính, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Các quốc gia không phải thành viên cũng được hưởng lợi từ hợp tác chuyên môn của OECD thông qua việc chia sẻ các sáng kiến hợp tác và xây dựng năng lực.

OECD và Việt Nam

Là một nước không phải thành viên đầy đủ nhưng trong những năm qua, Việt Nam tích cực tham gia hợp tác với OECD trong nhiều lĩnh vực khác nhau như cải tổ chính sách, xúc tiến đầu tư, quản trị công để thúc đẩy các mục tiêu kinh tế xã hội.

Tháng 3/2008, Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Trung tâm phát triển OECD, một nền tảng chia sẻ tri thức và đối thoại chính sách giữa các nước thành viên OECD và các nước đang phát triển nhưng chưa là thành viên của diễn đàn. Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam trở thành thành viên của một trong những cơ chế trực thuộc OECD.

Việc Việt Nam tham gia Trung tâm phát triển OECD đem lại nhiều lợi ích thiết thực để tranh thủ được nhiều tư vấn, hỗ trợ chính sách dựa trên thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của các nước thành viên và chưa phải thành viên của OECD thông qua nhiều diễn đàn, đối thoại và tận dụng được mạng lưới rộng lớn của các tập đoàn đa quốc gia và các quỹ đầu tư phát triển trên toàn cầu. Đặc biệt, thông qua Trung tâm phát triển OECD, Việt Nam xây dựng thành công Báo cáo đánh giá đa chiều (MDR) vào năm 2020. Báo cáo này đóng vai trò quan trọng và hữu ích trong việc xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030 và Phương hướng, nhiệm vụ chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội năm năm giai đoạn 2021-2025 của Việt Nam.

Hợp tác song phương Việt Nam - OECD chủ yếu thông qua các dự án quốc gia cụ thể và chương trình Đông Nam Á (SEARP), bằng nhiều hình thức, bao gồm tham gia vào các cơ quan của OECD, các báo cáo rà soát chính sách quốc gia, tham gia đóng góp dữ liệu cho hệ thống dữ liệu của OECD, các hoạt động đo lường/đánh giá và tuân thủ các tiêu chuẩn của OECD. Kể từ năm 2012, Việt Nam luôn xây dựng kế hoạch hợp tác song phương với OECD theo giai đoạn 2012-2015 và 2016-2020, 2021-2025. Trên cơ sở bám sát phương hướng và khung chương trình hợp tác cụ thể với từng Bộ, ngành, hợp tác Việt Nam - OECD ngày càng phát triển thực chất và hiệu quả.

Song song với đó, Việt Nam và OECD cùng phối hợp nghiên cứu và xây dựng 10 báo cáo ở lĩnh vực và cấp độ khác nhau như Báo cáo triển vọng kinh tế Đông Nam Á của OECD (cùng với Thụy Sỹ) nhiệm kỳ 2018-2021; Báo cáo “Đánh giá đa chiều của Việt Nam” (MDR). Báo cáo MDR của Việt Nam được đánh giá là tài liệu công phu, có giá trị tham khảo và là một nghiên cứu đầu vào hữu ích cho quá trình xây dựng dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2021-2030) và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm năm (2021-2025).

Bên cạnh đó, từ tháng 1/2019, theo đề xuất của OECD, Việt Nam và tổ chức này đã đàm phán xây dựng Chương trình quốc gia, bao gồm 8-10 dự án hợp tác cụ thể thực hiện trong ba năm từ 2020-2023. Chương trình quốc gia là cấp độ cao hơn trong hợp tác của OECD với một nước không phải thành viên. Các dự án hợp tác không chỉ gồm khuyến nghị, tư vấn chính sách mà còn hỗ trợ quá trình thực thi chính sách.

Năm 2021, Việt Nam và Australia được bầu là đồng Chủ tịch Chương trình SEARP giai đoạn 2022-2025. Tại Hội nghị Bộ trưởng Chương trình SEARP (9-10/2/2022, Seoul, Hàn Quốc), Việt Nam và Australia đã chính thức tiếp nhận vai trò đồng Chủ tịch từ Hàn Quốc và Thái Lan. Việc Việt Nam lần đầu được tín nhiệm là đồng Chủ tịch Chương trình nhiệm kỳ 2022-2025 cùng Australia có ý nghĩa quan trọng. Đây là lần đầu tiên Việt Nam đảm nhiệm vị trí chủ trì một cơ chế tiêu chuẩn cao của một tổ chức mà Việt Nam không phải là thành viên, khẳng định sự ghi nhận vai trò, vị thế quốc tế của Việt Nam, cũng như sự tin tưởng của các nước OECD và khu vực đối với năng lực của Việt Nam trong gắn kết hiệu quả OECD và khu vực.

Trong nhiệm kỳ đồng Chủ tịch, năm 2022, Việt Nam đã chủ trì tổ chức Diễn đàn Bộ trưởng OECD - Đông Nam Á và Diễn đàn cao cấp OECD - Đông Nam Á. Tại Diễn đàn Bộ trưởng OECD – Đông Nam Á năm 2023 và Diễn đàn đầu tư Việt Nam – OECD về “Đẩy mạnh thu hút đầu tư chất lượng cao phục vụ tăng trưởng xanh, thông minh và bền vững”, với các chủ đề thiết thực, gắn chặt với nhu cầu của các nước trong khu vực và phù hợp với ưu tiên, thế mạnh của các nước OECD, các diễn đàn do Việt Nam tổ chức đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các nước thành viên OECD và ASEAN. Năm 2023, nhận lời mời của Tổng thư ký OECD, Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Anh (Chủ tịch OECD năm 2023), Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng OECD (7-8/6, tại Paris). Đây là lần đầu tiên OECD mời Việt Nam và một số khách mời tham dự tất cả các phiên của Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng OECD.

Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, OECD vẫn phải đối mặt với một số thách thức bởi có một số ý kiến cho rằng các cách tiếp cận và chính sách của tổ chức này chủ yếu phản ánh lợi ích của các quốc gia thành viên giàu có nhất, dẫn đến thiếu tính toàn diện và đại diện cho các quốc gia đang phát triển. Ngoài ra, các khuyến nghị của OECD đôi khi bị chỉ trích vì mang tính quy chuẩn quá mức và phù hợp với tất cả mọi người, bỏ qua nhu cầu và bối cảnh đa dạng của từng quốc gia. Tuy nhiên, bất chấp những thách thức trong việc bảo đảm tính toàn diện và giải quyết những lời chỉ trích về cách tiếp cận của mình, OECD vẫn là diễn đàn quan trọng để các chính phủ hợp tác và giải quyết những thách thức chung trong một thế giới ngày càng gắn kết với nhau chặt chẽ hơn.