Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Cập nhật Chỉ thị 45 để đổi mới công tác người Việt Nam ở nước ngoài

Sáng 27/11, tại Hà Nội, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã đến dự và phát biểu ý kiến chỉ đạo tại Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 45 ngày 19/5/2015 của Bộ Chính trị (khóa XI) về việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 36 của Bộ Chính trị (khóa IX) về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới.

Tham dự Hội nghị có lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các vị nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước và 350 kiều bào, đại diện cho hơn 5,3 triệu kiều bào trên thế giới về dự.

Thành công nhờ sự đoàn kết của toàn dân tộc

Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhiệt liệt chào mừng các vị khách quý, các đại biểu đại diện bà con kiều bào ta ở nước ngoài và xin chuyển lời thăm hỏi của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đến toàn thể Hội nghị.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, Hội nghị sơ kết 05 năm thực hiện Chỉ thị 45 về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài được tổ chức vào thời điểm rất phù hợp, khi các cơ quan, địa phương vừa hoàn thành việc tổ chức đại hội đảng bộ cơ sở và cả nước đang thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII. Đây cũng là thời điểm để đánh giá toàn diện quá trình thực hiện Chỉ thị 45 trong 5 năm qua và xác định phương hướng, nhiệm vụ cho giai đoạn phát triển mới.

Sau 35 năm tiến hành công cuộc Đổi mới và hội nhập quốc tế, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn và rất đáng tự hào; đã củng cố sức mạnh tổng hợp quốc gia; nâng cao uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, đúng như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như ngày nay”.

“Cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín mà đất nước ta có được là nhờ sự đoàn kết của toàn dân tộc, sự lãnh đạo sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta, sự đóng góp công sức, trí tuệ, sự hy sinh xương máu của nhiều thế hệ những người con đất Việt, trong đó có những thế hệ kiều bào mà hiện nay đã là cộng đồng 5,3 triệu người”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nói.

Những đóng góp quan trọng, thiết thực của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc được thể hiện trong nhiều lĩnh vực. Khoảng 300-500 lượt trí thức kiều bào về nước hàng năm đã tham gia tích cực, có nhiều ý kiến đóng góp, tư vấn sâu sắc, tâm huyết vào quá trình hoạch định các chính sách phát triển kinh tế-xã hội.

Ngày càng nhiều doanh nhân người Việt Nam ở nước ngoài về nước đầu tư, kinh doanh trong nhiều lĩnh vực, xây dựng thành công nhiều doanh nghiệp mạnh. Lượng kiều hối lũy kế từ năm 1993 đến nay đạt khoảng 175 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành một trong những nước nhận kiều hối lớn nhất thế giới trong những năm gần đây (theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới). Đang xuất hiện một thế hệ trí thức gốc Việt trẻ tài năng, tập trung ở nhiều lĩnh vực mũi nhọn như tin học, viễn thông, điện tử, vật liệu mới...

Bên cạnh lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật, công nghệ, kiều bào ta ở nước ngoài còn đóng góp tích cực trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, góp phần củng cố lòng tự hào dân tộc của người Việt trên khắp năm châu. (Một số cầu thủ bóng rổ, bóng đá là người Việt Nam ở nước ngoài đã đầu quân cho đội tuyển quốc gia Việt Nam; nhiều cá nhân xuất sắc trong lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật trên thế giới đã góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam trong con mắt bạn bè quốc tế).

Năm 2020, mặc dù bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19, nhưng bà con kiều bào, với truyền thống “tương thân tương ái”, “thương người như thể thương thân”, đã quyên góp được gần 70 tỷ đồng và nhiều hiện vật hỗ trợ công tác phòng chống dịch ở trong nước và giúp đỡ đồng bào miền Trung khắc phục hậu quả thiên tai.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh khẳng định, sự phát triển của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và những đóng góp quan trọng của kiều bào ta đối với đất nước đã chứng minh tính đúng đắn của những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với công tác về người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có Chỉ thị 45 của Bộ Chính trị.

Trong 5 năm qua, nhìn chung, việc quán triệt và triển khai Chỉ thị 45 đã được tiến hành nghiêm túc, đồng bộ. Chủ trương “Người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam” đã thực sự đi vào cuộc sống. Công tác về người Việt Nam ở nước ngoài tiếp tục là một trụ cột trong công tác đối ngoại của Đảng, Nhà nước.

Trong các hoạt động đối ngoại cấp cao, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước ta thường xuyên gặp gỡ bà con kiều bào; đề nghị lãnh đạo các nước quan tâm hỗ trợ cộng đồng người Việt ở sở tại.

Nhiều cơ chế, chính sách theo hướng tạo thuận lợi hơn cho kiều bào đã được ban hành và triển khai (như: chính sách về quốc tịch, xuất nhập cảnh, sở hữu nhà ở, đầu tư, tham gia nghiên cứu khoa học...). Công tác vận động cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài được cải tiến với hình thức ngày càng đa dạng, nội dung phong phú và thiết thực hơn. Việc phát huy nguồn lực của kiều bào ta ở nước ngoài được chú trọng, đặc biệt đã bắt đầu khai thông được nguồn lực kiều bào trẻ đầy tiềm năng. Cơ chế phản hồi đối với những góp ý, sáng kiến của kiều bào bước đầu được thiết lập. Công tác dạy và học tiếng Việt, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá, truyền thống dân tộc đã đạt được những kết quả tích cực.

Các chính sách về bảo hộ công dân được triển khai quyết liệt thời gian qua cũng góp phần tích cực vào việc nâng cao hiệu quả công tác về người Việt Nam ở nước ngoài. Trong điều kiện đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”, Đảng và Nhà nước đã hết sức quan tâm, kịp thời có các biện pháp hỗ trợ, tổ chức 190 chuyến bay đưa hơn 53.000 công dân mắc kẹt, những người có hoàn cảnh khó khăn từ hơn 50 quốc gia/vùng lãnh thổ về nước. Kết quả chống dịch ở trong nước cùng với sự quan tâm đối với đồng bào ta ở nước ngoài đã khẳng định tính ưu việt của hệ thống chính trị và bản chất tốt đẹp của chế độ ta.

Tuy vậy, Phó Thủ tướng cũng cho rằng, dù đạt nhiều kết quả quan trọng, song cũng cần thẳng thắn nhìn nhận, công tác về người Việt Nam ở nước ngoài vẫn còn những mặt hạn chế. Việc ban hành một số chính sách, quy định, hướng dẫn còn chậm; triển khai một số chính sách, biện pháp chưa đồng bộ, kịp thời; kết quả vận động, thu hút nguồn lực kiều bào chưa tương xứng với tiềm năng, đặc biệt trong các lĩnh vực như: chuyển giao công nghệ, đầu tư, thương mại..., chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế; vai trò của kiều bào trong việc nâng cao hình ảnh Việt Nam ở sở tại và thúc đẩy quan hệ Việt Nam với các nước còn hạn chế; sự phối hợp giữa các ban, bộ, ngành, địa phương trong công tác về người Việt Nam ở nước ngoài chưa thực sự chặt chẽ, hiệu quả.

Tiếp tục quán triệt, làm rõ hơn nội dung Chỉ thị 45

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho rằng, trong những năm tới, tình hình thế giới sẽ tiếp tục phức tạp và tác động nhiều mặt tới môi trường an ninh và phát triển của đất nước. Việt Nam bước vào thời kỳ chiến lược mới (2021-2030) với yêu cầu cao hơn về phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế. Trong điều kiện đó, nhiệm vụ đối ngoại sẽ ngày càng nặng nề hơn. Công tác về người Việt Nam ở nước ngoài sẽ cần có sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện và sâu sắc hơn.

Vì vậy, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị, tại Hội nghị này, các đại biểu tập trung trao đổi, thảo luận sâu về một số nội dung chính sau.

Thứ nhất, quan điểm, định hướng chỉ đạo của Đảng đối với công tác về người Việt Nam ở nước ngoài đã được thể hiện rõ trong Chỉ thị 45 và Nghị quyết 36 của Bộ Chính trị. Mặc dù vậy, trên cơ sở đánh giá những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện Chỉ thị 45 và Nghị quyết 36 thời gian qua, cũng như trước những yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, Hội nghị cần thảo luận kỹ và kiến nghị những nội dung cần cập nhật, bổ sung để tiếp tục đổi mới, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với công tác người Việt Nam ở nước ngoài, nhằm củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, tiếp tục đưa quan hệ giữa Việt Nam với các đối tác đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững; phục vụ tốt nhất lợi ích quốc gia - dân tộc.

Thứ hai, trên cơ sở các định hướng, nhiệm vụ nêu tại Chỉ thị 45 và Nghị quyết 36, cần tập trung rà soát tổng thể và toàn diện các chính sách, biện pháp đối với công tác về người Việt Nam ở nước ngoài thời gian qua, tập trung vào 5 năm gần đây; làm rõ những mặt được cũng như những bất cập, tồn tại, hạn chế và bài học kinh nghiệm; phân tích kỹ các nguyên nhân khách quan và chủ quan; đề xuất, kiến nghị các giải pháp, kiến nghị sửa đổi, hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ chế chính sách, quy định, hướng dẫn... nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác về người Việt Nam ở nước ngoài trong thời gian tới, thực sự làm cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là “bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam” trong quá trình xây dựng và triển khai các chính sách liên quan.

Trong quá trình hoàn thiện các cơ chế chính sách, cần quán triệt tinh thần “trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với nhân dân”, thực sự vì nhân dân, phục vụ lợi ích của nhân dân, của đồng bào ta ở nước ngoài. Do vậy, Hội nghị cần làm rõ vai trò của những yếu tố kết nối quan trọng, gắn kết đồng bào ta ở nước ngoài với quê hương như ngôn ngữ, bản sắc, truyền thống văn hóa dân tộc, lòng tự hào và tự tôn dân tộc..., từ đó kiến nghị các biện pháp thiết thực và khả thi để sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm tạo thuận lợi hơn cho kiều bào trong các lĩnh vực xuất nhập cảnh, cư trú, quốc tịch..., cũng như chủ động giải quyết có hiệu quả những vấn đề bức xúc của kiều bào, góp phần đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của đồng bào ta ở nước ngoài.

Thứ ba, song song với việc thảo luận về hoàn thiện các quan điểm chỉ đạo và cơ chế chính sách, Hội nghị cũng cần tập trung đánh giá tiềm năng, thế mạnh của kiều bào ta ở nước ngoài trong điều kiện mới, từ đó đưa ra những giải pháp cụ thể nhằm đẩy mạnh hơn nữa việc thu hút các nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt là đội ngũ trí thức, chuyên gia ở các lĩnh vực mũi nhọn như tin học, viễn thông, điện tử, vật liệu mới, chế tạo máy, sinh học...

Trong đánh giá tiềm năng kiều bào, cần tập trung vào thế hệ kiều bào trẻ, qua đó kiến nghị việc xây dựng các chương trình, kế hoạch cụ thể để đẩy mạnh khai thác tiềm năng của thanh niên, tri thức trẻ là người Việt Nam ở nước ngoài. Theo đó, cần rà soát các chính sách, hoạt động hỗ trợ, kết nối kiều bào ở trong và ngoài nước để có những cải tiến phù hợp về nội dung và hình thức, khai thác tốt các thế mạnh của công nghệ thông tin và những mặt tích cực của mạng xã hội, nhằm làm cho thế hệ kiều bào trẻ ngày càng hướng về quê hương, đất nước.

Đồng thời, cần bàn kỹ về việc hoàn thiện và nâng cao hiệu quả các cơ chế về tập hợp, lắng nghe và phản hồi ý kiến, tâm tư, nguyện vọng của đồng bào ta ở nước ngoài đối với các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu và hoạch định chính sách về người Việt Nam ở nước ngoài trong những năm tới.

Thứ tư, thực hiện công tác về người Việt Nam ở nước ngoài là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và của toàn dân. Do đó, Hội nghị cần trao đổi sâu về việc tăng cường phối hợp giữa các ban, bộ, ngành, địa phương, giữa các cơ quan trong và ngoài nước để khắc phục những tồn tại, hạn chế; bảo đảm sự phối hợp giữa các cơ quan ngày càng chặt chẽ, kịp thời và hiệu quả hơn.

Một vấn đề nổi lên thời gian qua là các cơ quan tham mưu trực tiếp về công tác người Việt Nam ở nước ngoài đã ký kết nhiều thoả thuận, chương trình phối hợp công tác. Tuy nhiên, một số thoả thuận mới dừng lại ở những nguyên tắc chung, chưa có nhiều nội dung cụ thể về phối hợp đôn đốc, theo dõi, đánh giá kết quả thực hiện. Hội nghị cần bàn và đưa ra các giải pháp cụ thể để thực hiện tốt hơn các thỏa thuận, chương trình phối hợp công tác liên ngành trong thời gian tới.

Đồng thời, Hội nghị cũng cần tập trung thảo luận, kiến nghị giải pháp nhằm tiếp tục kiện toàn cơ cấu tổ chức, bộ máy, nâng cao năng lực cán bộ làm công tác về người Việt Nam ở nước ngoài để thực hiện tốt các nhiệm vụ trong tình hình mới.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh tin tưởng, với sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước, sự đồng lòng, chung sức của người dân ở trong và ngoài nước, phát huy những thành tích đạt được trong thời gian qua, công tác về người Việt Nam ở nước ngoài có nhiều điều kiện thuận lợi để đạt được những thành tựu to lớn hơn trong thời gian tới.