Phục hồi tài nguyên đất: Vấn đề và giải pháp

Vũ Đoàn Kết
Trước thềm COP15 dự kiến diễn ra tại Bờ biển Ngà (9-20/5), ngày 27/4, Hội nghị của nhóm nước tham gia Công ước Liên hợp quốc về chống sa mạc hóa (UNCCD) đã công bố báo cáo “Global Land Outlook” lần thứ hai.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Ảnh minh họa.

Báo cáo dài 200 trang của UNCCD đưa ra phân tích báo động rằng, có tới 40% diện tích đất của Trái đất đang trong tình trạng suy thoái, ảnh hưởng đến một phần hai GDP thế giới, tương đương 44.000 tỷ USD. Điều này đang trực tiếp tác động lên đời sống của một phần hai dân số và là một trong các nguyên nhân gây ra nạn đói, thiếu lương thực, di cư và xung đột trên thế giới.

Theo UNCCD, 70% diện tích đất nổi trên Trái đất đã chịu sự tác động của con người dưới mọi hình thức từ nông nghiệp, chăn nuôi, đến khai thác khoáng sản, hay phá rừng... Sự can thiệp của con người không chỉ làm suy thoái tài nguyên đất mà còn “hủy hoại môi trường” và “góp phần đáng kể gây ra tình trạng biến đổi khí hậu”. “Chưa bao giờ trong lịch sử hiện đại, loài người lại phải đối mặt với một phổ rộng các hiểm họa, dù quen thuộc hoặc chưa từng biết đến” như thời điểm này.

Suy thoái tài nguyên đất cũng là nguyên nhân của “dịch bệnh được truyền nhiễm từ động vật hoang dã sang người” và có thể gây ra các đại dịch cho nhân loại như Covid-19. “Tài nguyên đất là hữu hạn”, nhưng theo Ibrahim Thiaw, Thư ký điều hành của UNCCD, con người lại “khai thác chúng như là tài nguyên vô hạn”.

UNCCD được thành lập sau Hội nghị thượng đỉnh Rio 1992, bên cạnh các cơ chế tương đồng về đấu tranh chống biến đổi khí hậu và bảo vệ đa dạng sinh học. Không được biết nhiều đến như Hội nghị Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP) về biến đổi khí hậu nhưng đến nay, UNCCD đã tổ chức được 14 lần các COP về chống sa mạc hóa và công bố hai báo cáo về tài nguyên đất thế giới. Trong báo cáo đầu tiên năm 2017, UNCCD ước tính có khoảng 25% diện tích đất nổi thế giới bị suy thoái, ảnh hưởng tới khoảng ba tỷ người.

Tác nhân chính

Theo Global Land Outlook, đô thị hóa, bê tông hóa, các ngành công nghiệp khai thác tài nguyên (khoáng sản, nhiên liệu hóa thạch) là những tác nhân gây ra xu thế suy thoái tài nguyên đất ngày càng tăng. Tuy nhiên, nguyên nhân quan trọng nhất của xu thế này chính là nông nghiệp hiện đại. Theo tính toán của UNCCD, lĩnh vực này là tác nhân của 80% rừng bị phá, và sử dụng đến 70% nguồn nước ngọt được khai thác trên toàn thế giới.

Phục hồi tài nguyên đất: Vấn đề và giải pháp

Nông nghiệp hiện đại là tác nhân chính ảnh hưởng đến tài nguyên đất. (Nguồn: conexaopolitica)

Nông nghiệp hiện đại được triển khai trên quy mô lớn. Hiện 70% diện tích đất nông nghiệp thế giới tập trung trong tay 1% các doanh nghiệp. Nông nghiệp hiện đại chủ yếu dựa trên các phương thức “độc canh” và “thâm canh”, sử dụng nhiều hóa chất (phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ…) đang làm “biến dạng Trái đất hơn bất cứ hoạt động nào khác của con người”.

Theo UNCCD, 70 % diện tích rừng bị triệt hạ trong giai đoạn 2013-2019 được dùng canh tác và chăn nuôi. Với tốc độ phát triển hiện nay, tới năm 2050 sẽ có thêm khoảng 16 triệu km2 đất bị suy thoái, tương đương với diện tích của Nam Mỹ.

Trong khi đó, theo Imbrahim Thiaw, khoảng “một phần ba sản lượng lương thực thế giới lại không được sử dụng, bị thất thoát ngay tại các nước sản xuất do thiếu phương tiện bảo quản hoặc do lãng phí”. Ngoài ra, một phần sản lượng nông nghiệp lại được dùng cho mục đích chăn nuôi hoặc trong lĩnh vực công nghiệp (dầu cọ, bông…). Thiaw cho rằng, “hệ thống lương lực của chúng ta hiện nay là thủ phạm của 80% hoạt động phá rừng” và do đó thế giới “cần phải chuyển đổi một cách cơ bản phương thức sản xuất cũng như tiêu dùng”.

Ba kịch bản đến 2050

Báo cáo lần hai của UNCCD năm 2022 đưa ra ba kịch bản cho đến năm 2050.

Kịch bản thứ nhất, nếu không thay đổi, sẽ có thêm khoảng 16 triệu km2 đất bị suy thoái và ở mức tăng 12-14% vào năm 2050. Mức tăng này trở thành “một xu thế dài hạn”, khó kìm hãm và tác động mạnh đến nông nghiệp cũng các khu bảo tồn tự nhiên của thế giới.

Nông nghiệp quy mô lớn và suy giảm hệ sinh thái sẽ làm tăng thêm 69 gigaton khí thải carbon mỗi năm từ nay đến 2050, tương đương 17% lượng khí nhà kính thế giới thải ra hiện nay.

Kịch bản này sẽ tạo ra vòng xoáy bất tận kéo theo suy giảm của đa dạng sinh học và hủy diệt một số loài động thực vật. Các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất sẽ là Trung Đông, Bắc Phi và Nam Mỹ.

Theo báo cáo, “kịch bản này không phải là con đường sống, thịnh vượng, và tồn tại” của loài người bởi nhiều nơi trên Trái đất trở nên “không thân thiện với con người”. Nạn đói, dịch bệnh, bạo loạn, di cư hàng loạt sẽ trở nên phổ biến, tác động trực tiếp lên hòa bình và an ninh của nhiều khu vực và thế giới.

Ở kịch bản thứ hai, UNCCD đặt ra mục tiêu phục hồi khoảng 50 triệu km2, tương đương 35% diện tích đất nổi của Trái đất. Với kịch bản này, hiệu năng trong lĩnh vực nông nghiệp tại các khu vực có nguy cơ cao như Trung Đông, Bắc Phi, Nam Mỹ sẽ cải thiện thông qua áp dụng trở lại các phương thức sản xuất truyền thống và mang tính bảo tồn (ít can thiệp vào đất; kết hợp nông nghiệp, chăn nuôi với trồng, bảo vệ rừng; triển khai các dự án chống bào mòn đất, tái tạo rừng nhiệt đới ẩm; hạn chế tối đa thậm chí cấm hoàn toàn việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp…).

Theo báo cáo, mỗi 1 USD đầu tư cho phục hồi tài nguyên đất sẽ mang lại từ 7 đến 30 USD cho nền kinh tế. Về tổng thể, việc phục hồi tài nguyên đất sẽ mang lại 125.000-140.000 tỷ USD đến năm 2050, tương đương 150% GDP thế giới năm 2021. Tuy nhiên, kịch bản này vẫn chưa cho phép ngăn chặn đà suy giảm đa dạng sinh học dự báo ở mức 11% năm 2050.

Kịch bản cuối cùng, cũng là kỳ vọng của UNCCD, đặt tham vọng phục hồi một nửa diện tích đất nổi trên Trái đất cùng với việc bảo tồn các khu vực bảo tồn thiên nhiên (cũng có chức năng dự trữ nguồn nước ngọt, thu giữ khí carbon…) với diện tích khoảng 4 triệu km2 (tương đương lãnh thổ hai nước đang chịu nắng hạn gay gắt là Ấn Độ và Pakistan).

Theo đó, sẽ có thêm 80 gigatone khí carbon được thu giữ nhờ các khu bảo tồn thiên nhiên, tương đương lượng khí thải nhà kính trong vòng bảy năm. Hiệu năng trong nông nghiệp sẽ tăng 9% cho phép đáp ứng nhu cầu lương thực của thế giới với 9 tỷ người.

Giải pháp cho hàng loạt vấn đề

Global Land Outlook cho rằng “bảo tồn, phục hồi và sử dụng tài nguyên đất một cách bền vững là mệnh lệnh mang tính toàn cầu, đòi hỏi phải hành động như trong tình huống khẩn cấp”.

Để thực hiện được mục tiêu đề ra, UNCCD đề xuất một khoản đầu tư 1.600 tỷ USD trong vòng 10 năm tới, cho phép phục hồi 1 tỷ ha đất suy thoái, trong đó có 250.000 ha trang trại, rừng và đồng cỏ chăn nuôi. Khoản đầu tư này không lớn nếu so sánh với tổng ngân sách 700 tỷ USD/năm dành cho lĩnh vực khai thác nhiên liệu hóa thạch, nông nghiệp và ngư nghiệp.

Thư ký điều hành UNCCD Ibrahim Thiaw cho rằng các chính phủ “cần chấm dứt hỗ trợ cho các lĩnh vực gây hại cho tài nguyên đất”. Họ cần thực hiện cam kết trong việc phục hồi 1 tỷ ha đất từ nay đến năm 2030, tương đương với lãnh thổ Trung Quốc hay Mỹ.

Báo cáo được công bố hôm 27/4 cũng chỉ ra rằng mục tiêu này là lý tưởng nhưng không hề phi thực tế bởi đã có những ví dụ thành công như các dự án tại thung lũng Côa (miền Bắc Bồ Đào Nha), các khu vực rừng nhiệt đới ẩm ở Argentina, các chương trình chống khô hạn tại Mexico, Mỹ hay Brazil, các dự án chống xa mạc hóa tại Iraq, Koweit hay Trung Quốc, sáng kiến “Trường thành Xanh” trải dài từ Senegal tới Djibouti…

Báo cáo của UNCCD cũng chỉ ra các khu vực sinh thái cần được ưu tiên khẩn cấp do mức độ suy thoái tài nguyên đất rất nghiêm trọng như châu Phi, Nam Á và Nam Mỹ, khuyến cáo việc thiết lập các chương trình mang tính “tổng thể và nhất quán” tại các điểm nóng này. Global Land Outlook dẫn ví dụ thành công điển hình của Tiểu vùng sông Mekong mở rộng.

Từ năm 2005, một dự án do Ngân hàng châu Á tài trợ đã nâng cao năng lực của các quốc gia trong tiểu vùng, gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Trung Quốc và Việt Nam, trong quản trị tài nguyên đất vốn bị suy thoái ở mức nghiêm trọng. Từ ví dụ này, UNCCD kỳ vọng việc tái tạo 15% tài nguyên đất tại các điểm nóng từ nay đến năm 2050, qua đó cắt giảm được 300 gigatone khí carbon, giảm 60% nguy cơ hủy diệt các loài động thực vật.

Theo UNCCD, “phục hồi tài nguyên đất không phải là một vấn đề, mà tự thân nó là một giải pháp cho hàng loạt các khủng hoảng, xã hội và môi trường”. Đó cũng là “giải pháp ít tốn kém nhất cho các chiến lược “thích ứng khí hậu” của các quốc gia.

Châu Âu bị 'tấn công' bởi bão bụi bất thường từ sa mạc Sahara

Châu Âu bị 'tấn công' bởi bão bụi bất thường từ sa mạc Sahara

Không chỉ có Madrid, một số vùng khác của châu Âu đã bị bao phủ bởi một lớp bụi màu cam từ sa mạc Sahara. ...

Bí ẩn ở sa mạc Qatar

Bí ẩn ở sa mạc Qatar

Trên một vùng hoang vắng và lộng gió của bờ biển Đông Bắc Qatar, giữa những cồn cát của sa mạc cằn cỗi, là Al ...

Xem nhiều

Đọc thêm

Chủ tịch nước tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho 2 phi công vụ tai nạn máy bay ở Bình Định

Chủ tịch nước tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho 2 phi công vụ tai nạn máy bay ở Bình Định

Ngày 22/11, Chủ tịch nước vừa có Quyết định về việc tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc.
Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Rất có thể chính sách 'gây áp lực tối đa' của Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ không còn tác dụng với Iran khi ở thời điểm hiện nay.
Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 23/11 và sáng 24/11: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh - Man City vs Tottenham; La Liga - Celta Vigo vs Barcelona

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 23/11 và sáng 24/11: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh - Man City vs Tottenham; La Liga - Celta Vigo vs Barcelona

Lịch thi đấu bóng đá hôm nay 23/11 và sáng 24/11: Lịch thi đấu Ngoại hạng Anh - Arsenal vs Nottingham Forest; La Liga - Celta Vigo vs Barcelona.
Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt trao quyết định điều động và bổ nhiệm cán bộ cấp Vụ

Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt trao quyết định điều động và bổ nhiệm cán bộ cấp Vụ

Ngày 22/11, tại Trụ sở Bộ, Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt đã trao quyết định điều động và bổ nhiệm cán bộ cấp Vụ của Bộ Ngoại giao.
Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 23/11/2024: Sư Tử tình cảm chớm nở

Tử vi 12 cung hoàng đạo Thứ Bảy ngày 23/11/2024: Sư Tử tình cảm chớm nở

Tử vi hôm nay 23/11/2024 của 12 cung hoàng đạo - Ma Kết, Bảo Bình, Song Ngư, Bạch Dương, Kim Ngưu, Song Tử, Cự Giải, Sư Tử, Xử Nữ, Thiên ...
Tái bản cuốn tiểu thuyết 'Sông Thami trong xanh' của Mông Cổ tại Việt Nam

Tái bản cuốn tiểu thuyết 'Sông Thami trong xanh' của Mông Cổ tại Việt Nam

Liên hiệp các tổ chức hữu nghị phối hợp cùng Đại sứ quán Mông Cổ tại Việt Nam tổ chức Lễ giới thiệu cuốn tiểu thuyết 'Sông Thami trong xanh'.
Báo động từ HĐBA LHQ: 70% dân số Syria cần viện trợ nhân đạo

Báo động từ HĐBA LHQ: 70% dân số Syria cần viện trợ nhân đạo

Phó đặc phái viên LHQ Najat Rochdi cho biết 2024 'sẽ là năm đẫm máu nhất' tại Syria trong vòng 4 năm qua.
Burkina Faso liệt cựu Tổng thống và tướng tình báo vào 'danh sách đen' khủng bố

Burkina Faso liệt cựu Tổng thống và tướng tình báo vào 'danh sách đen' khủng bố

Burkina Faso ngày 21/11 đã phong tỏa 'tài sản và nguồn lực' của hơn 100 người, trong đó có cựu Tổng thống Paul-Henri Sandaogo Damiba.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz tiếp tục nhận được tín nhiệm của đảng SPD

Thủ tướng Đức Olaf Scholz tiếp tục nhận được tín nhiệm của đảng SPD

Ông Olaf Scholz một lần nữa là ứng cử viên của SPD cho chức Thủ tướng Đức trong cuộc bầu cử sớm dự kiến diễn ra vào ngày 23/2/2025.
Dính bê bối tình dục, ứng viên Bộ trưởng Tư pháp Mỹ xin rút lui

Dính bê bối tình dục, ứng viên Bộ trưởng Tư pháp Mỹ xin rút lui

Hơn 1 tuần sau khi được đề cử làm Bộ trưởng Tư pháp Mỹ, cựu hạ nghị sĩ Matt Gaetz - đồng minh thân cận của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Sự cố đứt cáp ngầm ở Biển Baltic: Nga gạt phắt cáo buộc dính líu, Mỹ thận trọng không suy đoán, Đức cảnh báo 'chiến tranh hỗn hợp'

Sự cố đứt cáp ngầm ở Biển Baltic: Nga gạt phắt cáo buộc dính líu, Mỹ thận trọng không suy đoán, Đức cảnh báo 'chiến tranh hỗn hợp'

Hai sự cố đứt cáp viễn thông ngầm ở Biển Baltic hồi cuối tuần trước đã dấy lên những đồn đoán về hành vi phá hoại cũng như chủ mưu phía sau.
Haiti: Bạo lực leo thang nguy hiểm, Tổng thống Pháp dính 'vạ miệng' khiến Port-au-Prince nổi giận

Haiti: Bạo lực leo thang nguy hiểm, Tổng thống Pháp dính 'vạ miệng' khiến Port-au-Prince nổi giận

Tình trạng bạo lực gia tăng tại thủ đô Port-au-Prince của Haiti đã cướp đi sinh mạng của hơn 4.500 người từ đầu năm tới nay.
Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Mỹ cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga: ‘Đèn xanh’ nháy chậm?

Việc Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa của Mỹ tấn công quân sự trên đất Nga có thể chuyển xung đột sang giai đoạn quyết liệt hơn.
Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Hội nghị thượng đỉnh G20: Cam kết, xu thế và động lực

Trong bối cảnh địa chính trị phân hóa sâu sắc, xung đột leo thang và biến đổi khí hậu, Thượng đỉnh G20 rất được trông đợi.
Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto có chuyến công du nước ngoài đầu tiên kéo dài nhiều ngày với quy mô lớn.
Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị thượng đỉnh bất thường các nước Arab và Hồi giáo: Nỗ lực ngăn xung đột lan rộng

Hội nghị đã thể hiện rõ ý chí và cam kết của nhiều quốc gia trong việc ủng hộ người Palestine và tìm kiếm các giải pháp lâu dài.
Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Thế giới sẽ phải thích ứng với một nước Mỹ rất khác

Những thay đổi dưới thời Trump 2.0 sẽ tác động nhiều mặt tới nước Mỹ và thế giới.
Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Malaysia-Trung Quốc: Thắt chặt tình thân

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Malaysia phản ánh mong muốn tăng cường quan hệ song phương toàn diện, đặc biệt là kinh tế và thương mại.
Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Một Iran 'rất khác' sẽ khiến ông Trump phải đau đầu!

Rất có thể chính sách 'gây áp lực tối đa' của Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ không còn tác dụng với Iran khi ở thời điểm hiện nay.
Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Ông Donald Trump 'tái xuất': Cục diện Nam bán cầu có đảo chiều?

Sự trở lại của ông Donald Trump không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong chính trị Mỹ mà còn hứa hẹn ảnh hưởng sâu rộng đến khu vực Nam bán cầu.
'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

'Hạt hòa bình' gieo mầm ngoại giao nông sản Mỹ-Trung

Nhóm các nhà nghiên cứu Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành dự án 'hạt hòa bình' nhằm thúc đẩy cân bằng thương mại nông nghiệp giữa hai nước.
Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Xung đột Nga-Ukraine: Đoán ý đồ người kế nhiệm, Tổng thống Biden đi thêm nước cờ 'một mũi tên trúng hai đích'

Mặc dù sắp mãn nhiệm nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có một quyết định quan trọng liên quan đến xung đột Nga-Ukraine.
Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Cái 'gật đầu muộn mằn' của Tổng thống Biden với Ukraine: Thay đổi cục diện hay thêm dầu vào lửa?

Tổng thống Joe Biden đã quyết định 'xé rào' vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, những 'đòn giáng' không thể tạo ra bằng lời nói.
Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Ngoại giao đa phương của Việt Nam tạo tiếng vang trên truyền thông Mexico

Truyền thông Mexico đề cao vị thế và sự tham gia, đóng góp hiệu quả của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương gần đây như APEC, G20...
Phiên bản di động