 |
| 5 xu hướng cấu trúc đang biến đổi nền kinh tế toàn cầu năm 2026. Ảnh minh họa. (Nguồn: Economy Middle East) |
Trong bối cảnh bất ổn ngày càng gia tăng, những lực đẩy mạnh mẽ về nhân khẩu học, công nghệ và tài chính đang đẩy nền kinh tế toàn cầu hướng đến một giai đoạn bất trắc hơn. Những nhà hoạch định được chuẩn bị tốt nhất sẽ là những người sớm nhận ra rủi ro và đưa ra các điều chỉnh phù hợp.
Tăng trưởng chậm lại, chiến tranh thương mại leo thang, dòng vốn xuyên biên giới ngày càng bị siết chặt và áp lực di cư gia tăng đã trở thành đề tài nóng thời gian qua và điều đó hoàn toàn có cơ sở.
Khi kết hợp lại, những yếu tố này đe dọa làm suy yếu chủ nghĩa đa phương và đẩy nhanh sự trỗi dậy của các khối như Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS) mở rộng, tạo tiền đề cho một sự tái cấu trúc sâu rộng nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, 5 xu hướng cấu trúc khác có thể chứng minh tính chuyển đổi không kém, thậm chí còn là mạnh mẽ hơn.
Thay đổi về nhân khẩu học
Mặc dù dân số thế giới được dự báo sẽ đạt đỉnh khoảng 10,3 tỷ người vào giữa thập niên 2080, con số nổi bật đó che giấu những dịch chuyển mạnh mẽ tiềm ẩn.
Dân số toàn cầu đang già hóa nhanh chóng và tỷ lệ người trong độ tuổi lao động so với người nghỉ hưu dự kiến sẽ giảm từ 9,4 vào năm 1997 xuống 3,9 vào năm 2050, theo đó các hệ thống hưu trí và tài chính công sẽ phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng.
Dĩ nhiên, xu hướng dân số giữa các quốc gia tồn tại khác biệt sâu sắc. Ấn Độ đã vượt Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới, trong khi dân số Trung Quốc hiện khoảng 1,4 tỷ người và dự kiến sẽ giảm dưới 750 triệu người vào năm 2100.
Dân số Italy được dự báo sẽ giảm từ 60 triệu xuống 27 triệu người trong cùng giai đoạn, còn dân số Nhật Bản có thể giảm mạnh từ 128 triệu người xuống 53 triệu người.
Ngược lại, dân số Nigeria dự kiến sẽ tăng gấp 3 lần lên 791 triệu người, trở thành quốc gia đông dân thứ hai thế giới, chỉ sau Ấn Độ.
Những hậu quả về kinh tế và địa chính trị của xu hướng này có thể rất sâu rộng. Trong 25 năm tới, hàng trăm triệu người tại các nước đang phát triển được kỳ vọng sẽ gia nhập lực lượng lao động, đúng vào thời điểm nhiều nền kinh tế phát triển đối mặt với sự suy giảm dân số dài hạn.
Khoảng cách ngày càng nới rộng này sẽ làm gia tăng áp lực về lao động và kinh tế, thúc đẩy làn sóng di cư vào thời điểm các hệ thống toàn cầu đang phải chật vật với mức độ di dời kỷ lục.
Những dịch chuyển về nhân khẩu học cũng sẽ làm thay đổi mô hình tiêu dùng toàn cầu, đặc biệt là về năng lượng và thực phẩm. Ấn Độ có thể đông dân hơn Trung Quốc, nhưng thu nhập bình quân đầu người của Trung Quốc - khoảng 13.300 USD, gần gấp 5 lần Ấn Độ - cho thấy sự tăng trưởng dân số đang dịch chuyển về phía các nền kinh tế có thu nhập thấp hơn, nơi tiêu thụ các mặt hàng có giá trị thấp hơn.
 | Nền kinh tế nào ở châu Âu sẽ tăng trưởng cao nhất? Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) vừa công bố báo cáo Triển vọng kinh tế, trong đó đưa ra dự báo ... |
Thị trường lao động bị gián đoạn do AI
Mặc dù "siêu chu kỳ trí tuệ nhân tạo (AI)" hứa hẹn sẽ thúc đẩy năng suất và tăng trưởng kinh tế, nhưng cũng có thể khiến hàng triệu lao động mất việc làm, đặc biệt là những công việc thường nhật với các nhiệm vụ lặp đi lặp lại.
Nhiều dự báo kinh tế đã chỉ ra sự xuất hiện của một tầng lớp lao động không có việc làm, kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng về xã hội và kinh tế vĩ mô.
Hơn nữa, nếu tăng trưởng do AI mang lại lợi ích không cân xứng cho tầng lớp nắm giữ vốn so với người lao động, bất bình đẳng sẽ gia tăng và các chính phủ sẽ phải chịu áp lực can thiệp.
Hậu quả là các tập đoàn, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ, có thể phải đối mặt với gánh nặng thuế cao hơn để tài trợ cho các chương trình an sinh xã hội, bao gồm cả thu nhập cơ bản phổ quát.
Hạn chế về tài nguyên
Những hạn chế về tài nguyên thiên nhiên đe dọa làm chậm tăng trưởng kinh tế và làm gia tăng rạn nứt địa chính trị.
Ví dụ, kim loại đồng hiện đang rơi vào tình trạng thiếu hụt cấu trúc nghiêm trọng và Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA) cảnh báo, nếu không có đầu tư đáng kể vào các dự án khai thác mới, thị trường có thể thiếu hụt 30% nguồn cung vào năm 2035.
Các nguyên liệu đầu vào quan trọng khác như lithi, niken và coban cũng chịu áp lực nguồn cung tương tự, làm tăng nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng và có thể làm tê liệt ngành sản xuất pin, cản trở quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.
Sự khan hiếm nước cũng là một ràng buộc tài nguyên lớn khác. Khoảng 25% hoạt động nông nghiệp toàn cầu diễn ra ở những khu vực chịu áp lực cao về nước, khiến hệ thống lương thực dễ bị tổn thương đối mặt với nguy cơ thiếu hụt và biến động giá cả.
Hơn nữa, nước cũng là yếu tố cần thiết cho việc làm mát trung tâm dữ liệu và sản xuất chất bán dẫn, do đó, việc triển khai AI nhanh chóng sẽ càng làm gia tăng áp lực lên nguồn cung nước.
 | 'Mê cung' chính sách thuế của Tây Ban Nha chịu chỉ trích cản trở tăng trưởng kinh tế Trong bối cảnh châu Âu đang đẩy mạnh nỗ lực cạnh tranh, các chuyên gia cảnh báo rằng chính sách thuế của Tây Ban Nha ... |
Làn sóng đầu tư đầu cơ mới
Trái ngược với Liên minh châu Âu (EU), môi trường pháp lý tại Mỹ tiếp tục khuyến khích mức độ chấp nhận rủi ro cao hơn ở cả nhà đầu tư cá nhân và tổ chức.
Hệ quả là thị trường chứng khoán vẫn ở gần mức đỉnh lịch sử, với tỷ lệ giá trên thu nhập (PE) của S&P 500 ở mức khoảng 30 lần - cao hơn nhiều so với mức trung bình lịch sử. Dòng tiền cũng đang đổ mạnh vào vốn cổ phần tư nhân, tín dụng tư nhân, vốn đầu tư mạo hiểm, tiền điện tử như meme coin và vàng (giá vàng đã tăng hơn 50% trong năm qua).
Sự gia tăng đầu cơ ngắn hạn khó có khả năng hạ nhiệt, khi thế hệ bùng nổ dân số được dự báo sẽ chuyển giao khoảng 100.000 tỷ USD cho các thế hệ trẻ hơn vào năm 2048. Việc chuyển giao tài sản khổng lồ giữa các thế hệ này sẽ bơm thêm vốn đầu tư vào thị trường tài chính, đẩy giá tài sản lên cao, ngay cả khi lượng tiết kiệm quá lớn gây áp lực giảm đối với lãi suất thực.
Dòng vốn mới ồ ạt này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các khoản đầu tư đòn bẩy ngày càng được chuyển qua hệ thống ngân hàng ngầm, nằm ngoài tầm giám sát của cơ quan quản lý, tạo ra những điểm dễ tổn thương có thể lan sang nền kinh tế thực.
Việc dịch chuyển hoạt động tín dụng ra khỏi các ngân hàng truyền thống làm suy yếu hiệu quả của chính sách tiền tệ. Ngay cả khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất, các đợt cắt giảm đó có thể không đến được tay người đi vay, hạn chế khả năng kích thích tăng trưởng của các nhà hoạch định chính sách.
 | Quan hệ Mỹ-Kazakhstan: Nhiều cơ hội hợp tác với một cường quốc tầm trung Mặc dù Mỹ có quan hệ ngoại giao toàn diện với Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan, nhưng giới quan sát cho rằng, khu vực ... |
Tâm lý e ngại rủi ro gia tăng
Trong nhiều thập kỷ, triển vọng tăng trưởng của châu Âu đã bị kìm hãm bởi những rào cản hành chính, quy định khắt khe và thị trường vốn phân mảnh. Các con số cho thấy rõ điều này: đầu tư vốn mạo hiểm ở Mỹ thường cao hơn gấp 8-10 lần so với ở EU và khoảng 70% hộ gia đình Khu vực đồng Euro (Eurozone) cho biết họ không sẵn sàng chấp nhận rủi ro tài chính, so với dưới 40% ở Mỹ.
Thị trường chứng khoán London cũng phản ánh rõ mức độ nghiêm trọng của tình trạng suy thoái tài chính này. Trong nửa đầu năm 2025, các công ty chỉ huy động được 160 triệu Bảng Anh (214 triệu USD) trong các đợt niêm yết tại London - mức thấp nhất trong 30 năm - khiến London rơi khỏi top 20 thị trường IPO toàn cầu.
Các quỹ hưu trí của Anh cũng đã giảm tỷ trọng đầu tư vào cổ phiếu trong nước từ 53% xuống 6% trong 25 năm qua, làm thu hẹp nguồn vốn dành cho các doanh nghiệp Anh.
Đây không chỉ đơn thuần là vấn đề tài chính. Vai trò kinh tế ngày càng suy giảm của châu Âu đang bào mòn khả năng cạnh tranh dài hạn của khu vực. Nếu không có chuyển hướng mạnh mẽ, châu Âu có nguy cơ bỏ lỡ "siêu chu kỳ AI" và trở thành một "thuộc địa công nghệ", thay vì là động lực thúc đẩy đổi mới.
Mỗi một xu hướng cấu trúc này đều có thể làm thay đổi nền kinh tế toàn cầu từ việc định hình lại các tuyến đường thương mại, chuyển hướng dòng vốn đầu tư, thay đổi phân bổ và giá cả các lương thực thiết yếu và khoáng sản quan trọng, đến việc buộc các chính phủ phải tư duy lại về quản trị chuỗi cung ứng, phân bổ vốn và đầu tư xuyên biên giới.
 | Kinh tế toàn cầu năm 2026 dự báo chỉ tăng trưởng 2,6-2,9% Một số tổ chức như Cơ quan Thương mại và phát triển Liên hợp quốc (UNCTAD), Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế ... |
 | Thặng dư thương mại EU vẫn 'đỉnh chóp' bất chấp sức ép thuế quan Mỹ và hàng giá rẻ Trung Quốc Theo báo chí Pháp, các hiệp định thương mại đang tiếp tục khẳng định vai trò là trụ cột then chốt của sức mạnh kinh ... |
 | Bất ngờ với xu hướng mua sắm 'chỉ gói gọn trong chiếc túi nhỏ' của khách du lịch tại Hàn Quốc Khách du lịch Hàn Quốc hiện đang chi tiền mua sắm những gì? Câu trả lời có thể khiến bạn bất ngờ, khi xu hướng ... |
 | EU 'mạnh tay' với các tập đoàn công nghệ Mỹ, Tổng thống Trump cảnh báo châu Âu 'phải hết sức cẩn thận' Ngày 16/12, Mỹ đã đe doạ đáp trả những nỗ lực của Liên minh châu Âu (EU) trong việc đánh thuế các công ty của ... |
 | Tổng thống Trump sắp bổ nhiệm người đứng đầu Cơ quan an ninh quốc gia Mỹ Ngày 16/12, báo chí Mỹ dẫn các nguồn thạo tin cho biết Tổng thống Trump chuẩn bị bổ nhiệm người đứng đầu Cơ quan an ... |
