Quan hệ Việt Nam-Trung Quốc: Sức sống, mạch nguồn và tương lai

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm (khi đó là Chủ tịch nước) tiếp Đại sứ Trung Quốc Hùng Ba ngày 11/6. (Nguồn: TTXVN)

Ở mọi tiếp xúc cấp cao thời gian qua, kim chỉ nam chính sách được lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai nước nhấn mạnh xuyên suốt. Với Việt Nam, phát triển quan hệ với Trung Quốc là ưu tiên hàng đầu và là lựa chọn chiến lược trong đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa. Trong khi đó, Trung Quốc coi trọng cao độ quan hệ với Việt Nam, coi Việt Nam là phương hướng ưu tiên trong chính sách ngoại giao láng giềng.

Việt Nam ủng hộ một nước Trung Quốc xã hội chủ nghĩa phát triển lớn mạnh, đóng góp cho sự nghiệp hòa bình và tiến bộ của nhân loại. Còn Trung Quốc kiên định ủng hộ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội của Việt Nam, ủng hộ Việt Nam phát triển phồn vinh, nhân dân Việt Nam hạnh phúc.

Trách nhiệm lịch sử, yêu cầu khách quan

Hữu nghị, hòa bình, hợp tác và phát triển – những nguyện vọng thiết tha sâu sắc từ bao đời nay của nhân dân hai nước chính là mạch nguồn, cơ sở cho niềm tin về tương lai tươi sáng, nguồn cảm hứng cho sức sống dâng trào của mối quan hệ Việt Nam-Trung Quốc.

Dẫu những tháng năm gian khổ của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước đã lùi xa nhiều thập kỷ nhưng Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn trân trọng và biết ơn sự ủng hộ, giúp đỡ chí tình của Đảng, Nhà nước và nhân dân Trung Quốc mà Chủ tịch Hồ Chí Minh từng đánh giá là “biểu hiện cao quý nhất của mối tình đoàn kết chiến đấu anh em ruột thịt giữa nhân dân hai nước chúng ta”.

74 năm qua, dù có những thời khắc thăng trầm, song về tổng thể, hữu nghị và hợp tác vẫn là dòng chảy chính trong quan hệ hai nước. Việt Nam và Trung Quốc là láng giềng gần gũi, có chế độ chính trị tương đồng, đều do Đảng Cộng sản lãnh đạo và đang cùng tiến hành đổi mới, hội nhập và đi sâu cải cách, mở cửa để phát triển đất nước, đi lên chủ nghĩa xã hội; sự phát triển, ổn định của mỗi nước có ý nghĩa rất quan trọng đối với cả hai nước.

Do đó, như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng khẳng định trong chuyến thăm Trung Quốc năm 2017, việc củng cố, tăng cường quan hệ hữu nghị, Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt-Trung vừa là trách nhiệm lịch sử, vừa là yêu cầu khách quan, phù hợp với lợi ích cơ bản, lâu dài của nhân dân hai nước, có lợi cho hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực, thế giới.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đón Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Việt Nam, tháng 12/2023. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Xác lập “định vị mới”

Với nền tảng vững chắc được thử thách qua thời gian, những năm gần đây quan hệ song phương Việt Nam-Trung Quốc có nhiều điểm nhấn nổi bật.

Thông qua các chuyến thăm lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Trung Quốc tháng 10/2022 và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình tới Việt Nam tháng 12/2023, hai bên đã xác lập “định vị mới” cho quan hệ song phương, nâng tầm quan hệ Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện, xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc có ý nghĩa chiến lược theo nhận thức chung “6 hơn” của Lãnh đạo cấp cao hai bên.

Sáu phương hướng hợp tác lớn được khái quát trong Tuyên bố chung Việt Nam-Trung Quốc nhân chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình tháng 12/2023 bao gồm: Tin cậy chính trị cao hơn; hợp tác quốc phòng, an ninh thực chất hơn; hợp tác thực chất sâu sắc hơn; nền tảng xã hội vững chắc hơn; phối hợp đa phương chặt chẽ hơn; bất đồng được kiểm soát và giải quyết tốt hơn.

Các phương hướng này có mối quan hệ biện chứng, tác động và hỗ trợ, bổ sung cho nhau, trong đó, việc thúc đẩy tin cậy chính trị cao hơn là nền tảng.

Tầm vóc mới đòi hỏi những nỗi lực mới, do vậy, các nhà lãnh đạo hai nước nhất trí thúc đẩy một loạt biện pháp hợp tác tương xứng. Ngay từ đầu năm 2024, các hoạt động trao đổi, tiếp xúc cấp cao và các cấp tiếp tục diễn ra một cách sôi động, theo nhiều hình thức linh hoạt, cả trên kênh Đảng, Nhà nước và giao lưu nhân dân.

Sẵn sàng ở cấp cao nhất

“Tôi sẵn sàng cùng đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm dẫn dắt xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Trung - Việt ngày càng thực chất và đi vào chiều sâu, cùng phát huy tình hữu nghị truyền thống, củng cố tin cậy chính trị, đi sâu trao đổi chiến lược, thúc đẩy hợp tác thực chất, đem lại nhiều hạnh phúc hơn cho nhân dân hai nước, đóng góp tích cực cho sự nghiệp hòa bình và tiến bộ của nhân loại”, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình bày tỏ trong điện chúc mừng Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm nhân dịp đồng chí Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước được bầu giữ chức Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam.

Có thể nói, tinh thần sẵn sàng dẫn dắt xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc có ý nghĩa chiến lược của lãnh đạo cấp cao nhất của hai Đảng, hai nước là chất xúc tác, khơi dậy nhiệt huyết ở tất cả các cấp hiện thực hóa những kế hoạch mới trên hành trình mới của quan hệ song phương.

Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình có niềm tin mãnh liệt rằng dưới sự lãnh đạo kiên cường của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, toàn Đảng và toàn thể nhân dân Việt Nam sẽ thực hiện thắng lợi những mục tiêu và nhiệm vụ mà Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra, thúc đẩy vững chắc công tác chuẩn bị Đại hội XIV, không ngừng hướng tới "hai mục tiêu 100 năm" thành lập Đảng và thành lập nước.

Gần đây nhất, trong buổi tiếp Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam Hùng Ba, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm cũng đã nhấn mạnh quyết tâm triển khai các biện pháp lớn nhằm cụ thể hóa nhận thức chung cấp cao theo phương hướng "6 hơn" của Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc có ý nghĩa chiến lược.

Trong chuyến thăm chính thức Trung Quốc và dự Hội nghị WEF Thiên Tân tháng 6/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định hợp tác kinh tế song phương còn nhiều dư địa để thiết lập các kỷ lục mới. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Dư địa cho các “kỷ lục mới”

Với ưu thế địa lý và sự bổ sung lẫn nhau, hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa hai nước, dù trong bối cảnh “xuôi chiều hay ngược gió” của nền kinh tế thế giới qua nhiều giai đoạn, vẫn không ngừng đi vào chiều sâu, thực chất và trở thành điểm sáng của quan hệ song phương.

Trung Quốc duy trì là đối tác thương mại lớn nhất và thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ tư của Trung Quốc trên trên thế giới và lớn nhất trong ASEAN.

Năm 2023, theo số liệu của Hải quan Việt Nam, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-Trung Quốc đạt 171,9 tỷ USD. Trong 6 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu song phương đạt 94,5 tỷ USD (tăng 24,1%), trong đó ta xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 27,8 tỷ USD, tăng 5,3%; nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 66,7 tỷ USD, tăng 34,1%; nhập siêu từ Trung Quốc ở mức 38,9 tỷ USD, tăng 66,7%.

Về đầu tư, trong năm 2023, Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam 4,47 tỷ USD với hơn 700 dự án, tăng trên 77%, đứng thứ 4 trong tổng số các quốc gia và vùng lãnh thổ, song dẫn đầu về số dự án mới (chiếm 22,17%). Lũy kế tính đến tháng 6/2024, Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam 28,23 tỷ USD (đứng thứ 7/148 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư vào Việt Nam) với 4.667 dự án còn hiệu lực. Các nhà đầu tư Trung Quốc đã đầu tư vào 19/21 ngành kinh tế có đầu tư nước ngoài và tại 55/63 tỉnh thành Việt Nam.

Hiện mỗi tuần có hơn 200 chuyến bay thương mại qua lại giữa hai nước và Trung Quốc đứng thứ hai trong số các thị trường gửi khách đến Việt Nam. Trong năm 2023, có hơn 1,7 triệu lượt khách Trung Quốc đến Việt Nam và 3 tháng đầu năm 2024 đạt gần 890 nghìn lượt khách, tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước. Trong 7 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đón 2,14 triệu lượt khách Trung Quốc vào Việt Nam, đứng thứ 2 sau Hàn Quốc (2,59 triệu).

Tại Diễn đàn Hợp tác đầu tư và thương mại Việt Nam - Trung Quốc được tổ chức trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Trung Quốc của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính (tháng 6/2023), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định hai nước còn rất nhiều dư địa để lập “các kỷ lục mới” về phát triển quan hệ kinh tế, đầu tư, đồng thời kêu gọi hợp tác trên tinh thần “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”.

Các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam từ hoa quả đến thực phẩm chế biến đang tạo ra chỗ đứng trên thị trường Trung Quốc. Theo nhận định từ các chuyên gia thương mại, kể từ khi thực hiện cam kết trong Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) đến nay, Trung Quốc đã giảm thuế cho hơn 8.000 mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam; trong đó có nông sản, trái cây tươi. Việc này đã mở ra nhiều cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường rộng lớn.

Bên cạnh đó, không ít lần trong các tiếp xúc cấp cao, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường nhấn mạnh, Trung Quốc sẽ mở cửa hơn nữa thị trường cho hàng hóa Việt Nam, nhất là nông, thủy sản, hoa quả chất lượng cao; sẵn sàng phối hợp thúc đẩy giải quyết vướng mắc về thể chế, chính sách, để quan hệ thương mại hai nước tiếp tục tăng trưởng bền vững và đạt thành quả mới.

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm “Cây Hữu nghị” do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trồng vào tháng 8/2023 tại Cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị nhân dịp Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm chính thức Trung Quốc tháng 4/2024. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Mối bang giao nằm ở sự thân tình

Trung Quốc có câu nói rằng: “Mối bang giao giữa các nước nằm ở sự thân tình của người dân”. Với mối quan hệ Việt Nam-Trung Quốc, cũng có cách tiếp cận cụ thể.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình từng chia sẻ: “Các cơ chế giao lưu, hợp tác nhân dân hai bên, trong đó có giao lưu văn hóa, giao lưu giữa các địa phương giáp biên của hai bên sẽ góp phần tăng cường tình cảm giữa hai bên, cùng chia sẻ tương lai trước một thế giới đầy biến động, đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp tiến bộ của nhân loại”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng từng nói: “Tình hữu nghị giữa nhân dân chính là nền tảng xã hội và là nguồn sức mạnh cho quan hệ giữa các quốc gia phát triển tốt đẹp, bền vững lâu dài”.

Sự gần gũi, thân thiết của người dân hai nước được diễn tả rất đẹp như trong bài hát Việt Nam-Trung Hoa của nhạc sĩ rất nổi tiếng của Việt Nam Đỗ Nhuận là: “Bên sông tắm cùng một dòng, tôi nhìn sang đấy, anh nhìn sang đây/Sớm sớm chung nghe tiếng gà gáy cùng”.

Một cách tự nhiên và chân thành, giao lưu nhân dân và hợp tác giữa các địa phương diễn ra sôi động, đạt nhiều thành quả thiết thực. Đến nay, đã có gần 60 tỉnh, thành của Việt Nam thiết lập quan hệ hợp tác hữu nghị với các địa phương Trung Quốc. Các đoàn thể, tổ chức chính trị-xã hội, địa phương hai bên đã thiết lập và tổ chức định kỳ nhiều cơ chế, chương trình hợp tác.

Hai bên cũng tổ chức nhiều hoạt động giao lưu khác như Liên hoan nhân dân biên giới Việt-Trung, Diễn đàn nhân dân Việt-Trung, Giao lưu hữu nghị giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Chính hiệp toàn quốc Trung Quốc, hợp tác giữa các địa phương, nhất là các tỉnh, khu biên giới được tăng cường với nhiều hình thức đa dạng... Các hoạt động này đã góp phần củng cố nền tảng hữu nghị vững chắc cho quan hệ Việt Nam-Trung Quốc tiếp tục phát triển lành mạnh, ổn định.

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Trung Quốc vào tháng 4 vừa qua, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã thăm “Cây Hữu nghị” do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trồng tại Cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị vào tháng 8/2023.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh rằng, trên thế giới chỉ có duy nhất khu vực biên giới ở đây có cửa khẩu mà Việt Nam đặt tên là Hữu Nghị và Trung Quốc cũng thống nhất đặt tên là "Hữu Nghị Quan". Cây đa hữu nghị được tưới tắm, cắm rễ sâu vào lòng đất, tỏa tán mát lành là minh chứng cho mối quan hệ Việt-Trung từng ngày được đắp xây, vun trồng từ những điều bình dị.