Rau quả đang trở thành điểm sáng trong xuất khẩu nông sản

Tính trong 9 tháng năm 2016, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt 1,811 tỷ USD, trong khi đó xuất khẩu gạo chỉ đạt 1,69 tỷ USD. Dự báo cả năm 2016, xuất khẩu rau quả lần đầu tiên vượt qua xuất khẩu gạo, đem về kim ngạch khoảng 2 tỷ 500 triệu USD.

Tăng trưởng ấn tượng

Trong nhiều năm trước, quy mô kim ngạch xuất khẩu rau quả thường thấp hơn nhiều lần so với kim ngạch xuất khẩu gạo. Tuy nhiên khoảng cách này đang ngày càng ngắn lại và có xu hướng đảo chiều.

Cụ thể, nếu như năm 2010, kim ngạch xuất khẩu rau củ thấp hơn đến 7 lần so với kim ngạch xuất khẩu gạo thì đến năm 2015 chỉ còn thấp hơn 1,5 lần và đến tháng 7/2016 đã bắt đầu cao hơn. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn dự báo, năm 2016, giá trị xuất khẩu rau, quả có thể vượt qua cả giá trị xuất khẩu gạo.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kết quả xuất khẩu rau quả của Việt Nam thời gian qua liên tục tăng trưởng với các con số ấn tượng. Cụ thể, năm 2013, xuất khẩu rau quả đạt 900 triệu USD, năm 2014 đạt 1,47 tỷ USD và năm 2015 đạt 1,85 tỷ USD. Riêng xuất khẩu trái cây, chỉ trong vòng 4 năm (2012- 2015), giá trị xuất khẩu đã tăng gấp 3 lần, từ 770 triệu USD lên 2,2 tỷ USD.

Trong 9 tháng đầu năm 2016, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã đạt 1,811 tỷ USD. Xét riêng trong nhóm hàng nông sản xuất khẩu, giá trị hàng rau quả xuất khẩu 9 tháng đã vượt qua lúa gạo.

Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhận định, rau quả đang trở thành điểm sáng trong xuất khẩu nông sản khi tiếp tục giữ đà tăng trưởng nhanh chóng và còn nhiều dư địa để phát triển trong thời gian tới.

Vươn ra biển lớn

Về thị trường xuất khẩu, theo Hiệp hội rau quả Việt Nam, đến nay, rau quả Việt Nam đã có mặt ở 40 thị trường trên thế giới, trong đó 10 thị trường xuất khẩu chính là Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Nga, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc, Indonesia, Hà Lan, Thái Lan và Singapore.

Ngoài những thị trường truyền thống, hiện Việt Nam đang tăng cường mở cửa các thị trường mới, mặc dù khó tính nhưng kỳ vọng giá trị xuất khẩu cao, như: Australia hiện đã cho phép nhập khẩu vải thiều, nhãn và sắp tới là thanh long; New Zealand đã mở cửa cho mặt hàng xoài và thanh long, tới đây là chôm chôm; Ấn Độ (thanh long, vú sữa), Chile (thanh long)…

Nguyên nhân đem lại kết quả tốt cho xuất khẩu rau quả, theo GS.TS Nguyễn Minh Châu, nguyên Viện trưởng Viện cây ăn quả miền Nam, trước hết là việc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã nỗ lực để mở thêm nhiều thị trường cho nhiều loại trái cây ngon của Việt Nam, như chôm chôm, vú sữa… vào Mỹ; vải và xoài vào Australia, xoài vào Nhật…

Bên cạnh đó, đội ngũ doanh nghiệp tham gia vào chế biến, xuất khẩu rau quả đã tăng lên nhiều so với mấy năm trước cũng góp phần không nhỏ vào việc đẩy mạnh xuất khẩu rau quả. Quan trọng hơn, các doanh nghiệp đã chủ động trang bị hệ thống xử lý hơi nóng, hệ thống xử lý phóng xạ, đáp ứng được yêu cầu kiểm dịch thực vật của những thị trường khó tính. Nhiều doanh nghiệp đã liên kết với các cơ quan khoa học để kéo dài hơn thời gian bảo quản rau quả, để có thể xuất khẩu tới những thị trường xa.

Nông dân cũng đã phòng/trị tốt các loại sâu, bệnh chính trên nhiều loại rau quả. Nhiều nông dân sản xuất rau quả như nông dân trồng nhãn ở Đồng Tháp, trồng chanh dây ở Đắk Nông, nông dân trồng chuối xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc… đã tham gia sản xuất theo các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Cơ quan khoa học cũng đã gắn bó với nông dân trong việc xây dựng nhiều mô hình sản xuất rau quả an toàn.

Với những cơ sở như trên, xuất khẩu rau quả Việt Nam sẽ còn tiếp tục tăng trưởng tốt trong thời gian tới.

Để tăng trưởng bền vững

Để xuất khẩu rau quả giữ được sự tăng trưởng tốt và bền vững, theo GS.TS Nguyễn Minh Châu, phải làm tốt an toàn thực phẩm, rau quả cần phải được sản xuất theo mô hình những hợp tác xã kiểu mới.

Sản xuất theo mô hình này thì an toàn thực phẩm sẽ luôn được theo dõi, giám sát bởi những người trong hợp tác xã với nhau. Do đó, cần quan tâm xây dựng, mở rộng những mô hình hợp tác xã kiểu mới như ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)... Không chỉ liên kết với nhau để sản xuất, các hợp tác xã rau quả còn phải liên kết với các siêu thị, doanh nghiệp để hình thành những chuỗi giá trị tiêu thụ rau quả trong nước và xuất khẩu.

Sản xuất rau quả hữu cơ hướng tới xuất khẩu cũng cần phải được chú trọng ngay từ bây giờ để mở thêm thị trường cho rau quả Việt Nam. Có thể bắt đầu từ những loại trái cây ít sâu bệnh như chuối già, thanh long, dứa… Đồng thời, chú trọng hỗ trợ kỹ thuật để phát triển những loại cây mà nông dân Việt Nam còn lạc hậu về kỹ thuật nhưng lại có tiềm năng lớn về thị trường như chanh dây, bơ…

Bên cạnh đó, theo TS Võ Mai, Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, cần phải đầu tư sâu vào chế biến rau quả để đa dạng sản phẩm xuất khẩu. Hiện nay, sản phẩm rau quả chế biến của Việt Nam còn khá đơn điệu. Trong khi đó, ở nhiều nước xuất khẩu rau quả, với mỗi loại trái cây, họ đã chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau để phục vụ nhu cầu đa dạng của thị trường nội địa và xuất khẩu, như Chile có tới 5-6 sản phẩm từ trái xoài và rất nhiều sản phẩm từ trái thanh long…

Có thể nói, trong tình hình biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và trong điều kiện cạnh tranh gay gắt trên thị trường xuất khẩu lúa gạo, thì việc xuất khẩu rau quả đạt kết quả tốt có thể coi là một giải pháp hữu hiệu trong việc tìm đầu ra cho xuất khẩu nông sản.