Sách giáo khoa Tiếng Việt dưới góc độ ngôn ngữ học xã hội

Bảo Anh
TGVN. Sách giáo khoa Tiếng Việt nên sử dụng nhiều ngôn ngữ theo mã tinh xảo sẽ giúp học sinh phát triển hơn về giáo dục và sự nghiệp sau này thông qua ngôn ngữ các em sử dụng.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
sach giao khoa tieng viet tieu hoc tu goc do ngon ngu hoc xa hoi
Sách giáo khoa Tiếng Việt nên sử dụng nhiều ngôn ngữ theo mã tinh xảo sẽ giúp học sinh phát triển hơn về giáo dục và sự nghiệp sau này thông qua ngôn ngữ các em sử dụng. (Nguồn: VNE)

Ngôn ngữ học xã hội (sociolinguistics) là lĩnh vực nghiên cứu ảnh hưởng của các lĩnh vực xã hội, bao gồm các khuôn mẫu văn hóa, ý thức, ngữ cảnh, kỳ vọng… qua cách sử dụng ngôn ngữ của cá nhân hay một tập thể trong cộng đồng và những tác động của việc sử dụng ngôn ngữ đó đến xã hội.

Ngôn ngữ học xã hội cũng nghiên cứu ngữ pháp, ngữ âm, từ vựng, và các phương diện khác của ngôn ngữ của cá nhân hay nhóm xã hội cũng như những phương thức xây dựng, truyền đạt trên một vùng hay giao thoa ngôn ngữ giữa các vùng miền.

Ngôn ngữ học xã hội bắt đầu được đón nhận rộng rãi ở phương Tây từ thập niên 1960 với nghiên cứu của các nhà ngôn ngữ học như Basil Benstein, William Labov, William Stewart, Heinz Kloss.

Theo đó, ngôn ngữ sử dụng của một nhóm người nào đó chịu ảnh hưởng rất lớn của cộng đồng ngôn ngữ theo một cách riêng và các thành viên trong cộng đồng thống nhất cách sử dụng đó. Tuy nhiên, để được công nhận là một thành viên của cộng đồng ngôn ngữ thì cá thể đó phải có kỹ năng sử ngôn ngữ một cách chính xác trong từng tình huống, không gây hiểu nhầm trong giao tiếp ở cộng đồng.

Một cộng đồng ngôn ngữ xác định có thể phát triển thành một mạng lưới xã hội (social network). Ở phạm vi rộng, mạng lưới xã hội có thể là một đất nước hoặc một tỉnh, một thành phố nên ngôn ngữ sử dụng thường mang tính phổ thông. Ở phạm vi hẹp, mạng lưới xã hội là những người trong một gia đình, một xóm nhỏ hoặc một phường, xã nên ngôn ngữ thường mang tính địa phương.

Nhà ngôn ngữ học Bernstein nhấn mạnh, chức năng của ngôn ngữ là truyền đạt, bảo tồn và điều chỉnh các khuôn mẫu văn hoá. Ông kết luận: “Ngôn ngữ không thể là gì khác mà chính là một hình thức hoạt động xã hội được cam kết về mặt ý thức hệ”.

Với nhiều công trình nghiên cứu kéo dài hơn 40 năm, Bernstein chỉ ra rằng ngôn ngữ sử dụng của một người khi trưởng thành chịu ảnh hưởng rất lớn từ cách dạy dỗ ở nhà trường. Ông xây dựng một hệ thống mã ngôn ngữ dùng để phân loại cấu trúc ngôn ngữ cho các giai tầng xã hội khác nhau. Theo ông, thành phần trung lưu trong xã hội luôn có cách sử dụng ngôn ngữ rất khác biệt với tầng lớp lao động thông qua mã ngôn ngữ của họ.

Ông chia ngôn ngữ hàng ngày thành hai mã chính và đặt tên là Elaborated code (tạm dịch là: Mã tinh xảo) và Restricted code (tạm dịch là: Mã hạn chế).

Mã tinh xảo là cấu trúc ngôn ngữ tầng lớp trung-thượng lưu sử dụng để đạt được những lợi thế trong giáo dục và sự nghiệp. Mã tinh xảo là hình thức diễn đạt ngôn ngữ chặt chẽ giúp cho cá nhân làm rõ ý kiến của mình, nhấn mạnh được quan điểm và cái tôi cá nhân.

Thành phần ngôn ngữ của mã tinh xảo chứa các dạng câu đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ với nhiều danh từ, tính từ, sử dụng ngôn ngữ phổ thông và các dạng câu hỏi như: “Thế nào?”, “Tại sao?”, “Khi nào?”… Do đó, các cá nhân có thể diễn đạt được đầy đủ quan điểm, ý tưởng của mình với mã tinh xảo trong mọi hoàn cảnh giao tiếp.

Ngược lại, mã hạn chế là cấu trúc ngôn ngữ tầng lớp lao động hay sử dụng, loại mã này giúp tăng cường sự liên kết giữa các thành viên trong nhóm, không cần phải làm rõ nghĩa vì họ cùng chia sẻ những trải nghiệm và hiểu biết chung. Mã hạn chế là hình thức diễn đạt ngôn ngữ ngắn gọn, phù hợp với tình huống, hoàn cảnh, mang tính quy ước, kĩ thuật chứ không mang tính quan điểm cá nhân.

Thành phần ngôn ngữ của mã hạn chế thường chứa các câu nói ngắn gọn, cộc lốc, sử dụng tiếng lóng, tiếng địa phương, có thể có chủ ngữ hoặc không. Nội dung diễn đạt thường nặng về động từ với các câu mệnh lệnh, cầu khiến, câu hỏi dạng đảo (có/không). Mã hạn chế thường đi kèm ngữ cảnh giao tiếp, nếu không, rất khó được hiểu trọn vẹn.

Theo Bernstein, nhà trường cần sử dụng cả hai mã ngôn ngữ trong giáo dục học sinh. Mã hạn chế giúp cho giáo viên xây dựng mối quan hệ tình cảm, gần gũi hoặc dùng để truyền đạt mệnh lệnh dạy học trong lớp họp. Mã tinh xảo giúp cho học sinh xây dựng và phát triển ngôn ngữ toàn diện, tạo cho các em diễn đạt đầy đủ được những quan điểm, nguyện vọng, chính kiến của cá nhân.

Như vậy, theo quan điểm của ngôn ngữ học xã hội, sách giáo khoa Tiếng Việt nên sử dụng nhiều ngôn ngữ theo mã tinh xảo. Điều này sẽ giúp học sinh phát triển hơn về giáo dục và sự nghiệp sau này thông qua ngôn ngữ các em sử dụng.

Những ồn ào vừa qua của phụ huynh học sinh về sách giáo khoa Tiếng Việt 1 bộ Cánh Diều, xét trên quan điểm ngôn ngữ học xã hội, nằm ở chỗ có quá nhiều ngôn ngữ của mã hạn chế được sử dụng trong sách. Ví dụ các bài đọc trong sách chứa quá nhiều động từ như: “ngoạm”, “tợp”, “đớp” “ngó”, “cuỗm”, “vọt”, “nhá”….

Bên cạnh đó, sách dùng nhiều từ địa phương như: “chả” (không, chẳng), “mi” (mày)... chỉ phù hợp với cộng đồng ngôn ngữ nhỏ ở một số vùng miền chứ không phù hợp với mạng lưới xã hội (social network) ở tầm quốc gia.

Thiết nghĩ, các tác giả cần nghiên cứu, xem xét một cách nghiêm túc ngôn ngữ sử dụng trong sách giáo khoa Tiếng Việt theo quan điểm ngôn ngữ học xã hội để giúp học sinh phát triển toàn diện về năng lực ngôn ngữ cho bản thân.

Điều chỉnh 3 điểm khi thẩm định sách giáo khoa là những điểm gì?

Điều chỉnh 3 điểm khi thẩm định sách giáo khoa là những điểm gì?

TGVN. Để tránh những điều đáng tiếc trong thẩm định SGK như vừa qua, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nguyễn Hữu ...

Bạn đã góp ý về sách tiếng Việt lớp 1 như thế nào?

Bạn đã góp ý về sách tiếng Việt lớp 1 như thế nào?

TGVN. Sách tiếng Việt lớp 1 bộ Cánh diều có lẽ là từ khóa được sử dụng nhiều nhất trong tìm kiếm và là đề ...

Sách giáo khoa lớp 1: Đổi mới có bằng cũ?

Sách giáo khoa lớp 1: Đổi mới có bằng cũ?

TGVN. Vì câu chuyện sách giáo khoa lớp 1 mà có bác nông dân nói với tôi rằng, ngành Giáo dục đổi mới sách vở ...

Bảo Anh

Đọc thêm

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3 - kết quả xổ số ngày 29 tháng 3. trực tiếp kết quả xổ số miền Nam 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xo so mien nam. SXMN ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3 - xổ số hôm nay 29/3. trực tiếp xổ số miền Trung 29/3/2024. kết quả xổ số miền Trung hôm nay. xổ số miền Trung thứ 6. SXMT ...
XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3 - Trực tiếp xổ số miền Bắc 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ ...
'Suối ngọt' xuất hiện ở khu vực Lan Thương - Mekong

'Suối ngọt' xuất hiện ở khu vực Lan Thương - Mekong

Trung Quốc khởi xướng dự án thí điểm nguồn nước tại Lào, cho phép khoảng 2.000 cư dân địa phương có thể tiếp cận với nước uống an toàn.
Những tấm gương truyền cảm hứng cho giới trẻ thế giới

Những tấm gương truyền cảm hứng cho giới trẻ thế giới

Các nhà hoạt động trên khắp thế giới đang thúc đẩy các phong trào tích cực, truyền cảm hứng cho giới trẻ khắp thế giới.
Dự kiến tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 thì lương của người lao động có tăng không?

Dự kiến tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 thì lương của người lao động có tăng không?

Cho tôi hỏi nếu tăng lương tối thiểu vùng từ ngày 1/7/2024 thì lương của người lao động có tăng không? – Độc giả Thanh Hằng
Thái Lan sử dụng sà lan thu gom rác chạy bằng năng lượng Mặt trời trên sông Chao Phraya

Thái Lan sử dụng sà lan thu gom rác chạy bằng năng lượng Mặt trời trên sông Chao Phraya

Một sà lan thu gom rác chạy bằng năng lượng Mặt trời bắt đầu được đưa vào hoạt động trên sông Chao Phraya, đoạn chảy qua Bangkok, Thái Lan.
Loại xe ô tô nào phải trang bị bình chữa cháy trên xe?

Loại xe ô tô nào phải trang bị bình chữa cháy trên xe?

Cho tôi hỏi theo quy định hiện nay thì loại xe ô tô nào phải trang bị bình chữa cháy trên xe? - Độc giả Thiên Vân
Chiến thắng Điện Biên Phủ - Giá trị lịch sử và tầm vóc thời đại

Chiến thắng Điện Biên Phủ - Giá trị lịch sử và tầm vóc thời đại

Baoquocte.vn. Ngày 27/3, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo khoa học với chủ đề 'Chiến thắng Điện Biên Phủ - Giá trị lịch sử và tầm vóc thời đại'.
Lý do thế hệ thuốc trị ung thư tiếp theo sẽ được sản xuất ngoài Trái đất

Lý do thế hệ thuốc trị ung thư tiếp theo sẽ được sản xuất ngoài Trái đất

Về mặt lý thuyết, các loại thuốc trị liệu miễn dịch có thể tiêm được có thể được tạo ra, nhưng trọng lực ngăn cản chúng kết tinh một cách chính xác. Một công ty ...
Bất ngờ những thực phẩm không nên ăn cùng với trứng

Bất ngờ những thực phẩm không nên ăn cùng với trứng

Là thực phẩm đơn giản và được yêu thích nhất trên toàn thế giới, nhưng trứng lại được cảnh báo không nên ăn cùng những thực phẩm này.
7 cách giúp phát triển sức khoẻ tinh thần

7 cách giúp phát triển sức khoẻ tinh thần

Xã hội ngày càng có sự thừa nhận về tầm quan trọng của sức khoẻ tinh thần, những vấn đề cảm xúc, tâm lý đã thực sự được quan tâm.
Tác động của thực phẩm dát vàng đối với sức khoẻ?

Tác động của thực phẩm dát vàng đối với sức khoẻ?

Việc thưởng thức món ăn dát vàng lộng lẫy hay đồ uống lấp lánh những vảy vàng xa xỉ liệu tác động như thế nào với sức khoẻ?
Tại sao nên tiêm phòng vaccine ngừa cúm mùa?

Tại sao nên tiêm phòng vaccine ngừa cúm mùa?

Cúm là một bệnh truyền nhiễm về đường hô hấp do virus. Các biến chứng của cúm có thể dẫn đến nhập viện và đôi khi thậm chí tử vong.
Chuyên gia y tế cảnh báo nhiều người trẻ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ do sử dụng thuốc lá điện tử

Chuyên gia y tế cảnh báo nhiều người trẻ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ do sử dụng thuốc lá điện tử

Các chuyên gia y tế đề nghị cấm thuốc lá điện tử vì có hại cho sức khỏe. Bệnh lý liên quan tới sản phẩm này đang có xu hướng gia tăng.
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ Sáu 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3

XSMN 29/3 - kết quả xổ số ngày 29 tháng 3. trực tiếp kết quả xổ số miền Nam 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. xo so mien nam. SXMN 29/3
XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Trung hôm nay thứ Sáu ngày 29/3/2024. SXMT 29/3/2024

XSMT 29/3 - xổ số hôm nay 29/3. trực tiếp xổ số miền Trung 29/3/2024. kết quả xổ số miền Trung hôm nay. xổ số miền Trung thứ 6. SXMT 29/3. dự đoán XSMT
XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 6 ngày 29/3/2024. dự đoán XSMB 29/3/2024

XSMB 29/3 - Trực tiếp xổ số miền Bắc 29/3/2024. xổ số hôm nay 29/3. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ 6. SXMB 29/3
XSMN 28/3, kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. xổ số hôm nay 28/3. xổ số ngày 28 tháng 5

XSMN 28/3, kết quả xổ số miền Nam hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. xổ số hôm nay 28/3. xổ số ngày 28 tháng 5

XSMN 28/3 - SXMN 28/3. Trực tiếp kết quả xổ số miền Nam hôm nay 28/3/2024. XSMN thứ 5. xổ số hôm nay 28/3. Kết quả xổ số ngày 28 tháng 3.
XSMB 28/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. dự đoán XSMB 28/3/2024

XSMB 28/3, trực tiếp kết quả xổ số miền Bắc hôm nay thứ 5 ngày 28/3/2024. dự đoán XSMB 28/3/2024

XSMB 28/3 - SXMB 28/3. Trực tiếp xổ số miền Bắc 28/3/2024. kết quả xổ số miền Bắc hôm nay. dự đoán xổ số miền Bắc thứ 5. xổ số hôm nay 28/3.
Phiên bản di động